العالم - آسیا
عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر مشهور جهان عرب در سرمقاله خود نوشت: تماس تلفنی روز جمعه ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان روسای جمهور روسیه و ترکیه غیرمنتظره نبود.
غیرمنتظره نبودن تماس از آن جهت نبود که ما سه روز پیش و بویژه بعد از کنترل ارتش سوریه بر شهر خان شیخون و درهم شکسته شدن استحکامات گروههای مسلح پیش بینی آن را کرده بودم بلکه از آن جهت بود که ترکیه با پیشروی ارتش سوریه با حمایت روسیه گزینه های دشواری پیش روی خود دارد و بدنبال راه چاره ای می گردد.
اما در عین حال، این تماس تلفنی حاوی دو نکته مهم قابل توجه و غیرمنتظره بود. نخست: توافق درباره برگزاری پنجمین نشست سران کشورهای ضامن روند آستانه یعنی سران روسیه و ایران وترکیه که در 16 ماه سپتامبر آینده در مسکو یا خود سوچی برگزار می شود. در این نشست مسائل حل و فصل بحران سوریه از جمله تلاش برای تشکیل کمیته قانون اساسی که مامور تدوین قانون اساسی جدیدی با مشارکت شخصیت های طیف های مختلف دولتی و معارض سوری است، بررسی می شود.
دوم: توافق روسای جمهور ترکیه و روسیه برای فعال سازی تلاش های مشترک با هدف خلاص شدن از "تهدید تروریستی" از جانب این منطقه یعنی ادلب و گروههای مسلح مسلط بر آن".
این دو نکته بویژه نکته دوم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. دومین نکته بر توافق درخصوص خلاص شدن از تهدید تروریستی تاکید می کند که در اینجا منظور گروه هیئت تحریر الشام (جبهه النصره سابق) و گروهک های هم پیمان آن و نزدیک به سران ترکیه نظیر جنبش احرار الشام است که در فهرست تروریستی روسیه و آمریکا و دولت سوریه قرار دارد.
محور اصلی و قابل پیش بینی این است که برنامه کاری نشست آتی سران کشورهای ضامن روند آستانه ترجمه عملی توافق تلفنی دوجانبه روسای جمهور روسیه و ترکیه و تدوین سازوکارهای لازم برای اجرای سیاسی یا نظامی آن باشد.
چندین گزینه ممکن است روی میز مذاکرات باشد که شیرین ترین آنها از نظر اردوغان و گروههای تروریستی به سرکردگی هیئت تحریر الشام (جبهه النصره سابق) تلخ است.
اولین گزینه این است که جبهه النصره خود را منحل کرده و سلاح های خودش بویژه سلاح های سنگین را به یک کمیته سه جانبه مشترک بدهد و به یک جنبش سیاسی تبدیل شده و به ساختار سوچی با ضمانت های روسیه و ترکیه و ایران ملحق شود.
دومین گزینه این است که ترکیه به طور کلی خود را از این گروهها جدا کرده و به نیروهای روسیه و سوریه برای یورش به شهر ادلب و پایان دادن به کنترل جبهه النصره بر آن با هر هزینه ای - در صورت مخالفت النصره با تحویل سلاح و انحلال خود – چراغ سبز نشان دهد.
سومین گزینه اعطای مهلت چند هفته ای به ریاست جمهوری ترکیه - نظیر مهلت یک ماهه مشابهی که در نشست سران سوچی در سپتامبر سال 2018 میلادی درباره آن توافق شد اما طرف ترکیه به تعهدات خود در این زمینه پایبند نبود- می باشد.
ارزیابی اینکه ترکیه کدام گزینه را ترجیح می دهد، برای ما دشوار است زیرا توافق دوجانبه روسیه و ترکیه هنوز نوپا است و چند ساعت بیشتر از آن نگذشته است اما در سایه درز اطلاعات از برخی محافل معارض سوری نزدیک به ریاست جمهوری ترکیه مبنی بر اینکه جبهه النصره خواهان انحلال خود و تبدیل شدن به یک سازمان سیاسی شده است، فکر می کنیم که به احتمال زیاد گزینه اول محتمل تر باشد زیرا کم هزینه ترین گزینه است اما تصمیم با جبهه تروریستی النصره بعد از مشورت با حامیان خواهد بود.
دومین گزینه یعنی توسل سوریه و روسیه به راه حل نظامی برای بازپس گیری شهر ادلب و بازگرداندن آن به حاکمیت سوریه با استفاده از زور –همانطور که در سایر مناطق انجام شد- هزینه بر خواهد بود.. چه بسا تصمیم سوریه برای گشودن گذرگاههای امن برای غیرنظامیان راهکاری برای کاستن از مشکلات آنها در منطقه ادلب به شمار می رود.
فکر نمی کنیم که مسئولان ترکیه این گزینه یعنی راه حل نظامی را بپذیرند زیرا بزرگترین بازنده خواهد بود زیرا موافقت با آن باعث خواهد شد که هم پیمانان ترکیه، این کشور را به همدستی متهم کنند و مخالفت با آن هم به معنای ورود به یک رویارویی نظامی با هم پیمان روس خواهد بود که نتایج آن برای آنکارا تضمین شده نیست. این مخالفت و رویارویی نظامی همچنین باعث سرازیر شدن صدها هزار غیرنظامی و عناصر مسلح با تجهیزات خود به خاک ترکیه خواهد شد و این درحالی است که خود ترکیه هم اکنون با مشکل بیش از سه و نیم میلیون آواره سوری دست به گریبان است که باری سیاسی و اقتصادی و امنیتی برای آنکار به شمار می روند و نمی داند که چطور خود را از آنها نجات دهد.
صرف نظر از هرگزینه ای که ترکیه یا هم پیمانش ابو محمد الجولانی سرکرده هیئت تحریرالشام انتخاب کند، اوضاع کنونی ادلب به پایان خود نزدیک می شود. اگر نگوییم همه دستکم اکثر حامیان الجولانی او را تنها گذاشته اند تا با به تنهایی با سرنوشت خودش روبرو شود.
پیمانه پوتین لبریز شده است. حملات دو ماه پیش با پهپادهای مسلح به پایگاه هوایی حمیمیم روسیه در سوریه علت اصلی طوفان خشم او است و فکر نمی کنیم که رئیس جمهور روسیه هرگونه پیشنهادی برای به تعویق انداختن یکسره کردن کار (ادلب) را بپذیرد یا بنا به درخواست ترکیه در نشست آتی سران در سوچی، تعلل یک ساله دیگری را بپذیرد؛ بویژه که ارتش سوریه در عملیات جاری خود پیشروی سریعی دارد.
تسنیم