العالم - ایران / سیاسی
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در یادداشتی در روزنامه «ینی‌شفق» از کشورهای همسایه خواست به «مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای در خلیج فارس» که جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد تشکیل آن را مطرح کرده بپیوندند.
متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:
«افول داعش، نه تنها نویدبخش بازگشت ثبات به بخش بزرگی از منطقه نبود، ممکن است به برخی درگیری‌ها و بحران‌های جدید هم منجر شود. یک مصداق برای این موضوع، تلاش‌هایی است که سال‌های متمادی، با هدف ایجاد هیجانات عصبی برای تحریف و پنهان کردن حقایق مربوط به سیاست خارجی ایران جریان داشته است.
داعش، مردم را به زندگی در تاریک‌ترین اعصار واداشت. آنها با قساوت‌هایی که مرتکب شدند، چهره اهریمنی‌شان را در معرض دید همگان به نمایش گذاشتند؛ با این همه، از دل این وضعیت فرصتی هم برای مقاومت و ایستادگی در برابر این تهدید در حال ظهور پدیدار شد. عملیات مشترک علیه داعش می‌تواند نویدبخش عصری جدید باشد.
دو مفهوم حیاتی
برای این منظور، به روندها و مفاهیم جدیدی برای تعریف جهانِ در حال گذار به سمت نظم پساغربی، مورد نیاز است. در این زمینه، دو مفهوم می‌توانند پارادایم‌های که در حال ظهور در منطقه غرب آسیا هستند را شکل دهند.
یکی، «خلق یک منطقه قوی» است و دیگری «تشکیل یک شبکه امنیتی.»
از این رهگذر، کشورهای بزرگ و کوچک، حتی آنهایی که در سراسر تاریخ دشمن یکدیگر بوده‌اند، می‌توانند همانند هم به ایجاد امنیت در منطقه کمک کنند.
ایجاد منطقه‌ای قوی که با حذف سایر قدرت‌ها و بازیگران مخالف است ریشه در به رسمیت شناختن ضرورت احترام به منافع همه طرف‌ها دارد.
هر کشوری که سیاست‌های توسعه‌طلبانه و هژمونیک دنبال کند نه تنها پیگیری سیاستی ضد و نقیض بلکه انجام کاری غیرممکن را در دستور کار قرار داده است. کسانی که بر گام برداشتن در این مسیر اصرار بورزند، منشأ ایجاد بی‌ثباتی خواهند بود.
می‌توانیم از مسابقه تسلیحاتی موجود در منطقه‌‌مان به عنوان مثالی برای این نوع رقابت‌های مخرب استفاده کنیم. اتلاف منابع حیاتی برای پر کردن خزانه تولیدکنندگان تسلیحات، کمکی به ایجاد امنیت و صلح نکرده است. نظامی‌گری‌ها، تنها به ماجراجویی‌های سرشار از حوادث غم‌انگیز منجر شده‌اند.
پیشنهاد «ایجاد شبکه امنیتی»
از سوی دیگر، دوران روش‌های متعارف برای ائتلاف‌سازی در جهان به پایان رسیده است. با نگاهی به جهان امروز که در آن همه‌چیز در هم‌تنیده و پیچیده است در می‌یابیم که پیشنهاد امنیت دسته‌جمعی به ویژه در منطقه خلیج فارس به یک دلیل عمده کارایی خود را از دست داده است؛ فرض محوری این پیشنهاد را یکپارچگی منافع تشکیل می‌دهد. پیشنهاد «ایجاد شبکه امنیتی» را اولین بار ایران برای پرداختن به طیف گوناگونی از مسائل میان کشورها، از تضاد منافع گرفته تا اختلاف‌های قدرت و وسعت بین آنها، پیشنهاد داد.
این پیشنهاد، با آنکه حاوی متغیرهایی ساده است، می‌تواند نقش موثری در اولویت‌دهی به منافع به جای مناقشات و پذیرفتن اختلاف‌ها داشته باشد.
این انگاره با جلوگیری از پایه‌گذاری نظام‌های الیگارشی توسط کشورهای بزرگ و به رسمیت شناختن نقش و توان بالقوه کشورهای کوچک طرفدار ایده مشارکت است.
نظمی که به آن اشاره شد، زیربناهای ساده‌ای دارد که در اصل، قواعد استاندارد مشترکی هستند که موارد مشابه آنها در سندهای سازمان ملل مندرج شده‌اند: مانند برابری حق حاکمیت کشورها، اجتناب از تهدید یا توسل به زور، حل مسائل با روش‌های صلح‌آمیز، احترام به تمامیت ارضی کشورها، عدم مداخله در امور داخلی کشورها و حق کشورها برای تعیین سرنوشت خودشان.
ایجاد شبکه امنیتی انگاره‌ای نیست که ریشه در تصورات آرمان‌شهری داشته باشد. این پیشنهاد، تنها روش واقعی برای خارج کردن منطقه از وضع نامبارک فعلی، رهاندنش از اتکا به قدرت‌ها و ائتلاف‌های خارجی و بیدار کردنش از توهم‌های امکان خرید امنیت با دلارهای نفتی یا مجیزگویی است.
انتظار می‌رود سایر کشورها به ویژه متحدان اروپایی ما این روش را تنها مسیر تأمین منافعشان ببیند. متحدان منطقه‌ای آنها هم بایستی آنها را به پذیرش آن فرا بخوانند.
گفت‌وگو و اعتماد بایستی حاکم شوند
گذار از فضای هرج و مرج فعلی به ثبات، قبل از هر چیز مستلزم تلاش برای حاکم کردن اعتماد و گفت‌وگو است.
در غرب آسیا ما با کاستی در گفت‌وگو دست و پنجه نرم می‌کنیم. این را می‌توان در روابط میان دولتمردان ومردم و میان حاکمیت‌ها با سایر ملت‌ها مشاهده کرد.
هدف گفت‌وگو رونمایی از این حقیقت است که ما همگی نگرانی‌ها، بیم‌ها و امیدهای مشترک و آرزوهای مشابهی داریم.
چنین گفت‌وگویی می‌تواند جایگزین هیاهوهای تبلیغاتی و درشت‌گویی شود و باید هم چنین شود. گفت‌وگو از این دست، بایستی همزمان با اقدامات اعتمادساز حاکم شود.
ترویج گردشگری، ایجاد کارگروه‌هایی در زمینه‌های مختلف از امنیت هسته‌ای گرفته تا آلودگی زیست‌محیطی و مدیریت بلایای طبیعی، سازمان‌دهی نشست‌های نظامی چندجانبه، اطلاع‌رسانی قبل از مانورهای نظامی، شفافیت‌سازی در زمینه کمک‌های نظامی و کاهش هزینه‌های نظامی همگی تدابیری هستند که می‌توانند حصول توافقی مبتنی بر اجتناب از تعرض به دیگران را میسر کنند.
در این زمینه، جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد می‌دهد یک «مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای در خلیج فارس» ایجاد شود. این دعوت که ما را از مدت‌ها مطرح کرده‌ایم به همان نحو پابرجا است. ما از همسایگانمان می‌خواهیم این دعوت را بپذیرند و متحدان اروپایی و غربی ما هم آنها را به این کار تشویق کنند.