آیا بسته پیشنهادی اروپا برجام را نجات می دهد؟

العالم ـ گزارش

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، سه‌شنبه شب 18 اردیبهشت ماه سال جاری در اظهاراتی خروج از برجام را اعلام و سندی را برای بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران امضا و خاطرنشان کرد که بالاترین سطح تحریم‌های اقتصادی را علیه تهران طی دوره های 90 و 180 روزه اعمال خواهد کرد.

به دنبال وعده برقراری مجدد تحریم های آمریکا علیه ایران پس از خروج از برجام، تأمین منافع اقتصادی حاصل از برجام مهمترین شرط ایران برای ماندن در آن اعلام شد.

خواسته های ایران برای ماندن در برجام، اجرای تعهدات این معاهده از سوی اتحادیه اروپاست به طوری که بتواند در عمل از منافع آن در قبال پذیرش محدویت های هسته ای برخوردار شود. مطابق تعهدات امضاکنندگان برجام ایران خواستار رفع تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای، برقراری روابط اقتصادی با جهان، فروش نفت و فرآورده‌های نفتی ـ گازی و پتروشیمی، مبادلات بانکی، حمل‌ونقل، تامین اعتبارات صادراتی و رفع موانع سرمایه گذاری است.

اروپا باید برای حفظ برجام فداکاری کند

روز جمعه اول تیرماه 1397 و پیش از نشست کمیسیون مشترک برجام، سید عباس عراقچی به یورو نیوز گفته بود که برجام در آی‌سی‌یو است و اروپا باید برای حفظ آن فداکاری بیشتری کند.

معاون وزیر امور خارجه کشورمان با هشدار در مورد اینکه اکنون برجام با از دست دادن نقطه تعادلی خود در آی سی یو است، خاطرنشان کرده بود که اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می‌خواهند این توافق هسته‌ای را حفظ کنند باید فداکاری بیشتر کنند و خصوصا عدم حضور آمریکا و تحریم‌های دوباره این کشور علیه ایران را جبران کنند.

وی نقطه تعادل برجام را خروج آمریکا عنوان و خاطرنشان کرده بود که حال اگر اروپا و دیگر امضاکنندگان برجام می خواهند این توافق هسته ای را حفظ کنند باید فداکاری بیشتری کنند و خصوصا عدم حضور آمریکا و تحریم های دوباره این کشور علیه ایران را جبران نمایند. برجام و تحریم ها هیچ گاه نمی توانند در کنار هم بنشینند.

بسته اقتصادی اتحادیه اروپا که قرار بود در قالب راهکارهای عملی برای حفظ منافع ایران در برجام ارایه شود، در حالی قبل از نشست روز جمعه (15 تیر ماه 1397) کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران خارجه بدون آمریکا (1+4) به ایران تحویل شد که نه یک بسته بلکه بیانیه ای کلی بیش نبود و نارضایتی رییس جمهوری و سایر مقامات کشورمان را به دنبال داشت.

واکنش روحانی به بسته اتحادیه اروپا

به دنبال ارایه بسته پیشنهادی اروپا، حجت الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری کشورمان روز پنجشنبه (14 تیرماه) یعنی یک روز قبل از برگزاری نشست وزیران خارجه خارجه 1+4، خطاب به آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه، بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی را مأیوس‌کننده عنوان کرد.

روحانی در تماس تلفنی با صدر اعظم آلمان با اشاره به ارائه بسته پیشنهادی سه کشور اروپایی در ارتباط با چگونگی عمل به تعهدات و همکاری هایشان در برجام، آن را ناامید کننده عنوان و خاطرنشان کرد، متأسفانه در بسته پیشنهادی ارائه شده راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود نداشت و یکسری تعهدات کلی در حد بیانیه‌های سابق اتحادیه اروپا عنوان شده بود.

رییس جمهور همچنین در تماس تلفنی "امانوئل مکرون" رئیس جمهور فرانسه با وی، با اشاره به تلاش مثبت پاریس در روند حفظ برجام در ماه‌های گذشته خاطرنشان کرد، بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته های ما نیست.

رئیس جمهور با اشاره به مشکلات به وجود آمده در فعالیت های اقتصادی و روابط بانکی برای برخی شرکت های اروپایی در پروژه های ایران، به واسطه خروج یکجانبه آمریکا از برجام خاطرنشان کرد که انتظار ما از اروپا، ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمان بندی است تا بتواند نقشی جبران کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد.

با این وجود محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان روز جمعه (15 تیرماه) پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام که به ریاست فدریکا موگیرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سطح وزیران خارجه طرفین برجام بدون آمریکا (1+4) در اتریش پایتخت وین برگزار شد، بسته پیشنهادی را ناکافی و غیر دقیق عنوان کرد و گفت: "همه می دانند که ایران خویشتنداری و احتیاط به خرج داده است. ما منتظر می مانیم تا ببینیم که آیا سایر طرف های برجام نکاتی را که امروز مورد بحث قرار دادیم و در خصوص آنها توافق کردیم و در بیانیه کمیسیون مشترک برجام آمده است، اجرا می کنند یا نه."

اقدام ناکافی اروپا درحفظ برجام

درادامه انتقادهای مقامات کشورمان در خصوص عملکرد اروپا در اجرای تعهدات برجامی خود، تارنمای روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی با تایید انتقادات تهران، اقدامات اتحادیه اروپا برای ترغیب بسیاری از شرکت های بزرگ به ادامه مراوده با ایران را ناکافی دانست.

این تارنمای انگلیسی خاطرنشان کرده که اقدامات اروپا برای محافظت از شرکت های سرمایه گذار در ایران برابر تحریم های آمریکا مجریان را در دو راهی اطاعت از اتحادیه اروپا یا قوانین آمریکایی رها کرده است. اتحادیه اروپا در حال نهایی سازی برنامه های خود به منظور کاهش اقدامات تنبیهی آمریکا است در حالی که دولت ترامپ آماده اعمال موج جدیدی از تحریم ها در ماه آینده و در ماه نوامبر می شود.

روزنامه فایننشال تایمزتصریح کرده، سلاح اصلی اتحادیه اروپا نسخه به روزشده "قانون انسداد" است که در دهه 1990 برای مبارزه با تحریم ها علیه ایران، لیبی و کوبا شکل گرفت. این قانون شرکت های اروپایی را ازپیروی معیارهای آمریکا منع می کند و به آنها اجازه می دهد تا خسارات ناشی از مسبب آن را تامین کنند. اما حقوقدانان و سیاست مداران می گویند شبهاتی در مورد تاثیر این ابزار وجود دارد که قبلا هم به درستی آزمایش نشده اند.

در هیمن حال فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته گذشته تاکید کرد که به دلیل اهمیت آمریکا در اقتصاد جهانی و نظام مالی، اروپا با یک شرایط دشوار در واکنش به تحریم ها علیه ایران مواجه است.

برت هیلیس(Brett Hillis) کارشناس تحریم درشرکت حقوقی "رید اسمیت" (Reed Smith) اظهار داشت هیچ چیزی در برنامه های اتحادیه اروپا وجود ندارد که شرکت های اروپایی فعال در ایران را از مواجهه با شرایط دشوار متوقف کند. همچنین راجر متیو (Roger Matthews) حقوقدان ارشد در موسسه دچرت (Dechert) گفته است اتحادیه اروپا باید به قانون انسداد قدرت کافی می داد تا تاثیر دلخواه آنها را داشته باشد، این فقط یک کابوس با هزینه های قانونی اضافی است.

درعین حال طرح های پیشنهادی دیگر اتحادیه اروپا برای حفاظت از شرکت ها با ارائه خطوط مالی غیر دلاری معین به آنها از طریق موسساتی مانند بانک سرمایه گذاری اروپا نیز دچار مشکل خواهد شد.

روزنامه فایننشال تایمز خاطرنشان می کند که با چنین شرایطی تاثیر اقدامات اتحادیه اروپا برای ترغیب بسیاری از شرکت های بزرگ به منظور ادامه مراوده با ایران احتمالا سمبولیک و ناکافی است.

هشدار سناتورهای آمریکایی به اروپا 

در تازه ترین اقدامات ضد برجامی آمریکا، 10 سناتور جمهوریخواه که همگی در سال 2015 رای مخالف به برجام داده بودند، در نامه ای به سفیران آلمان، انگلیس و فرانسه در این کشور پیرامون تلاش برای گریز از تحریم های واشنگتن علیه ایران یا تضعیف آن هشدار دادند.

بنابر گزارش آسوشیتدپرس، نویسندگان این نامه تاکید کرده اند که هرگونه تلاش برای گریز از قوانین آمریکا یا تضعیف آن باعث نگرانی جدی خواهد شد و این که هر تلاشی برای فرار از (تحریم ها) یا تخریب آن ها باعث اقدام کنگره در هماهنگی با دیگر عناصر حکومتی آمریکا خواهد شد.

تهدیدهای سناتورهای قانونگذار آمریکا علیه اروپا در حالی است که خروج واشنگتن از برجام مغایر قطعنامه سازمان ملل متحد و معاهده امضا شده از سوی کشورهای 1+5 و ایران است که آمریکا نیز یکی از امضا کنندگان آن می باشد. بر این اساس متعهد ماندن اروپا به برجام مطابق قوانین و معاهدات پذیرفته شده و مصرح بین المللی است درحالی که خروج آمریکا و تهدیدهای برجامی قانون گذاران این کشور عدول آشکار از این معاهدات و قانون شکنی آشکار است.

با وجود همه این فراز و فرودها، اروپایی ها اعلام کرده اند در تلاش هستند بسته پیشنهادی خود را با به صورت عملیاتی تکمیل کرده و تسلیم ایران کنند.

احمد نیکنام