العالم- ایران
در حالی که ابهامات و نگرانی‌ها درباره امضا شدن یا نشدن قوانین و دستورات رییس‌جمهوری آمریکا برای لغو یا توقف تحریم‌ها علیه ایران در چارچوب برجام به یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های ماه‌های پیش روی ایران و کشورهای دیگر عضو گروه 1+5 تبدیل شده است، محمد جواد ظریف گفت: "دلیلی نمی‌بینیم لغو و توقف اجرای تحریم‌ها که تعهد برجامی ایالات متحده آمریکاست، انجام نگیرد."
رییس دستگاه دیپلماسی گفت که با تدابیر مقام معظم رهبری و دولت در شرایطی هستیم که می‌توانیم به راحتی "بازگشت‌پذیری" را انجام دهیم، البته این ترجیح ما نیست بلکه ترجیح ما ادامه اجرای برجام است.
ظریف تاکید کرد که دولت آمریکا وظایفی دارد و طبق برجام باید این وظایف را انجام دهد.
وی با اشاره به لفاظی‌ها در دولت ترامپ درباره برجام با بیان این‌که "اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نیفتاده است" تاکید کرد که البته لفاظی‌های جدید در دولت ترامپ می‌تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام به ویژه در رابطه با ایجاد فضای مطلوب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران باشد.
وزیر امور خارجه در عین حال تاکید کرد که محدودیتی برای ایران در مذاکره با آمریکا و تیم جدید وزارت خارجه این کشور در چارچوب اجرای برجام وجود ندارد.
ظریف که در روزهای پایانی سال 1395 بیش‌تر میزبان رسانه‌های مختلف کشور است، در گفت‌وگویی درباره موضوعات مختلف از جمله آخرین تحولات مربوط به اجرای برجام در یک سال گذشته و آنچه در ماه‌های آینده پیش رو داریم به سوالاتی پاسخ گفت.
مهم‌ترین دستاوردهای برجام؛ شکست فضای ایران‌هراسی و رفع محدودیت در حوزه‌های نفت، حمل و نقل و بیمه
وزیر امور خارجه کشورمان در خصوص اجرای برجام در یک سال گذشته با بیان این‌که برای داشتن ارزیابی دقیق از دستاوردهای برجام باید دید در چه حوزه‌هایی بیش‌ترین موفقیت به دست آمده است و در چه حوزه‌هایی مخالفان جمهوری اسلامی ایران بیش‌ترین نگرانی را دارند، اظهار کرد: معتقدم هدف اساسی موضوع هسته‌ای بیش از فشار اقتصادی بر ایران، ایجاد فضای امنیتی و ایران‌هراسی علیه ایران بود و برجام این هدف را به شدت مخدوش کرد و برای همین تندروها در آمریکا، رژیم صهیونیستی و برخی کشورهای منطقه تمام تلاش‌شان این است که این فضای امنیتی علیه ایران را مجدد شکل دهند و تمام بحث‌هایی که این روزها طرح می‌شود، متمرکز بر این مساله است. بنا بر این نباید فراموش کنیم مهم‌ترین دستاورد برجام این بود که فضای امنیتی و ایران‌هراسی را شکست و اجماع بین‌المللی علیه کشورمان که در شش قطعنامه شورای امنیت تحت فصل هفت بود را فروپاشاند.
ظریف ادامه داد: نکته دیگر که باید به آن توجه کنیم، این است که برجام توانست برنامه هسته‌ای ایران را نه تنها حفظ کند، بلکه گسترش دهد. امروز به سانتریفیوژ IR-8 گاز UF6 تزریق می‌کنیم که در مذاکرات اولیه هسته‌ای در ژنو تنها یک مفهوم تحقیقاتی بود، اما امروز این مفهوم تحقیقاتی به لطف تلاش دانشمندان و مسئولان صنعت هسته‌ای به یک واقعیت علمی تبدیل شده است. بحث هسته‌ای ایران امروز از یک ممنوعیت به مساله‌ای تبدیل شده که شورای امنیت از کشورها می‌خواهد با ایران در این حوزه همکاری کنند.
گشایش‌ها در حوزه نفت و حمل و نقل راحت به دست نیامده است
وزیر امور خارجه کشورمان دستاورد دیگر برجام را در حوزه رفع تحریم‌ها دانست و گفت: آنها تحریم‌ها را در سه حوزه نفت، حمل و نقل و بانک مورد هدف قرار داده بودند که ما در دو حوزه اول و دوم به طور کامل با اجرای برجام به شرایط قبل از تحریم‌ها بازگشته‌ایم. البته دلیل نمی‌شود فکر کنیم گشایش‌های به دست آمده در دو حوزه نفت و حمل و نقل راحت به دست آمده است. همکاران ما در حوزه نفت در حوزه داخلی و بین‌المللی تلاش بی‌نظیری برای رفع تحریم‌ها و موانع داشتند. برخی تلاش داشتند ایران مجبور شود با فشار تولیدکنندگان نفت سطح تولیدش در سطح تولید زمان تحریم‌ها باقی بماند و یک تحریم دیگر علیه ایران را می‌خواستند اعمال کنند اما این اتفاق نیفتاد.
ظریف گفت: در حوزه حمل و نقل و بیمه کشتی‌ها در ابتدای رفع تحریم‌ها حداکثر کشتی‌های ایرانی را 60 میلیون دلار بیمه می‌کردند، اما دوستان ما در حوزه دیپلماسی گام به گام پیش رفتند و جنگیدند و در حوزه اجرا توفیقات زیادی به دست آوردند و امروز محدودیتی برای بیمه وجود ندارد. هم چنین در حوزه بانکی اگر یک روز قبل از تحریم‌ها 600 کارگزاری بانکی داشتیم که در طی سالیان طولانی ایجاد و فعال شده بودند و البته همه آنها هم فعال نبودند، در سال‌های گذشته که کشور با تحریم گسترده مواجه شد، این تعداد به 50 کارگزاری کاهش یافت اما در 11 ماه گذشته با اجرای برجام به 270 کارگزاری رسید.
دست کشیدن از تحریم‌ها برای آمریکایی‌ها سخت بود
وی تصریح کرد: نکته جالب این است که این توفیق‌ها در حالی به دست آمد که آمریکا خصلت بدعهدی‌اش را کنار نگذاشته بود. برجام اصولا تفاهمی نبود که اخلاق آمریکا را درست کند یا ما رفتار آنها را عوض کنیم یا آنها رفتار ما را. یکی از خصلت‌های آمریکایی‌ها این است که فکر می کنند که قدرت اقتصادی‌شان برای آنها نفوذ بین‌المللی ایجاد کرده است، به خصوص قدرت منفی اقتصادی یا قدرت تحمیلی‌شان در حوزه تحریم‌ها. در هیچ دوره‌ای از تاریخ آمریکا سراغ ندارید که تعداد زیادی از کشورها تحت یک نوع یا انواع تحریم‌های سیاسی و اقتصادی و غیره از سوی آمریکا نبوده باشند. آمریکایی‌ها بر این تصورند که تحریم‌ها نوعی سرمایه برای آنها است، از این رو در زمان مذاکرات هسته‌ای و در حوزه اجرای برجام دست کشیدن از تحریم‌ها برایشان سخت بود.
رییس دستگاه دیپلماسی افزود: در رابطه با خرید هواپیما که در چارچوب برجام بود، 9 ماه طول کشید تا قرارداد ایرباس و بویینگ از مرحله بروکراتیک و کاغذبازی به جایی برسد که بتواند از وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز گرفته و عملیاتی شود. البته بخشی از کندی کار و طولانی شدن روند امضا و اجرای این گونه قراردادها ربطی به برجام ندارد، بلکه به ذات روابط اقتصادی بازمی گردد. ما با روسیه در عقد قراردادهای مختلف منع سیاسی نداریم، اما بر سر توافق برای احداث نیروگاه هسته‌ای ممکن است چند ماه طول بکشد تا این قرارداد نهایی شود و این وضعیت درباره قرارداد با زیمنس یا شرکت‌های دیگر نیز صدق می‌کند.
ظریف گفت: برجام صرفا مسیر را هموار کرد و در این هموارسازی نیاز بود قدم به قدم با بدعهدی آمریکایی‌ها مقابله کنیم. از این رو دوستانی که در داخل به ما ایراد می‌گیرند در واقع باید ما را تشویق کنند. همکاران من در زمان مذاکرات و اجرای برجام گام به گام حق کشور و مردم را گرفته و می‌گیرند.
راه‌هایی برای کار با دلار پیدا کرده‌ایم
وزیر خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که هنوز شرایط برای انجام معادلات تجاری با کشورهایی مثل کره جنوبی، چین و غیره به خاطر تعاملات مالی و بانکی این کشورها با ارز دلار وجود ندارد، چه تمهیدات و اقداماتی در این راستا انجام شده یا در حال انجام است؟ گفت: می‌توانم با جدیت بگویم که حتی برای کشورهایی که پول‌شان ارتباط مستقیم با دلار دارد، مثل کره جنوبی، روش‌هایی پیدا کرده و بر روی آن توافق کردیم و از وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوزها گرفته شد تا تعاملات اقتصادی‌مان را داشته باشیم. البته ممکن است توافق دیگر تجاری به طور دو جانبه با کشورها یا کشوری خاصی داشته باشیم یا قبلا منعقد کرده‌ایم که بر اساس آن مقداری از معامله به شکل ارز غیر آزاد انجام می‌شود و این ربطی به برجام ندارد و صرفا به قرارداد تجاری مربوط است.
وی ادامه داد: در معاملات بین‌المللی ترجیح ما این است که به دلایل مختلف با سایر ارزهای بین‌المللی غیر از دلار کار کنیم. با توجه به سیاست‌های غلط آمریکا نه ما که خیلی از کشورها از این‌که پول‌شان در معاملات دلاری به آمریکا برود و احتمالا به دلیل قوانین و مقررات مختلفی که کنگره وضع کرده به کشورشان بازنگردد، احساس امنیت نمی‌کنند. امروز کشورهایی مثل عربستان به خاطر قانون "جاستا" نگرانند که اموال‌شان از آمریکا نتواند به کشورشان بازگردد با وجود این‌که متحد آمریکا هستند و انواع تضمین‌ها را دارند، اما باز هم نگرانند.
تلاش برخی برای احیای ایران هراسی نشان از اهمیت فضایی دارد که برجام آن را شکست
رییس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به این پرسش که برخی کشورها به ویژه در منطقه با وجود اجرای برجام در یک سال گذشته و حمایت شش قدرت عضو شورای امنیت و اتحادیه اروپا و مجامع بین‌المللی، هم‌چنان به دنبال احیای فضای ایران‌هراسی و ایجاد اجماع بین‌المللی و منطقه‌ای علیه ایران هستند یا سعی دارند به شکلی اجرای برجام را مختل کنند، اظهار کرد: این تلاش‌ها نشان از اهمیت فضایی دارد که برجام توانست آن را بشکند. سیاست ما در منطقه، منطقی و راهبردی است. ما معتقدیم امنیت تک تک کشورها برای ما امنیت ایجاد می‌کند. خدا را شکر امنیت ما خودجوش و درون‌زاست و برای امنیت‌مان به هیچ کشور و نیروی خارجی متکی نیستم؛ این ادعا را هیچ کشوری در منطقه به جز روسیه نمی‌تواند مطرح کند.
وی ادامه داد: همه کشورهای منطقه یا عضو یک ائتلاف بین‌المللی و پیمان نظامی بین‌المللی هستند یا برای حمایت از مشروعیت‌شان به چتر حمایت خارجی نیاز دارند، اما ما به برکت حضور مردم در صحنه، مقاومت آنها و توان دفاعی نیروهای مسلح کشورمان این امنیت درون‌زا را داریم. با این حال معتقدیم هر چقدر فضای پیرامونی‌مان ناامن باشد، هزینه ما برای تقویت امنیت داخلی‌مان افزایش می‌یابد، از این رو به دنبال امنیت در کشورهای همسایه خود و زندگی در محیطی امن هستیم.
ظریف خاطرنشان کرد: دیر یا زود کشورهای همسایه به این باور می‌رسند که از طریق همکاری با ایران و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای می‌توانند امنیت خود و منطقه را فراهم کنند. همسایگان ما که با یک عتاب اوباما نگران امنیت‌شان می‌شدند و به کمپ دیوید می‌رفتند و می‌گفتند که چرا می‌خواهید ما را رها کنید و از منطقه خارج شوید، باید از آن واقعه درس گرفته باشند که امنیت را نمی‌توان در بیرون از مرزهای خود جستجو کرد، بلکه باید درون‌زا باشد و ایران کشوری است که در این رابطه حسن نیت دارد و معتقد است امنیتش با ناامنی همسایگان‌مان پرهزینه خواهد بود.
در حوزه اجرای برجام محدودیتی برای گفت‌وگو و تعامل با کسی نداریم
وزیر امور خارجه در پاسخ به این پرسش که چرا ایران بعد از انتخاب ترامپ از سوی مردم آمریکا و بعد از آن‌که به طور رسمی در کاخ سفید مستقر شد، در رابطه با اجرای برجام سعی نکرد با تیم رییس‌جمهور جدید آمریکا ارتباط برقرار کند و و برای توجیه و توضیح برجام اروپایی‌ها را واسطه کرد؟ تاکید کرد: ما هیچ وقت نگفتیم برای اجرای برجام با کسی (آمریکایی‌ها) صحبت نمی‌کنیم.
ظریف در پاسخ به این‌که اما آقای عراقچی حدود یک ماه پیش در کنفرانسی خبری بر این مساله تاکید کردند که گفت‌وگوی ایران با آمریکا با پایان مذاکرات و اجرایی شدن برجام پایان یافته است، اظهار کرد: آن زمان که آقای عراقچی این صحبت را مطرح کردند، هنوز دولت آمریکا شکل نگرفته بود که بخواهیم با آن دولت تعامل کنیم.
برجام موضوع مذاکرات مجدد نیست/ هیچ تماسی با وزیر خارجه آمریکا نداشتم
وی ادامه داد: در حوزه اجرای برجام محدودیتی برای گفت‌وگو و تعامل نداریم. ما اعلام کردیم که برجام موضوع مذاکرات مجدد نیست، اما برای گرفتن مجوزهای اوفک مثل گذشته دوستان ما در وزارت خارجه با همتایان خود در وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا ارتباط دارند، هم‌چنین با اروپایی‌ها و کشورهای دیگر. البته تاکنون در سطح بنده نیازی به ارتباط با وزیر خارجه (جدید) آمریکا برای اجرام برجام نبوده و از این رو هیچ تماسی با ایشان نداشته‌ام.
ظریف در پاسخ به این پرسش که تا الان که حدود دو ماه از روی کار آمدن دولت ترامپ می‌گذرد و با توجه به مواضع قبل و بعد از انتخابش به عنوان رییس‌جمهوری آمریکا تعلل و اخلالی در روند اجرای برجام، رایزنی‌ها و ارتباطات مقامات پیگیری‌کننده اجرای برجام مشاهده نکرده‌اید؟ گفت: در زمان اوباما هم اخلال در کار اجرای برجام بود. متاسفانه دولت آمریکا صرف نظر از این‌که چه کسی در کاخ سفید است فکر می‌کند اهرم فشار اقتصادی را در اختیار دارد و می‌تواند از آن استفاده کند و حتی بعد از برجام هم آنچه ما و مقام معظم رهبری از بدعهدی آمریکا مورد تاکید قرار دادیم، این بود که باید یک به یک آنها (آمریکایی‌ها) را به اجرای تعهدات‌شان مجبور کنیم. این واقعیتی است که در همه مراحل آن را دیدیم.
اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نیفتاده است
لفاظی‌های جدید در دولت ترامپ می‌تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام باشد
رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به رفتار دولت ترامپ در رابطه با اجرای برجام خاطرنشان کرد: اتفاق جدیدی در دوران ترامپ نمی‌بینم که متفاوت از گذشته، افتاده باشد. البته لفاظی‌های جدیدی را شاهد بودیم که می‌تواند مغایر روح و برخی از مواد برجام باشد، از آن جمله در زمینه ایجاد فضای مناسب و مثبت برای سرمایه‌گذاری خارجی که یکی از ضرورت‌های برجام است. اما فراتر از این اقدامی را ندیدیم که حرکتی متفاوت از گذشته باشد.
فعلا اجلاس در سطح معاونان وزیران خارجه ایران و 1+5 کفایت می‌کند
وی درباره احتمال برگزاری نشست کمیسیون برجام در سطح معاونان و وزیران خارجه ایران و 1+5 در آینده نزدیک با توجه به تغییر وزیر خارجه آمریکا اظهار کرد: معمولا کمیسیون مشترک برجام باید در سطح مدیران سیاسی یا معاونان وزیران خارجه که همواره مسئولیت مذاکره را برعهده داشتند، برگزار شود. اگر ضرورتی ایجاب کند ما می‌توانیم درخواست برگزاری اجلاس وزیران خارجه را داشته باشیم. سال گذشته به خاطر بدعهدی آمریکا به خصوص در ارایه مجوز به ایرباس و بویینگ و در حوزه بانکی درخواست برگزاری اجلاس وزیران خارجه را ارائه کردیم و در مهرماه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد این اجلاس برگزار شد. درخواست ما برای برگزاری این نشست باعث شد تا آمریکا یک روز قبل از اجلاس، مجوز فروش 17 هواپیمای ایرباس و 80 بویینگ را صادر کند. طبق برجام هر دو سال یک بار اجلاس در سطح وزیران ضروری است، اما زودتر از آن اگر نیاز باشد باید درخواست کنیم که فعلا احساس می‌کنیم اجلاس در سطح معاونان کفایت می‌کند که در زمان مشخص خود برگزار می‌شود.
اجرای برجام یک روند خودکار و بدون مشکل نبوده است
ظریف در پاسخ به این پرسش که از اجرای برجام بعد از آن که کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران خارجه در مهرماه امسال برگزار شد، رضایت دارید؟ گفت: اجرای برجام یک روند خودکار و بدون مشکل نبوده است و برای مرحله به مرحله آن نیاز بوده تا تلاش کنیم و حقوق خود را احیا کنیم، البته این باعث شده تا همکاران من هیچ وقت حوصله شان سر نرود و بیکار نباشند.
ترجیح ما "بازگشت" به وضعیت قبل نیست/ دولت آمریکا طبق برجام باید وظایفش را انجام دهد
وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که حدود سه ماه آینده موعد تمدید لغو و توقف اجرای تحریم‌ها علیه ایران فرا می‌رسد که باید توسط ترامپ انجام شود، آیا نگرانی خاصی برای آن مقطع وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: معتقدیم دولت آمریکا وظایفی دارد و طبق برجام باید این وظایف را انجام دهد. همه طرف‌ها می‌دانند که انتخاب‌های ایران محدود نیست؛ اگر به جز آنچه در روند اجرای برجام مشخص و توافق شده است، انجام شود. مکانیزم "بازگشت‌پذیری" برای ایران نسبت به مکانیزمی که برای طرف‌های دیگر تعیین شده، خیلی راحت‌تر است، چون اگر ایران تشخیص دهد طرف‌های دیگر در حال نقض برجام هستند، اختیارش دست خودش است که برنامه‌هایش را به حالت اول یا وضعیت قبل برگرداند. با تدابیر مقام معظم رهبری و دولت در شرایطی هستیم که می‌توانیم به راحتی این کار (بازگشت پذیری) را انجام دهیم، البته این ترجیح ما نیست.
طرف مقابل از هزینه‌های تمدید نکردن لغو و توقف قوانین مربوط به تحریم‌ها اطلاع دارد
رییس دستگاه دیپلماسی گفت: ترجیح ما ادامه اجرای برجام است. معتقدیم با همه پیش‌بینی‌هایی که صورت گرفته است، طرف مقابل از هزینه‌های تمدید نکردن لغو و توقف قوانین مربوط به تحریم‌ها علیه ایران اطلاع دارد و دلیلی نمی‌بینیم لغو و توقف اجرای تحریم‌ها که تعهد برجامی ایالات متحده آمریکاست، انجام نگیرد.
ظریف در پاسخ به این پرسش که سرنوشت برجام به ماندن یا نماندن آقای روحانی در انتخابات بعدی ریاست جمهوری بستگی دارد؟ با تاکید بر این‌که "برجام توافقی چند جانبه است و ارتباطی به دولت‌های عضو برجام ندارد"، گفت: معتقدم آقای روحانی خدمات گسترده‌ای در همه حوزه‌ها چه در چارچوب برجام که ثمرات آن روشن و واضح است و نیز در حوزه اقتصاد با توجه به اقداماتی از جمله منظم کردن روابط اقتصادی و اقتصاد کشور انجام داده‌اند و مردم هوشمند ما با انتخاب درست و حضور گسترده در روز انتخابات زمینه اقتدار بیش‌تر کشور را فراهم می‌کنند.
بعید می‌دانم دولت ایران حساب بانکی در آمریکا داشته باشد
وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به این پرسش که آیا حساب‌های بانکی متعلق به دولت یا ارگان‌های زیر مجموعه دولت جمهوری اسلامی ایران در آمریکا وجود دارد که احتمالا از سوی دادگاه‌های آمریکا مورد دست‌اندازی قرار گیرند؟ با بیان این‌که "بعید می‌دانم حسابی در آمریکا داشته باشیم، جز حساب نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد که از مصونیت ویژه برخوردار است" افزود: اگر چنین حسابی باشد که بنده از آن بی‌اطلاع هستم، حتما دستگاه‌هایی که در این حوزه قبلا فعال بودند، باید اقدام کنند. سال‌ها قبل وزارت خارجه به دستگاه‌های مختلف داخلی تذکر داد که داشتن حساب در آمریکا یا هر نوع معامله مرتبط با آمریکا در خطر است.
رییس دستگاه دیپلماسی در پاسخ به این پرسش که گفته شده است، انگیس با وجود موافقت شفاهی در رابطه با خرید اورانیوم از قزاقستان از سوی ایران، به یک باره نظرش را تغییر داده و هنوز موافقت کتبی خود را اعلام نکرده است، این تغییر موضع ارتباطی با اظهارات اخیر ترزا می نخست‌وزیر انگلیس در آخرین سفرش به منطقه و واکنش ایران به آن ندارد؟ اظهار کرد: خودشان ادعا می کنند دلایل اعلام نظر نکردن‌شان تا کنون فنی است. در عین حال گفت‌وگوها در این زمینه ادامه دارد.