" عبدالباري عطوان " سردبير القدس العربي در سرمقاله روز پنجشنبه این نشریه نوشت : الخطيب دو شرط را براي گفتگو مطرح كرد كه لزوم كناره گيري بشار اسد از قدرت از جمله آنها نيست. شرط اول آزادي 160 هزار بازداشت شده در زندانهاي سوريه و شرط دوم تمديد گذرنامه هاي سوري هاي خارج از كشور به مدت دستكم دو سال بود.
عطوان با اشاره به اينكه اين طرح با مخالفت سرسختانه مجلس ملي روبرو شد كه يكي از تشكل هاي زير مجموعه ائتلاف سوري مخالف به رياست الخطيب است ، خاطرنشان كرد : سخنگوي الخطيب گفت كه اعلام آمادگي او براي مذاكره با نظام موضع شخصي وي بوده و بيانگر موضع ائتلاف سوري نيست؛ زيرا اين سخن با سند دوحه كه ائتلاف سوري براساس آن شكل گرفت در تضاد است.
اين سند بر رد قاطع مذاكره با نظام سوريه و اصرار بر رفتن همه سران آن تاكيد مي كند. در حالي كه گروههاي مخالف ديگر نيز الخطيب را به خيانت متهم كردند ، او در پاسخ به اين حملات گفت كه در معرض تروريسم فكري قرار گرفته است.
الخطيب مي گويد : با وجود انكار برخي ها، كساني هستند كه مي خواهند چنين افكار و ايده هايي را بشنوند.
عبدالباري عطوان در ادامه سرمقاله مي نويسد : متهم كردن يكديگر به خيانت در قاموس مخالفان سوري چيز جديدي نيست و به همين دليل اكنون از نظر مخالفان اسد ، الخطيب از يك قهرمان انتخاب شده با راي اكثريت قاطع براي رهبري ائتلاف به شريك جرم نظام سوريه تبديل شده است.
الخطيب طرح گفت و گو را از روي ناداني يا جهل مطرح نكرد بلكه آن را براساس دادها و حقايق مطرح ساخت كه در جريان نشست خود در لندن تحت چتر دولت انگليس و تحت عنوان تشكيل دولت وحدت ملي جايگزين نظام در دو هفته قبل و مشاركتش در نشست دوستان سوريه در دو روز پيش در شهر پاريس مطرح كرد. وي در اين نشست به ديدگاه ميهمانان و ميزبان ها گوش داد؛ ديدگاههايي كه خصوصا در زمينه موضوع مسلح كردن مخالفان به سلاح هاي مدرن مايوس كننده بود.
چند دليل باعث شد تا الخطيب اين طرح را مطرح كند؛ طرحي كه ممكن است باعث استعفاي وي به علت اتهام هاي وارده يا بروز شكاف در جبهه مخالفان سوري و چه بسا خروج مجلس ملي سوريه از زير مجموعه ائتلاف سوري مخالف شود.
از جمله اين دلايل مي توان به دست كشيدن غرب خصوصا آمريكا از ايده مسلح كردن ارتش آزاد و گروههاي مسلح مخالف ديگر و هشدار به كشورهاي عرب حوزه خليج فارس درخصوص ندادن سلاح يا پول به انقلابيون اشاره كرد.
دومين علت تاكيد باراك اوباما در سخنراني سوگند رياست جمهوري اش بر پايان دوره جنگ ها و آغاز دوره صلح مبتني بر گفتگو است كه پيام روشني به مخالفان سوري مي دهد مبني بر اينكه آمريكا نمي تواند در پرونده سوريه از جنبه نظامي وارد شود.
سومين علت رسيدن بحران سوريه به مرحله ركود در نتيجه ناتواني نظام در از بين بردن گروههاي مسلح از طريق راهكارهاي امنيتي و نظامي از يك سو و ناتواني گروههاي مسلح در سرنگوني نظام از سوي ديگر با همين شيوه است.
چهارمين علت، ارزيابي نادرست كشورهاي عربي حامي مخالفان از قدرت نظام و حمايت خارجي از آن خصوصا حمايت روسيه وايران و آمادگي براي ورود به جنگي جهاني براي جلوگيري از سرنگوني نظام سوريه در صورتي كه اين امر اقتضا كند، است.
پنجمين علت، افزايش قدرت گروههاي مسلح و تحكيم حضور آنها در اكثر مناطق سوريه خصوصا در شمال و موفقيت اين گروهها در جذب صدها نفر –اگر نگوييم هزاران نفر از جوانان سوريه- براي پيوستن به اين گروهها و ارايه خدمات اجتماعي و معيشتي به آنها در مناطقي است كه حضور نظام درآنجا كمرنگ شده است؛ نظير همان كاري كه گروه طالبان در افغانستان انجام داد.
ششمين علت، تسليم شدن اكثر كشورهاي عربي حامي مخالفان مسلح سوريه به اين امر كه راهكار مسالمت آميز تنها راه برون رفت از بحران است و اين امر به معناي اعتراف و تسليم شدن به ادامه بقاي نظام و گشودن باب گفتگو با آن است.
هفتمين علت، دست كشيدن اتحاديه عرب و وزراي خارجه آن از پرونده سوريه. قابل توجه بود كه نبيل العربي دبيركل اتحاديه عرب گفت كه براي برقراري آتش بس به شوراي امنيت رجوع خواهد كرد؛ نه تسريع در دخالت نظامي غرب در سوريه.
معاذ الخطيب اين حقايق را درك كرد اما خطرناكتر از آن درك كرد كه جامعه بين المللي با بحران سوريه صرفا به عنوان موضوع آوارگان برخورد مي كند كه نشست كويت با جمع آوري بيش از يك ميليارد دلار كمك براي آوارگان سوري گواه اين امر است.
به نظر مي رسد كه دو قدرت بزرگ يعني روسيه و آمريكا در آستانه تحميل راه حلي مذاكراتي هستند كه مي تواند ساختار نهايي آن در نشست ولاديمير پوتين رئيس جمهوري روسيه و باراك اوباما همتاي آمريكايي است در آينده نزديك تجلي يابد.
در اين ميان مخالفان سوريه ممكن است به سه اردوگاه اصلي تقسيم شوند. اردوگاه اول كه مذاكره با نظام براي دستيابي به يك سازش مسالمت آميز را قبول مي كنند. اردوگاه دوم كه مخالف با گفتگو با نظام بوده و بر ضرورت رفتن سران آن تاكيد مي كنند و ممكن است كه هدايت اين اردوگاه را مجلس ملي با ساختار قديمي آن پيش از پيوستن به ائتلاف سوري مخالف برعهده داشته باشد. گروه اخوان المسلمين ستون اصلي اين مجلس را تشكيل داد.
اردوگاه سوم كه همان گروههاي جهادي به رهبري جبهه النصره وابسته به القاعده هستند. اين گروها گفتگو با نظام را به طور قاطع رد مي كنند و خواهان سرنگوني و قتل سران آن و برپايي دولتي اسلامي براي اجراي شريعت اسلامي هستند.
بعد از فروكش كردن غبار طرح الخطيب و روشن شدن مواضع در درون مخالفان سوري و جامعه بين المللي خصوصا غرب ، چه بسا پيش روي خود صحنه متفاوتي از سوريه ببينيم كه به طور كامل با گذشته متفاوت باشد به گونه اي كه شاهد شكل گيري جبهه "صحوات سوريه" باشيم كه با نظام سوريه در جنگ عليه گروههاي جهادي به منظور ريشه كن كردن آنها - نظير آنچه در عراق در زمان ژنرال ديويد پترائوس فرمانده نيروهاي آمريكايي – شاهد بوديم، همراهي مي كنند.
غرب بعد از دخالت فرانسه در مالي براي مبارزه با شبكه القاعده در مغرب اسلامي و شاخه هاي آن، جنگ عليه گروههاي جهاني را در راس اولويت هاي خود قرار داده است و مبالغه نكرده ايم اگر بگوييم كه غرب اين گروهها را از نظام سوريه براي منافع خود و خصوصا اسرائيل خطرناكتر مي داند.
معاذ الخطيب عرصه جديد سوريه را با اين سخن درصفحه خود در يك پايگاه اجتماعي در اينترنت خلاص كرد كه "كشورهايي هستند كه وعده مي دهند و عمل نمي كنند... كساني هستند كه به سوري ها مي گويند يورش ببريد و سپس در وسط ميدان نبرد آنها را تنها رها مي كنند... كساني هستند كه متعهد به حمايت از انقلابيون مي شوند... سپس آنها را با مرگ تنها رها مي كنند... كساني هستند كه روي اريكه مي نشينند سپس مي گويند حمله كنيد... مذاكره نكنيد... سكوتي بين المللي و خفه كردن انقلاب وجود دارد.. هزارن نفر آواره و ترك وطن كرده هستند ... مهمتر از آن، برخي نقشه مي كشند كه سوريه با جنگ چندين ساله از (نقشه) جهان محو شود."
اين سخنان نهايت واقعگيرايي و برداشت درست اوضاع سوريه را مي رساند. سخنان مردي كه احساس مي كند ملت سوريه و كشورش در معرض بزرگترين فريب در تاريخ معاصر از سوي نزديكانش قبل از غريبه ها قرار گرفته است. فريبي كه قربانيان آن به 60 هزار نفر رسيده است.