العالم ـ آمریکا
رسانه آمریکایی بلومبرگ با انتشار مطلبی به قلم بن هولاند خاطرنشان کرده، ۶ سال قبل در جریان تحقیقات مربوط به نقض تحریم‌های ایران توسط بانک انگلیسی استاندارد چارترد، بخش خدمات مالی ایالت نیویورک ای‌میلی متعلق به یکی از مدیران ارشد این بانک انگلیسی خطاب به یکی از همتایانش در نیویورک را منتشر کرد که در آن آمده بود: «شما آمریکایی‌های لعنتی... شما کی هستید که به بقیه دنیا بگویید که نباید با ایرانی‌ها معامله کنند؟».
این احساسی است که طی هفته‌های اخیر و پس از تصمیم آمریکا به خروج از برجام، در تمام تالارهای قدرت کشورهای مختلف حاکم بوده است. در سال دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ، تعداد موارد استفاده از مجازات‌های مالی توسط دولت آمریکا به‌شدت افزایش یافته است.
به‌گفته جارت بلانک، یک تحلیلگر ارشد بنیاد کارنگی که در دولت اوباما از مقامات ارشد وزارت امور خارجه آمریکا بود: «دولت فعلی آمریکا مثل یک انسان مست و لایعقل از اهرم تحریم‌ها استفاده می‌کند... آنها درک نمی‌کنند که کارایی این ابزار محدود و شکننده است».
اقتصاد امروز جهانی از طریق سیستم مالی آمریکا کار می‌کند که یک ابزار نفوذ قدرتمند برای دولت این کشور محسوب می‌شود. دلار رایج‌ترین ارز جهانی است و وال استریت یک مرکز مالی کلیدی جهان محسوب می‌شود که به رهبران آمریکا کمک می‌کند در مواقع نیاز به دوستانشان امتیاز داده و رقبایشان را تحت فشار بگذارند.
به‌گفته بلانک، این وضعیت همواره برقرار نیست و «در برخی مواقع ممکن است ارزش این را داشته باشد که دولت‌های خارجی و بازیگران بخش خصوصی نیویورک را دور بزنند».
نکته قابل توجه اینجاست که مهمترین واکنش‌ها به تحریم‌های آمریکا از جانب دولت‌هایی که هدف تحریم قرار می‌گیرند، صورت نمی‌گیرد. تصمیمات کلیدی در مورد تبعیت یا سرپیچی از این تحریم‌ها توسط بازیگرانی اتخاذ می‌شود که از قدرت اقتصادی بالایی برخوردارند (چین و اروپا)، جفری ساچس، استاد اقتصاد دانشگاه کلمبیا گفت: «چین به‌دلایل امنیت ملی، راه‌هایی را برای دور زدن جایگاهی که بخش بانکی آمریکا از آن برخوردار است خواهد یافت».
طی ۵ سال گذشته، چین اقدام به تأسیس نهادهایی موازی با نهادهای پولی و مالی‌ای نظیر بانک جهانی و صندوق بین المللی پول کرده و تلاش نموده یوان را به‌عنوان یک ارز بین المللی مطرح سازد. این کشور احتمالاً بدون توجه به اقدامات ترامپ، حضور خود در ایران را تقویت خواهد کرد. وضعیت در مورد موضع رهبران اروپایی که متحدان دیرینه واشنگتن محسوب می‌شوند اندکی پیچیده‌تر است.
بر اساس تحقیقی که انستیتوی کیل آلمان منتشر کرده، تحریم‌های چندجانبه آمریکا و غرب علیه روسیه در جریان بحران کریمه ۴۴ میلیارد دلار به کشورهای تحریم‌کننده زیان رسانده است. تقریباً ۴۰ درصد این زیان به آلمان وارد شده در حالی که تنها ۰.۶ درصد از این آسیب را آمریکا متحمل شده است.
مقامات فرانسوی در واکنش به اقدامات برجامی آمریکا گفته‌اند اجازه نخواهند داد آمریکا به ژاندارم اقتصادی جهان تبدیل شود. اتحادیه اروپا برای اولین بار طی دو دهه گذشته قرار است مقررات منع‌کننده تحریم‌ها را علیه اقدامات یکجانبه آمریکا به‌اجرا بگذارد. بانک سرمایه گذاری اروپا اجازه خواهد یافت پروژه‌های شرکت‌های اروپایی در ایران را تأمین مالی کند و کشورهای اتحادیه اروپا تشویق شده‌اند نقل و انتقالات پولی به ایران را به‌صورت مستقیم با بانک مرکزی این کشور انجام دهند.
ساچس گفت، با توجه به این شرایط باید طی ماه‌های آینده منتظر رویارویی‌های متعدد میان آمریکا و کشورهای مختلف در خصوص تحریم‌های آمریکا بود. اکنون که بازیگران بزرگ جهانی، انگیزه کافی برای یافتن راه‌های دور زدن هژمونی دلار را یافته‌اند، هیچ دلیل فنی‌ای وجود ندارد که نتوانند در این کار موفق شوند. وی افزود: «اروپا و چین بانک‌هایی دارند... یکی از این روزها آمریکا قرار است در مورد زوال نقش دلار در تجارت بین المللی سخن بگوید».