العالم - تحلیل روز
دوران ریاست جمهوری جورج بوش پسر و شکست سیاستهای یکجانبه گرایانه نئومحافظه کاران آمریکا آغاز افول قدرت و هژمونی آمریکا بود. باراک اوباما کوشید با اتخاذ سیاستهای چندجانیه گرایانه موقعیت متزلزل آمریکا را در عرصه جهانی ترمیم کند. اما به قدرت رسیدن ترامپ بازگشت به هشت سال پیش بود . ترامپ در صدد ویران کردن هر چه دستاورد به نام دولت اوباما در عرصه داخلی و نظام بین الملل بود برآمد. خروج از توافقنامه تجارت آزاد ترانس پاسفیک ، خروج از توافقنامه آب و هوایی پاریس ، خروج از توافقنامه جامع مشترک هسته ای" برجام " در همین راستا بود.
اعمال تعرفه هایی بر واردات کالاهای وارد شده از اتحادیه اروپا و چین شرکای تجاری بزرگ آمریکا از جمله اقدامات ترامپ بود که هم چین و هم اتحادیه اروپا را وا دار به ایستادگی در برابر آمریکا و اقدامات متقابل کرده است. تحقیر دولتهای اروپایی و حمایت دولت آمریکا از احزاب راست افراطی و ضد اتحادیه اروپا همگی شواهدی بود که نشان می دهد که آمریکا دیگر شریک قابل اعتماد و اتکایی برای اتحادیه اروپا نیست. در واقع ترامپ با سیاستهای یکجانبه اش به مرحله گذار نظام بین الملل به یک نظام چند قطبی و افول قدرت امریکا در عرصه جهانی سرعت بخشیده است.
در چنین شرایطی مقامات فرانسوی و آلمانی دو کشور موتور محرکه اتحادیه اروپا برای افزایش و تثبیت جایگاه اتحادیه اروپا در نظام بین الملل از فرا رسیدن رمان حرکت به سمت خوداتکایی امنیتی ، سیاسی و مالی سخن گفته اند. چند روز پس از آنکه آنگلا مرکل خواستار تشکیل شورای امنیت اتحادیه اروپا شد هایکو ماس وزیر خارجه آلمان سازوکار تشکیل شورای امنیت اتحادیه اروپا را شرح داد. صدر اعظم آلمان با تاکید بر اینکه یک سیاست خارجی اروپایی بر مبنای توافق همه اعضاء دیگر راه حل منطقی برای آینده نیست خواستار تشکیل شورای امنیت اروپایی با اعضای متغیر شد. هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان گفت: در این چارچوب گروه کوچکی از اعضا به نمایندگی از تمام اتحادیه اروپا میتوانند در پاسخ به بحرانهای کنونی سریعتر و موثرتر اقدام کنند.
ماس بر این باور است که 27 اعضای اتحادیه اروپا باید به دنبال جدایی از اصل اتفاق آرا و سوق یافتن به سمت رای اکثریت در مسایل سیاست خارجی باشند زیرا این روند میتواند سرعت و تاثیرگذاری در تصمیمگیری را افزایش دهد. برای اتحادیه اروپا خوداتکایی امنیت برای کاهش وابستگی به آمریکا یک هدف غایی است. در چارچوب همین هدف معاهده ای در نوامبر ۲۰۱۷ به امضا رسید و در دسامبر ۲۰۱۷ توافق "همکاری ساختاری دفاعی اتحادیه اروپا" آغاز شد که به اعضای اتحادیه اروپا اجازه داد که همکاریهای بیشتری در حوزه امنیتی و دفاعی داشته باشند.
البته تلاش اتحادیه اروپا برای حرکت به سمت خوداتکایی محدود به حوزه امنیت نمی شود. برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه، با انتقاد از سیاستهای دونالد ترامپ در عرصه بینالمللی، گفته است که آقای ترامپ "انگیزهای برای اروپای قدرتمندتر" است. او با اشاره به خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریمهای ایران گفته است: "یقینا نتیجه بحران با ایران، فرصتی برای آن است که اروپا نهادهای مالی مستقل خود را داشته باشد تا با هر کس که میخواهد تجارت کند." «وولکر پرتهس» مدیر موسسه امور بین المللی و امنیت در برلین در نیویورک تایمز نوشت: شکافی که توافق هسته ای ایران میان آمریکا و اروپا انداخته، بعید است تا پایان دولت ترامپ از بین برود. این تحلیلگر آلمانی همچنین تاکید کرد: اختلاف بر سر توافق هسته ای ایران نیروی محرک بزرگی در مباحث اروپایی ها پیرامون استقلال راهبردی از آمریکا است و شکافی که این توافق میان متحدان غربی انداخته، بسیاری جدی تر از جنگ عراق در سال 2003 است. این روزنامه آمریکایی در گزارشی نوشت: درمیان همه موضوعات که میان اروپا و دولت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا شکاف انداخته، موضوع ایران شدیدترین آن ها است که باعث شده اروپایی ها با چین، روسیه و ایران برای مقابله با آمریکا همراه شوند.
مرتضی مکی