آیا آمریکا توانایی قطع صادرات نفت ایران را دارد؟

العالم ـ گزارش 

دونالد ترامپ به رغم هشدارها و مخالفت های جهانی، روز سه‌شنبه (18 اردیبهشت‌ماه/ 9 می) اعلام کرد که به مشارکت کشورش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) یا توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 پایان خواهد داد.

به دنبال خروج آمریکا از معاهده برجام، وزارت خزانه‌داری این کشور اعلام کرد بازگشت تحریم‌ها بعد از دوره‌های 90 و 180 روزه‌ صورت خواهد گرفت که در جریان آنها شرکت‌ها و بانک‌ها فعالیت‌های مرتبط با ایران خود را به تدریج کاهش خواهند داد. این درحالی است که اتحادیه اروپا، روسیه و چین و بسیاری از کشورهای جهان حمایت خود را از برجام اعلام و با اقدام یکجانبه آمریکا مخالفت کرده اند.

تحریم های بازگشتی و غیر قانونی آمریکا علیه ایران قرار است، بعد از دوره 90 روزه در تاریخ 6 آگوست 2018 (15 مرداد ماه 1397) و پس از دوره 180 روزه که شامل تحریم های نفتی می باشد، در تاریخ 4 نوامبر 2018 (13 آبان ماه 1397) اجرایی شود.

آمریکا برای اجرای تهدیدات اقتصادی خود علیه ایران و به ویژه تحریم نفتی کشورمان، با فرستادن هیات هایی به کشورهای اروپایی و آسیایی درصدد جلب مشارکت آنها با شیوه های مختلف تهدید و تطمیع برآمده است.

این  درحالی است که پس از 12 سال گفتگو در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران با اعضای گروه 1+5 دو طرف در تاریخ 23 تیرماه 1394 به توافق دست یافتند وسپس این توافق در تاریخ 29 تیر ماه 1394 در شورای امنیت به رأی گذاشته شد که با تصویب در آن شورا تبدیل به قطعنامهٔ 2231 گردید که همراه با تصویب آن هر شش قطعنامه قبلی علیه ایران که منجر به تحریم‌های وسیع در رابطه با موضوع هسته‌ای علیه کشورمان شده بود، ملغی شد.

حالا ترامپ با زیرپا گذاشتن این قطعنامه، خریداران نفت ایران را تهدید کرده که باید تا روز 13 آبان یعنی پایان مهلت 180 روزه جایگزینی برای نفت ایران پیدا و معامله نفتی با ایران را قطع کنند وگرنه با مجازات روبرو خواهند شد.

آمریکا برای دستیابی به این هدف فعالیت های دیپلماتیک خود را برای تهدید و تطمیع کشورهای مختلف از جمله در اروپا و آسیا به کار گرفته تا به زعم خود بتواند به هدف قطع کامل صادرات نفت ایران دست یابد.

این درحالی است که بنابر نظر کارشناسان، دستیابی آمریکا به این هدف امری بسیار دشوار و تا حدود زیادی ناشدنی خواهد بود چرا که مشتریان نفتی ایران به ویژه در آسیا از جمله چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و همچنین ترکیه نمی توانند اختلال ناشی از قطع واردات نفت از ایران را تحمل کنند و اقتصاد این کشورها توان تحمل این فشار را نخواهد داشت.

از سوی دیگر در صورت قطع احتمالی صادرات نفت ایران افزایش قیمت نفت ناشی از خروج ایران از چرخه تامین نفت با توجه به تحریم ونزوئلا و کمبود عرضه از سوی  لیبی به دلیل گرفتار بودن این کشور درجنگ و درگیری داخلی، موضوعی جدی و چالش برانگیز برای اقتصاد جهانی است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد.

اما عربستان به عنوان متحد آمریکا درتلاش است تا با افزایش تولید نفت خود و تشویق سایر کشورها از جمله روسیه و اعضای اوپک، به کمک آمریکا بشتابد تا کمبود احتمالی عرضه نفت ایران را در صورت تحریم جبران کند که البته تا کنون نتوانسته به موفقیتی دست یابد.

هشدار ایران به عربستان

درهمین خصوص نماینده ایران در اوپک به عربستان هشدار داد که چنانچه بیش از سهمیه خود مطابق مفاد توافق اخیر اوپک، نفت تولید کند ممکن است برای بررسی این تخلف، نشست فوق العاده سازمان تشکیل شود.

اظهارات حسین کاظم پور اردبیلی چند روز پس از آن مطرح شد که ایران با اوپک و متحدان غیر اوپک خود توافق کرد که تولید خود را افزایش دهند.

وی گفته، اگر کمیته نظارت در نشست 22 و 23 سپتامبر خود در الجزایر به این نتیجه برسد که توافق نقض شده است، محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک ممکن است با درخواست برگزاری نشست فوق العاده سازمان مواجه شود. عربستان «اجازه» افزایش تولید خود به بیش از سهمیه تعیین شده برای این کشور (10.06 میلیون بشکه) را ندارد.

اگرچه عربستان سعودی قبلا اعلام کرده بود که از ظرفیت افزایش دو میلیون بشکه نفت در روز برخوردار است اما حتی در صورت  واقعی بودن این سخن، ریاض برای اجرای این سیاست نیازمند همراهی سایر کشورهای عضو اوپک است که به این آسانی میسر نخواهد بود.

این درحالی است که میزان عرضه نفت ایران بالغ بر 2 و نیم  میلیون بشکه در روز است که قطع این مقدار نفت بی شک شوک بزرگی به بازار وارد خواهد کرد و این درحالی است که افزایش تولید پیش بینی شده عربستان و روسیه مطابق توافق صورت گرفته با ایران و سهمیه های اختصاص یافته، نمی‌تواند حذف این میزان نفت از بازار را جبران کند لذا به گفته کارشناسان این اقدام (قطع احتمالی صادرات نفت ایران) به افزایش قیمت نفت به بشکه ای 90 دلار و التهاب در بازار انرژی منجر خواهد شد.

از سوی دیگر کشورهای بزرگ آسیایی که در شمار وارد کنندگان اصلی نفت ایران به حساب می‌آیند، تنها زمانی حاضر به قطع واردات نفت خود از ایران خواهند شد که تضمین لازم برای تامین نیازهای انرژی خود را در اختیار داشته باشند. به باور کارشناسان دادن چنین تضمینی از سوی آمریکا به این کشورها در شرایط کنونی ممکن نیست.

به رغم خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا که بارها پایبندی خود را به آن اعلام کرده و حالا در صدد راهی برای انجام تعهدات خود در قبال ایران از جمله دسترسی کشورمان به بانک های اروپایی، امکان انتقال پول نفت صادراتی ایران و مراودات اقتصادی و تجاری با تهران است که در صورت محقق شدن این امر هدف آمریکا برای قطع کامل صادرات نفت ایران از این منظر نیز با مانع جدی روبرو خواهد شد.

تاکید سران اتحادیه اروپا بر حفظ برجام

سران کشورهای عضو اتحادیه اروپا توافق کرده اند که به رغم خروج آمریکا از برجام برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران تلاش کنند.

دیپلمات‌های نزدیک به اتحادیه اروپا می‌گویند سران ۲۸ کشور عضو این اتحادیه بر سر پایبندی به آنچه "سیاست‌های قانونمند بین‌المللی" خوانده شده اتفاق نظر دارند. توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی یکی از این سیاست‌ها به شمار می‌رود.

بنابر این گزارش دونالد توسک، رئیس دوره‌ای شورای اروپا گفته است که کشورهای عضو اتحادیه اروپا تا زمانی که ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بماند، از توافق هسته‌ای حمایت می‌کنند و برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا تلاش خواهند کرد.

واکنش چین به دعوت آمریکا برای تحریم‌ ایران

لو کانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، چهارشنبه گذشته (6 تیرماه 1396) به اظهارات مقام‌های آمریکایی درباره تحریم ایران واکنش نشان داد و در پاسخ به پرسش یک خبرنگار که پرسید: «گزارش‌ها نشان می‌دهند مقام‌های ارشد دولت آمریکا گفته‌اند کشورشان از چین و سایر کشورها می‌خواهند واردات نفت خام از ایران را کاهش دهند. واکنش شما به این چیست؟» وی گفت: "چین و ایران، روابط دوستانه‌ای با یکدیگر دارند. ما بر مبنای پایبندی به تعهداتمان ذیل قوانین بین‌المللی در زمینه‌های اقتصاد، تجارت و انرژی، مبادلات و همکاری‌های نرمال را حفظ می‌کنیم."

سفر روحانی به اروپا

سفر حجت الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری کشورمان به اروپا که قرار است روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هفته آتی در راس یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی به اروپا صورت بگیرد، در شرایطی که ترامپ از برجام خارج شده، از منظر دیپلماتیک مهم و حایز همیت خواهد بود.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان می گوید، با توجه به استمرار استراتژی ضد ایرانی دولت ترامپ علیه ایران و خروج این کشور از این توافق بین‌المللی، اکنون در شرایطی هستیم که دیگر اعضای برجام و اتحادیه اروپا  باید درعمل تعهد خود به برجام و تامین منافع ایران از این توافق بین‌المللی را اثبات کنند.

وی با بیان اینکه رییس‌جمهور در راس یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی و به دعوت روسای جمهور سوئیس و اتریش به برن و وین سفر خواهد کرد، گفته که این سفر از پیش تعیین شده بوده و دستور کارهای مهمی برای انجام رایزنی‌ها در جریان این سفر تعیین شده است.

با توجه به دشواری‌های یاد شده در خصوص قطع کامل صادرات نفت ایران به نظر می رسد که آمریکا ناگزیر به تجدید نظر در سیاست های خود شود و سیاست کاهش حداکثری صادرات نفتی را همانند سال ۲۰۱۲ در ارتباط با تحریم‌های نفتی ایران به اجرا بگذارد.

احمد نیکنام