آشنايي با کشورهاي خاورميانه / ايران

چهارشنبه 13 مرداد 1389 - 08:38

ايران کشوري در جنوب غربي آسيا و در منطقه خاورميانه است. نام رسمي آن جمهوري اسلامي ايران و پايتخت آن تهران است.

ايران کشوري در جنوب غربي آسيا و در منطقه خاورميانه است. نام رسمي آن جمهوري اسلامي ايران و پايتخت آن تهران است. پهناوري اين کشور 1648195 کيلومتر مربع (هجدهم درجهان) است و بر پايه آمار سال 1385 هجري خورشيدي، 70 ميليون و 472 هزار تن جمعيت داشته‌است و هرساله حدود يک ميليون تن به جمعيت اين کشور افزوده مي‌شود. در شمال با جمهوري آذربايجان، ارمنستان، و ترکمنستان؛ در شرق با افغانستان و پاکستان؛ و در غرب با ترکيه و عراق مرز زميني دارد و همچنين داراي مرز دريايي در شمال با درياي خزر و در جنوب با خليج فارس و درياي عمان است، که دو منطقه نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند. نظام سياسي ايران برپايه قانون اساسي مصوب 1358 (بازنگري 1368 ) پايه‌ريزي شده‌است. اسلام دين رسمي، تشيع مذهب رسمي و فارسي زبان رسمي ايران است. ايران به عنوان يک سرزمين و يک ملت داراي تاريخي کهن است و يکي از تاريخي‌ترين کشورهاي جهان به شمار مي‌رود. ايران به واسطه قرار گرفتن در منطقه مياني اوراسيا داراي موقعيتي راهبردي است. اين کشور از اعضاي سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامي، اوپک و سازمان اکو است. ايران يک قدرت منطقه‌اي در جنوب غربي آسيا است و جايگاه مهمي در اقتصاد جهاني به دليل در اختيار داشتن صنعت نفت، صنعت پتروشيمي و گاز طبيعي براي خود بدست آورده‌است. *** وجه تسميه واژه ايران در فارسي باستان «آئيريانا» و در فارسي ميانه به شکل «اِران» (eran) بوده، و برگرفته از شکل‌قديمي «airya nama» و به معناي «سرزمين مردمان اصيل» است. واژه «آريا» در زبان‌هاي اوستايي، فارسي باستان و سانسکريت به ترتيب به شکل‌هاي «اَيريه» (airya)، «اَريه» (ariya)، «آريه» (arya) به کار رفته‌است. همچنين در زبان سنسکريت «اريه» (ariya) به معني سَروَر و مهتر و «آريکه» (aryaka) به معني مَردِ شايسته بزرگداشت و حرمت است و آريايي به‌زبان اوستايي «ائيرين» (airyana) و به زبان پهلوي و فارسي دري «اير» خوانده مي‌شود و ايرج به زبان آريايي "airya" است. اير در واژه به‌معني «آزاده» و جمع آن «ايران» به‌معني «آزادگان» است. نام ايران در لغت به معني «سرزمين آرياييان» است و مدت‌ها پيش از اسلام نيز نام بومي آن نيز ايران، اران، يا ايرانشهر بود.البته از 600 سال پيش از ميلاد تا 1314 (1935 ) در ميان اروپاييان با نام «پرشيا» شناخته مي‌شد. نام «پرشيا» همچنان برابر نام ايران است و در زبان‌هاي اروپايي به دليل سابقه تاريخي - فرهنگي‌اش کاربرد دارد، اما در اخبار سياسي بيشتر نام ايران به کار برده مي‌شود. *** جغرافيا ايران در شرق با افغانستان و پاکستان؛ در شمال شرقي با ترکمنستان، در بخش مياني شمال با درياي خزر، در شمال غربي با جمهوري آذربايجان و ارمنستان؛ در غرب با ترکيه و عراق؛ و سرانجام در جنوب با آب‌هاي خليج فارس و درياي عمان همسايه‌است. از ديد طبيعي ايران از شمال به رود اترک، درياي خزر و رود ارس، از خاور به کوه‌هاي هندوکش و کوه‌هاي باختري دره سند، از باختر به دامنه‌هاي باختري کوه‌هاي زاگرس و حوضه آبريز اروندرود و از جنوب به خليج فارس و درياي عمان محدود است. بيش از نيمي از ايران کويري و نيمه کويري است. حدود يک سوم ايران نيز کوهستاني است و بخش کوچکي از ايران (شامل جلگه جنوب درياي خزر و جلگه خوزستان) نيز از جلگه‌هاي حاصلخيز تشکيل شده‌است. بلندترين کوه ايران نيز دماوند (5671 متر) مي‌باشد. از ديد جغرافيايي، غربي‌ترين شهر ايران کليساکندي؛ شرقي‌ترين شهر جالق؛ شمالي‌ترين شهر پارس آباد؛ و جنوبي‌ترين شهر چابهار است. *** استان‌ها طبق قانون تقسيمات کشوري (مصوب 1286 شمسي) ايران به 4 ايالت «آذربايجان»، «خراسان»، «فارس»، و «کرمان و بلوچستان» تقسيم شد و هر ايالت به چند ولايت حاکم‌نشين و هر ولايت به چند نايب‌الحکومه‌نشين تقسيم شد. اين تقسيمات تا سال 1316 با دگرگوني‌هاي کوچکي به همين گونه ماند. در سال 1316 خورشيدي با تصويب قانون جديد تقسيمات کشوري، ايران به 10 استان و 49 شهرستان تقسيم شد. به مرور زمان با ايجاد استان‌هاي جديد، تعداد استان‌هاي ايران افزايش يافت. براي مدت‌هاي مديدي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، ايران همچنان داراي 24 استان بود. در سال 1372 استان اردبيل از استان آذربايجان شرقي جدا شد. همچنين استان قم در سال 1374 از استان تهران جدا شد و استان قزوين در سال 1373 از استان زنجان جدا و به استان تهران پيوست و در سال 1376 به استان قزوين مبدل شد. در سال 1383، استان خراسان به سه استان: خراسان جنوبي، خراسان شمالي و خراسان رضوي تقسيم شد. به اين ترتيب اکنون ايران از 30 استان تشکيل شده ‌است. اين سي استان به اين شرح است : اردبيل ، بوشهر، چهار محال بختياري ، اصفهان ، فارس ، گيلان ، گلستان ، همدان ، هرمزگان ، ايلام ، کرمان ، کرمانش

پربیننده ترین خبرها