العالم - ایران / سیاسی
عدم تعهد به اجرای قرارداد فروش سامانه پدافندی S-300 بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه از سوی طرف مقابل، سرآغازی بود برای اتکا به توان داخلی و «باور» به مفاهیم کلیدی چون «ما می‌توانیم» و «خواستن توانستن است». هرچند که روسیه پس از چندسال به تعهد خود عمل کرد و سامانه پدافند موشکی S-300 را به ایران تحویل داد، اما این موضوع مانع عزم متخصصان صنعت دفاعی کشور برای بومی‌سازی تسلیحات و سامانه‌های پدافند هوایی نشد و پروژه «باور-۳۷۳» که فرمانده معظم کل قوا به آن امید داشت، سرانجام به ثمر نشست.
نخستین بار در رژه ۲۹ فروردین ۱۳۸۸ بود که ماکتی از سامانه پدافندی برد بلند ایرانی به نمایش درآمد که در آن زمان بازتاب های فراوانی در رسانه های داخلی و خارجی داشت، پس از آن خبر ساخت سامانه پدافندی باور-۳۷۳ برای اولین بار در سال ۱۳۹۰ توسط امیر فرزاد اسماعیلی فرمانده وقت قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) در گفتگو با خبرگزاری فارس اعلام شد و این فرمانده با اشاره به اختلالی که در روند فروش S-300 از سوی روسیه پیش آمده بود، گفت: البته در همان ابتدا و زمانی که اولین بحث‌ها مبنی بر تحویل ندادن S-300 مطرح شد و نفرات ما هنوز در روسیه دوره می‌دیدند، مقام معظم رهبری به وزارت دفاع دستور دادند که "بروید و خودتان این کار را ملی کنید" و از آن زمان این کار در دستور کار قرار گرفت.
اسماعیلی همچنین به نام این سامانه نیز اشاره کرد و علت نامگذاری آن را اینگونه تشریح کرد: نام این سامانه بومی "باور ۳۷۳" است که ۳۷۳ از القاب رسول‌الله(ص) در حروف ابجد بوده و "باور" نیز یعنی ما باور داریم که این کار انجام می‌شود.
پس از آن روند ساخت و تکمیل این سامانه و همچنین تست و آزمایش آن در دستور کار صنایع مختلف دفاعی کشور از جمله سازمان صنایع هوافضا، شرکت صنایع الکترونیکی ایران(صاایران)، سازمان صنایع دفاع(ساصد) و نیروی پدافند هوایی ارتش قرار گرفت تا آنکه در سال ۱۳۹۵ و در جریان بازدید رئیس جمهور از نمایشگاه دستاوردهای صنعت دفاعی، برای نخستین بار، اجزائی از سامانه پدافندی باور-۳۷۳ از جمله پرتابگرهای موشک آن به نمایش درآمد.
این سامانه که از جمله سامانه‌های کلاس «برد و ارتفاع بلند» محسوب می‌شود، با بهره‌گیری از فناوری‌های بکار رفته در سامانه های پدافندی تلاش و ۱۵ خرداد که موشک‌های صیاد۲ و ۳ را شلیک می‌کنند طراحی و ساخته شده است.
دیگر ویژگی بارز و حیاتی این سامانه پدافندی، قابلیت مقابله با طیف وسیعی از اهداف مانند هواپیماهای شکاری و پنهانکار، هواپیماهای بدون سرنشین، موشک های کروز، بالستیک و موشک‌های ضدتشعشع(رادار) و همچنین هواپیماهای جنگ الکترونیک و بالگرد است که با استفاده از موشک‌های مختلف می‌تواند انواع این اهداف را منهدم کند.
موشک مورد استفاده در سامانه «باور۳۷۳» از نوع صیاد-۴ بوده که در حقیقت جدیدترین عضو از خانواده موشک‌های پدافندی صیاد است و با اصابت مستقیم یا انفجار سرجنگی و اصابت ترکش‌ها، قادر به انهدام اهداف در فاصله ۲۰۰ کیلومتری و در ارتفاع ۲۷ کیلومتری خواهد بود.
از سوی دیگر کنار هم قرار گرفتن پرتابگر ۴ فروندی گویای این موضوع است که سامانه باور۳۷۳ می‌تواند چند نوع موشک را در آن واحد برای شلیک به سمت طیف مختلفی از اهداف در اختیار داشته باشد، موضوعی که پیشتر نیز مسئولان و فرماندهان بر آن صحه گذاشته و از مجهز بودن این سامانه به ۲ یا ۳ نوع از موشک‌های پدافندی برای درگیری در لایه‌های مختلف خبر داده بودند.
بعنوان مثال این سامانه قادر خواهد بود برای مقابله با اهداف مختلف در برد ۷۵ کیلومتری از موشک صیاد ۲، در برد ۱۲۰ کیلومتری از موشک صیاد ۳ و در برد ۲۰۰ کیلومتری از موشک‌های صیاد ۴ استفاده کند.
دستیابی به فناوری‌های نوین دفاعی
دستیابی به فناوری‌های نوین و به روز دفاعی از دیگر ثمرات ساخت سامانه پدافندی باور۳۷۳ است، موشک صیاد۴ که در این سامانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، مجهز به سیستم کنترل بردار رانش (TVC) برای چرخش موشک پس از شلیک به سمت هدف است که آن را قادر خواهد ساخت نسبت به محیط جغرافیایی اطراف، پوششی ۳۶۰ درجه داشته و همچنین در برابر اهداف با سرعت بالا مانند موشک های بالستیک و کروز، از قدرت مانور بیشتری برخوردار باشد.
دستیابی به این تکنولوژی در خلال ساخت سامانه «باور۳۷۳» دستاوردی دیگر برای نیروهای مسلح است و در دیگر محصولات دفاعی نیز این فناوری قابل بهره‌برداری خواهد بود.
دومین فناوری که در خلال ساخت این سامانه توسط صنایع دفاعی کشور احصاء شده است، فناوری پرتابگر عمودی موشک (VLS) است و لانچر این سامانه مجهز به چهار فروند پرتابگر عمودی (VLS) از نوع شلیک گرم است که از این حیث، فصلی جدید در دستیابی جمهوری اسلامی ایران به فناوری‌های جدید دفاعی آغاز شده است.
نحوه عملکرد سیستم VLS اینگونه است که ابتدا موشک با استفاده از نیروی پیشران خود (شلیک گرم) درون سلول روشن می‌شود و با استفاده از نیروی گازهای خروجی حاصل از عملکرد موتور به بیرون پرتاب شده و به سمت هدف ادامه مسیر می‌دهد.
در این مدل، یکی از عوامل اصلی، خنثی سازی حرارت ناشی از احتراق موتور موشک است چراکه دمای گازهای خروجی بالا بوده و بدنه سلول‌های حامل موشک باید بتواند در برابر این حرارت مقاومت و از انتقال آن به سلول‌های جانبی جلوگیری کند، که دستیابی به فناوری ساخت این پرتابگرها بیانگر پیشرفت در علم مواد است.
چشمان تیزبین و دوربین باور۳۷۳
در سامانه سلاح باور۳۷۳، دو رادار جستجوگر و رهگیر وجود دارد که حداکثر برد رادار جستجو و کشف بر اساس اطلاعات اعلام شده ۳۲۰ کیلومتر و حداکثر برد رادار رهگیری ۲۶۰ کیلومتر خواهد بود.
رادار جستجو و کشف سامانه باور۳۷۳ قادر است ۳۰۰ هدف را به طور همزمان شناسایی کند؛ از سویی رادار رهگیر این سامانه نیز قادر به رهگیری ۶۰ هدف به طور همزمان است.
از جمله ویژگی‌های بارز رادار رهگیر باور۳۷۳، قابلیت کشف اهداف پنهانکار با سطح مقطع راداری بسیار کم است که با این قابلیت، عملا هدف پنهان‌کاری برای این سامانه وجود نخواهد داشت.
ویژگی بارز و مهم دیگر رادارهای سامانه باور۳۷۳، مقاومت در برابر جنگ الکترونیک و حتی بمب‌های الکترومغناطیسی است که کارآیی آن را در مقابل حملات ECM و EMP حفظ می‌کند. از دیگر قابلیت‌های رادار این سامانه، کشف موشک‌های ضد تشعشع و راداری است که برای سرکوب پدافند هوایی استفاده می‌شوند.
سامانه ایرانی محمول بر خودروی ایرانی
حامل های مجموعه سامانه باور-۳۷۳ شامل حامل رادارها و حامل پرتابگر نیز، از جمله خودروهای تاکتیکی تولید شده در داخل کشور است. خودروی حامل موشک‌های این سامانه از نوع ذوالجناح است که پیشتر توسط گروه تحقیقات خودرویی سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طراحی و ساخته شده بود. ذوالجناح خودرویی تاکتیکی و ۵ محوره است که محورهای اول، دوم و پنجم آن فرمان پذیر هستند.
این خودرو که طراحی آن مطابق با کلیه شرایط سرزمینی و اقلیمی ایران انجام شده، چند منظوره است و قابلیت عبور از رودخانه تا عمق۱.۵ متر، حداکثر ظرفیت بار ۳۰ تن، حمل محموله با طول ۱۰.۵ متر، حداکثر شیب روی ۳۵%، حداکثر شیب روی طولی ۲۰%، وزن خالص ۲۱ تن را دارد.
دیگر خودرو این سامانه، حامل رادارهای «باور۳۷۳» است که از کامیون‌های تاکتیکی ظفر برای حمل رادارهای آن استفاده شده.
برترین ویژگی سامانه باور۳۷۳ را باید طراحی و ساخت تماماً ایرانی آن برشمرد، چراکه یکی از حساسیت‌های ویژه تجهیزات و سامانه‌های پدافندی، موضوع کدها و سیستم‌های نرم افزاری آنهاست که شاکله نرم افزاری آن در دست کشور سازنده است و در خصوص سامانه های پدافندی غیربومی همواره این موضوع که کدهای شبکه پدافندی یک کشور در دست بیگانگان باشد از نقاط ضعف محسوب می‌شود.
از آنجایی که تمام اجزاء نرم افزاری و سخت افزاری سامانه باور۳۷۳ به گفته معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در داخل کشور طراحی شده و همچنین از پروتکل‌های امن بین رادارها، اهداف و موشک‌ها استفاده شده است، این مزیت برای شبکه پدافندی کشورمان فراهم است که یک سامانه پدافند موشکی با شبکه‌ای کاملا امن را در اختیار خواهد داشت.
سهولت در آماده سازی و نگهداری، عمر انبارداری بالا و ضریب ایمنی اپراتوری، ضریب بالای برخورد، عملیات در شرایط حملات شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای، قیمت کمتر نسبت به نمونه های مشابه خارجی، حجم آتش زیاد و... از جمله دیگر ویژگی‌های سامانه پدافند موشکی «باور۳۷۳» است.
فارس