گرداب بی تدبیری و هجوم نعمت برف و باران

العالم ـ گزارش

در عصری که به لطف پیشرفت علم و تکنولوژی و بهره گیری از اطلاعات ماهواره های هواشناسی، حتی زمان، سرعت و مناطق وزش توفان های شدید و گردبادهای مهلک قابل پیش بینی هستند، متاسفانه هنوز در کشورمان از این امکان علمی به درستی استفاده نمی شود به همین دلیل هر از گاهی بارش های شدید برف و باران و وقوع سیلاب و خسارات ناشی از آن ما را غافل گیر کرده و خسارات زیادی به مردم تحمیل می کند در صورتی که اگر پیش بینی های دقیق تر از سوی سازمان هواشناسی صورت بگیرد به راحتی بخش زیادی از خسارات قابل پیشگیری خواهد بود.

بارش سیل آسای باران در استان های خزری

باران شدید چند روز اخیر در شمال کشور منجر به جاری شدن سیل، شکسته شدن برخی پل ها، آب گرفتگی معابر و بسته شدن بسیاری از راه های ارتباطی اصلی و فرعی شد. خبرهای منتشر شده ازسوی خبرگزاری حاکی است که دستکم ۸ نفر در استان های خراسان شمالی، مازندران و گیلان کشته و یک نفر نیز در گیلان ناپدید شده است.

بارش بی سابقه باران در گیلان طی ۵۵ سال گذشته

میزان بارش‌های سیل آسای باران طی چند روز گذشته در گیلان در ۵۵ سال اخیر بی سابقه بوده به طوری که 12 شهرستان این استان درگیر سیل هستند.

به گفته محمد دادرس، مدیرکل هواشناسی این استان، با فعال شدن سامانه هوای بارشی از عصر جمعه (13 مهر ماه 1397) در گیلان در شهرستان رودسر در مدت ۲۴ ساعت ۳۰۱ میلیمتر باران بارید. بارش این میزان باران در مدت یک روز در شهرستان رودسر در ۵۵ سال گذشته در گیلان و در ۲۷ سال گذشته در کشور بی سابقه بوده است.

این درحالی است که متوسط بارندگی سالانه کشور ۲۳۰ میلی متر است که بارندگی ۳۰۱ میلی متری در شهرستان رودسر در مدت یک روز، ۷۰ میلیمتر بیشتر از متوسط بارندگی سالانه کشور است.

به گفته مدیرکل هواشناسی گیلان، ۱۸۰ میلیمتر از بارش ۳۰۱ میلیمتری شهرستان رودسر در مدت یک و نیم ساعت بارید که معادل هر دقیقه ۲ میلی متر است. در ۱۲ شهرستان گیلان نیز که درگیر سیل هستند بارندگی بیش از ۱۰۰ میلیمتر ثبت شده است. سامانه هوا بارشی و سرد که منجر بارش این میزان از بارندگی شد، از عصر جمعه (13 مهر ماه) از دریای سیاه وارد کرانه‌های دریای خزر شده بود که بعد ظهر روز یکشنبه (15 مهر ماه) از گیلان خارج ‌شد.

شدت بارش باران در گیلان که گفته می شود در 55 سال اخیر بی سابقه است، به گونه ای بود که بنا بر پی گیری های خبرنگار شبکه العالم و گفته های ساکنان محلی، به جاری شدن سیلاب شدید منجر شده و بسیاری از خانه ها، راه های ارتباطی، مرغداری های صنعتی، محل های نگهداری دام و طیور روستاییان، انبارهای نگهداری محصولات کشاورزی و ... را دربرگرفته و خسارات زیادی به مردم وارد کرده است.

مردم تحت محاصره سیلاب در 12 شهرستان گیلان و به ویژه در مناطق حاشیه رودها و تالاب ها که خانه های آنها زیر آب رفته با کمک نیروهای امدادی هلال احمر در مساجد و مکان های امن سکونت یافته و از خدمات غذایی، گرمایشی و امدادی این نهاد برخوردار شده اند.

درحالی خانه های مردم دراین مناطق درمحاصره آب و گل ولای ناشی از سیلاب قرار گرفته که هواشناسی اگر چه درخصوص وقوع باران و سیل هشدارداده بود ولی تا این میزان شدت بارندگی و سیلاب را نتوانسته بود پیش بینی کند به همین دلیل مردم و مسوولان غافالگیر شدند و همانند کولاک برف سال های نه چندان دور از آمادگی کافی برای این واقعه برخوردار نبودند.

بارش سیل‌آسای باران در مازندران

بارش سیل آسای باران طی روز جمعه (13 مهر ماه 1397) در شهرهای مازندران نیز سبب آبگرفتگی معابر شهری، ترافیک خیابان‌های اصلی و فرعی شد.

به گفته علی نبیان، معاون استاندار مازندران، ۷ شهرستان این استان براثر بارش سیل آسای باران اسیر سیلاب شده است. بارش‌های شدید سیلابی همراه با توفان و رعد و برق عصر جمعه در مازندران از رامسر آغاز شد و سپس همه شهرهای استان را فرا گرفت.

بنابر این گزارش آبگرفتگی و سیل در شهرهای ساری، قائم‌شهر، بابل، بابلسر، نکا، گلوگاه و بهشهر بیشتر از سایر نقاط استان بوده است.

با توجه به بارش بی سابقه باران و آبگرفتگی بیشتر معابر و خیابان‌های شهرها و روستاهای استان های شمالی کشور ضرورت ساماندهی آب‌های سطحی بیش از پیش ضروری می نماید هر چند تاکنون اراده‌ محکمی برای ساماندهی آب‌های سطحی و لایروبی رودخانه ها در این استان ها وجود نداشته است.

غافل گیری مردم و مسوولان به دنبال باران های سیل آسای استان های شمالی کشور در حالی است که این موارد مسبوق به سابقه است به طوری که در سال های نه چندان دور نیز شاهد بارش های شدید برف و خسارات ناشی از آن در این استان ها بوده ایم و گویا قرار است این چرخه همچنان بر روال بی تدبیری ادامه یابد.

توفان برف بهمن ماه 1383 رشت  

توفان سهمگین بهمن ماه 1383 رشت در حالی رخ داد که سازمان هواشناسی هیچگاه ابعاد این فاجعه را پیش بینی نکرده بود بنابر این در شرایطی شروع شد که همه را غافل گیر کرد. براساس پژوهش صورت گرفته با عنوان "تحلیل سینوپتیکی و فضایی توفان برف استان گیلان (فوریه ۲۰۰۵)" یکی از مخرب‌ترین توفان‌های دهه‌ اخیر، توفان برف بهمن ماه 1383 (فوریه ۲۰۰۵)  رشت بوده است که براساس الگوهای هواشناسی، متاثر از الگوی بارش برف پرفشار ترکیبی بوده و طی آن زبانه پرفشار بالکان و سیبری با یکدیگر ادغام شده و دریای خزر را تحت تأثیر قرار داد.

به دنبال تشکیل این سامانه بارشی، از ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ روز 18 بهمن ماه 1383 ( ۷ فوریه) بارش سنگین برف شروع شد که مساحت پوشش برفی به‌دست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌های ماهواره‌ای MODIS نشان داد بالغ بر ۲۷۵/۲۴۲۰ کیلومربع از سطح استان به زیر پوشش برف رفته است. تخریب بالغ بر 50 هزار واحد مسکونی، تجاری، صنعتی، اداری و آموزشی و صدها کیلومتر شبکه برق استان، خود گواهی روشن بر حجم عظیم توفان برف رشت می‌باشد، درحالی‌که هیچ‌گاه چنین خسارتی در پیشینه برف رشت وجود نداشته است."

توفان برف بهمن ماه 1392 در گیلان و مازندران

بارش سنگین و باز هم غافل گیر کننده برف بهمن ماه 1392 در غرب استان مازندران و پهنه وسیعی از استان گیلان که تا حدود 2 متر در برخی مناطق رسیده بود، آب، برق و گاز شماری از شهرها و مناطق روستایی این دو استان را به طور همزمان قطع کرد و عامل بروز مشکلات فراوان از جمله قطع راه های ارتباطی مردم این مناطق شد.

به دنبال بارش برف سنگین امکان تردد سواره یا پیاده از راههای فرعی به راههای اصلی ناممکن شد و امداد و کمک‌رسانی به ویژه برای برف‌روبی در مناطق مسدود شده، مختل شد.

خسارت ۵۰۷ میلیارد تومانی برف 92 گیلان

محمدعلی نجفی استاندار وقت گیلان در خصوص بارش برف سنگین بهمن ماه 1392 این استان خاطرنشان کرد، بر اثر این واقعه در حوزه معابر بین شهری، تاسیسات زیربنایی به ویژه آب، گاز، برق، مخابرات، مدارس، واحدهای بهداشتی و درمانی، بخش کشاورزی، خصوصی و صنعتی و واحدهای مسکونی درمجموع 507 میلیارد تومان خسارت وارد شد.

کولاک برف در شهرها و روستاهای حاشیه تالاب انزلی

کولاک برف در بهمن 1392، شهرستان صومعه سرا در غرب استان گیلان را بیش از سایر شهرهای این استان متاثر کرد به گونه ای که شاهد بیشترین میزان بارش برف دراین استان بوده و دراین بین روستاهای مجاور تالاب این شهرستان (تالاب انزلی) مورد هجوم بیشترین کولاک برف بود.

طبق گزارش های منتشر شده در شهرستان صومعه سرا و مشاهدات خبرنگار سایت شبکه العالم از وضعیت این منطقه در سال 1392، در این منطقه بیش از یک متر و 50 سانتی متر برف بارید اما در روستاهای حاشیه تالاب صومعه سرا میزان بارش برف حدود 2 متر بوده است که برف و کولاک شدید به مردم این منطقه خسارات های مادی قابل توجهی وارد کرد به طوری که علاوه بر مسدود شدن راه های ارتباطی و کمک رسانی و قطع آب و برق، در این مناطق به طور متوسط از هر سه خانوار، یک مورد دچار خسارت ناشی از برف از جمله تخریب بخشی از سقف منزل مسکونی یا تخریب سقف انباری یا محل نگهداری دام و طیور شدند.

براساس گفته های ساکنان این مناطق بارش برف به حدی بود که تا صبح چندین بار مجبور به برف روبی سقف منازل و انباری های واقع در حیات خانه ها شده و شدت بارش آنچنان بود که در عرض کمتر از یک ساعت دوباره بام منزل و انباری ها انباشته از برف می شد و به ناچار باید مجدد برف روبی می شد.

گفته می شود در کولاک برف سال 92 وزش باد و بوران به همراه بارش سنگین برف که از سمت دریا و تالاب به سوی ساحل جریان داشت، به گونه ای بود که برف پس از نشستن بر بام خانه ها یخ می بست و پارو کردن و برف روبی را بسیار سخت و دشوار می نمود به همین خاطر منازلی که فاقد فرزندان ذکور بوده و زن و شوهرهای پیر در آن زندگی می کردند، بلا استثنا سقف خانه و یا انباری های آنان فرو ریخت چون قدرت برف روبی بام منازل شان را نداشتند و شرایط نیز به حدی بغرنج بود که همسایگان نمی توانستند به داد همدیگر برسند زیرا اگر هنر می کردند فقط می توانستند سقف منازل و انباری های خود را از هجوم بی امان برف در امان نگاه دارند.

بارش برف به حدی بود که پس از چند روز از این واقعه همچنان برخی از راه های روستایی در این مناطق مسدود بود و تردد خودرو و امداد رسانی میسر نبود همچنین حیاط خانه های روستایی در حاشیه تالاب صومعه سرا مملو و پوشیده از برف بود و رفت و آمد مردم به سختی و با پای پیاده صورت می گرفت زیرا امکان تخلیه و پاکسازی حدود 2 متر برف بدون کمک گرفتن از ماشین آلات سنگین و نیمه سنگین مقدور نبود.

برف مازندران در 50 سال اخیر بی‌سابقه بود

درهمین حال به گفته هاشمی فرماندار وقت تنکابن بارش برف بهمن ماه 1392 در غرب استان مازندران که طی سه روز به اوج خود رسید، در 50 سال اخیر بی‌سابقه بوده و ارتفاع آن تا دو متر نیز رسیده بود که علاوه بر خسارات مادی فراوان و بسته شدن راه های فرعی، محور شهرستان نور به نوشهر را مسدود کرد.

وقوع بارش های سنگین برف در استان های شمالی کشور درشرایطی است که درعصر ماهواره و تکنولوژی های مخابراتی، توفان های سهمگین و گردبادهای کشنده و ویرانگر را به راحتی پیش بینی و حتی سرعت، ساعت و محل عبور آنها را اعلام می کنند لذا اگر پیش بینی های هواشناسی درست عمل کند و به موقع هشدارهای لازم داده شود، تا حد زیادی خسارات بارش شدید برف و کولاک نیز قابل پیش گیری است و مردم قبل از وقوع چنین حوادثی با آمادگی قبلی می توانند با آن موجه شوند نه این که غافلگیر شده و در شرایط عدم آمادگی درمحاصره قرار گیرند.

اما در خصوص سیلاب، یکی از راهکارهای اساسی و زیر بنایی برای جلوگیری از جاری شدن سیل در استان های شمالی بی شک لایروبی رودخانه های فراوان موجود در این خطه است که به صورت طبیعی آب های سطحی را به سوی دریای خزر و یا تالاب های منطقه هدایت می کند که هم اکنون به دلیل پر شدن این رودخانه ها به سبب رسوبات انباشته شده ناشی از شاخه ها و تنه های درختان شکسته شده، زباله ها و همچنین پایین بودن دیواره رودها توان کشش باران های شدید را ندارد و به سیلابی شدن آنها منجر می شود.

به دنبال بارندگی چند روز اخیر در گیلان، بنا به گفته شاهدان عینی برخی از رودخانه های حومه شهرستان صومعه سرا که دیواره آن حتی به سه متر تا کف رودخانه می رسد، دچار طغیان شده و با سرریز شدن آب ها به سوی مناطق مسکونی، زندگی ساکنان به مخاطره افتاده است در صورتی که اگر این رودخانه ها لایروبی شوند به راحتی آب های سطحی را در خود جاری و به سمت دریا یا تالاب هدایت می کنند و مردم مناطق سیل زده در استان های شمالی نه تنها دچار خسران نمی شوند بلکه به درستی از نعمت باران و ذخیره آب فراوان که منجر به سیراب شدن سفره های زیر زمینی و تامین آب کافی برای آینده حیات وحش، تالاب ها و عرصه کشاورزی می شود، بهره مند خواهند شد.

احمد نیکنام