اما و اگرهای اجرای «مکانیزم مالی اروپا»

العالم ـ اروپا

پس از آن که هیجدهم اردیبهشت ماه امسال «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به طور رسمی فرمان خروج ایالات متحده از توافق هسته ای ایران و 1+5 را صادر کرد، این دستور با اقدام مشابه دیگر اعضای توافق همراه نشد. از آن زمان تا کنون تروئیکای اروپایی تلاش کرده اند به هر نحوی که شده از آزمون استقلال بروکسل در برابر واشنگتن سربلند خارج شوند.
از این رو به رغم کارشکنی های ترامپ، حمایت های سیاسی از برجام ادامه یافت و مهرماه امسال در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، رهبران بروکسل از مهمترین سازوکار خود یعنی کانال ویژه مالی اروپا به منظور خنثی کردن تحریم های آمریکا رونمایی کردند؛ سازوکاری که تا کنون جزییات آن رسانه ای نشده و همچنین به مرحله اجرا نرسیده است.
چهارشنبه گذشته «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در پایان جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران با بیان این که توافقات درباره "اس پی وی" نهایی شده است، افزود: با توجه به اینکه آمریکایی‌ ها به محض اطلاع پیدا کردن از این طرح تلاش می‌کنند مانع این اقدام شوند، اروپایی ها می خواهند که این مرحله را تا به نتیجه رسیدن آن در حالت محرمانه دنبال کنند.
در حالی وزیر امور خارجه ایران آینده ای نزدیک را برای اجرای «اس پی وی» نوید می دهد که منابع خارجی، ماه آینده را به عنوان زمان اجرای سازوکار مذکور در نظر گرفته اند به عنوان نمونه پایگاه خبری-تحلیلی «المانیتور» تاکید کرده که سازوکار مالی ویژه در ماه ژانویه (دی ماه) عملیاتی خواهد شد.
سازوکار مالی ویژه اروپا هر زمانی که به مرحله اجرا در آید، مهمترین کارویژه آن تقابل با تحریم های آمریکا است که تا به امروز در دو مرحله عملیاتی شده است. باوجود این که مقامات اروپایی هر از گاهی از سازوکار مالی ویژه برای معامله با ایران سخن می گویند اما برداشت های گوناگونی درباره نحوه عملکرد و اجرای آن وجود دارد.
بر پایه برخی گزارش ها، اتحادیه اروپا از طریق ایجاد این کانال، حفاظت از آزادی فعالان اقتصادی اعضا را جهت دنبال کردن مبادلات مشروع با ایران در دستور کار دارد که هدف اصلی آن دریافت پول حاصل از صادرات نفت ایران به اروپا و خرید های متعارف ایران از کشورهای اروپایی است.
بنابراین کانال مذکور به صندوقی تشبیه شده است که وجه حاصل از فروش نفت از طرف شرکت های خریدار به آن واریز و در مقابل تهران نیز واردات خود را از طریق صندوق تامین می کند. گفته می شود در اجرای این سازوکار، به تراکنش مالی با بانک های اروپایی نیازی نیست و از این رو تهدیدی از سوی آمریکا متوجه سیستم بانکی اتحادیه نخواهد بود.
برخی رسانه ها نیز سازوکار مالی ویژه اروپا را متکی بر یک «پلتفورم حسابداری» می دانند به این معنی که وقتی ایران به یک کشور اروپایی کالا صادر می‌کند، درآمد حاصل از این صادرات به سود ایران در پلتفورم مذکور ثبت می‌شود. همین دارایی برای تأمین مالی صادرات یک کشور دیگر اروپایی به ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ سازوکاری که در واقع به اتاق مبادلات پایاپای شبیه خواهد بود و در این صورت است که با عدم وجود ارتباط مالی مستقیم بین تهران- بروکسل، خطر تهدید و مجازات از سوی آمریکا نیز خنثی می شود.
به باور کارشناسان اما اجرای سازوکار مذکور با یک سری موانع و چالش هایی همراه است. نخست این که ایجاد کانال مالی مجزا از نظام پولی- مالی آمریکا امری دشوار به نظر می رسد. دوم این که در سایه نفوذ ایالات متحده و تهدیدات و تحریم های کاخ سفید، ازسرگیری توافقات تجاری شرکت های اروپایی با ایران امر آسانی نخواهد بود. سوم آنکه تاکنون کشوری به طور رسمی میزبانی تشکیل سازوکار مالی ویژه را عهده دار نشده است. پیشتر صحبت از لوکزامبورگ و اتریش بود و امروز گزارش ها از میزبانی مشترک آلمان و فرانسه خبر می دهند؛ موضوعی که تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است.
از طرفی به تازگی خبرگزاری «رویترز» در گزارشی آورده که نفت به عنوان مهمترین محصول صادراتی ایران جزو کالاهای مشمول و زیر پوشش سازوکار مالی ویژه نخواهد بود؛ خبری که هر چند با تایید مقام بلندپایه ای همراه نبوده ولی در صورت صحت آن، برای جمهوری اسلامی ایران و آینده تجارت با اتحادیه اروپا خوشایند نخواهد بود.
به گزارش ایرنا، اروپا تا زمانی از تهران انتظار ماندن در توافق هسته ای و عمل به وعده های برجامی را دارد که رهبران بروکسل نیز در غیاب آمریکا و کارشکنی این کشور به وعده های از پیش تعیین شده خود جامه عمل بپوشانند. در غیر این صورت توجیهی برای ماندن تهران در توافقی که آمریکا به آن پشت کرده و تروئیکای اروپا از اعطای امتیازات ملموس ناتوانند، وجود ندارد.
از این رو «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه چندی پیش در جریان چهارمین همایش بین المللی «نظام بین الملل، تحولات منطقه ای و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» که در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، ناتوانی تروئیکای اروپا را در پیاده سازی کانال مالی ویژه ناشی از فشار سنگین آمریکا دانست اما در عین حال تاکید کرد که چه اروپا نخواهد با ما کار کند و چه این‌که می‌خواهد کار کند ولی به خاطر فشارهای آمریکا قادر به این کار نیست، در هر صورت فرقی در نتیجه کار نخواهد داشت. ما با شرایطی روبه‌رو هستیم که اروپا نتوانسته یا نخواسته سازوکاری ایجاد کند که خواست ایران را تأمین کند. تا زمانی در برجام می‌مانیم که منافع ما تأمین شده باشد.