العالم- تحلیل روز
در جریان بحران اخیر میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان درباره منطقه قره‌باغ، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در یکی از سخنرانی‌هایشان درباره این بحران بر ضرورت پایان دادن فوری به این بحران و بازگرداندن اراضی اشغالی به صاحبان‌شان تأکید کرده و در عین حال هشدار دادند که تداوم جنگ امنیت منطقه را تضعیف می‌کند.
این فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی برگرفته از موضع‌شان مبتنی بر ردّ هرگونه اشغالگری توسط هر طرفی است که این اشغالگری را در تعارض با هنجارها و قوانین بین‌المللی عنوان کرده‌اند.
اگر این اظهارات را در کنار اظهارات دیگر مسئولان ایرانی که بر دراز کردن دست دوستی به تمامی کشورهای همسایه و نیز حل و فصل مسائل مورد اختلاف از طریق گفت‌وگو تأکید کرده‌اند قرار دهیم، به این نتیجه می‌رسیم که این اصل عقیده ثابت و تغییرناپذیر جمهوری اسلامی ایران در تمامی سطوح و عرصه‌ها است.
در مقابل این دیدگاه اصولی ایران، برخی طرف‌های منطقه‌ای (مانند ترکیه) در پی تشدید تنش‌ها و درگیری‌ها هستند و با تنش‌افروزی در راستای منافع خود اقدام می‌کنند و به منابع نفت و گاز کشورهای درگیر دسترسی داشته باشند که نمونه آن را در شمال عراق، سوریه و نیز لیبی می‌بینیم که غنی از نفت هستند.
برخی تحلیلگران می‌گویند مداخله نظامی ترکیه خواه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، از طریق اعزام مزدورانش به مناطق درگیر با هدف بازاریابی برای سلاح و تجهیزات جنگی‌اش و صادرات آنها به کشورهای خارجی انجام می‌شود.
برخی دیگر از تحلیلگران می‌گویند مداخله ترکیه در تمامی این بحران‌ها با هدف منحرف کردن افکار عمومی از مشکلات و چالش‌های داخلی کشور انجام می‌شود. ترکیه از بحران اقتصادی خفه‌کننده‌ای رنج می‌برد و تعادلی میان صادرات و واردات آن وجود ندارد (تراز منفی آن در سال 2017 افزون بر 76 ملیارد دلار بود و در سال 2018 55 میلیارد دلار)؛ امری که به سقوط کامل اقتصاد آن در شرایط بحرانی خواهد انجامید که پیامدهای اجتماعی و سیاسی وخیمی دارد به‌ویژه اینکه کودتاهای زیادی را تجربه کرده است.
جای بحثی وجود ندارد که نقش ترکیه در کشورهای فوق‌الذکر شاید به تشدید درگیری‌ها کمکی نکرده و به هیچ‌وجه سازنده نبوده است. با این حال، به نظر می‌رسد که جاه‌طلبی‌ها و طرح‌ها هنوز پایان نیافته؛ چرا که "رجب طیب اردوغان" رئیس‌جمهوری ترکیه اخیر در سخنرانی‌اش در جریان مانور نظامی در جمهوری آذربایجان بیت شعری خواند با این مضمون: رود ارس را جدا کردند و آن را با میله و سنگ پر کردند/ من از تو جدا نمی‌شوم آنها ما را با زور جدا کرده‌اند!"
ایران بلافاصله به اظهارات مداخله‌جویانه اردوغان پاسخ داد. "محمدجواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران در توییتی نوشت: "به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است! آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند."
ظریف در این توییت به یک حادثه تاریخی اشاره می‌کند که به جدایی بخش‌هایی از اراضی ایران در چارچوب معاهده "ترکمنچای" منجر شد که میان امپراتوری روسیه و دولت قاجار در سال 1826 امضا شد و این منطقه بخشی از اراضی جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان و ترکیه شده است.
ظریف با اشاره به این رویداد تاریخی و با تأکید بر اینکه هیچ‌کسی نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز در ایران سخنی بگوید، فتنه را در نطفه خفه کرد. در واقع، ایران از آنچه در جریان بحران قره‌باغ برنامه‌ریزی شده و نیز از رویاهای تورانی و پان‌تورانی کاملا آگاه بود. همانطور که مسئولان ارشد سیاسی و نظامی ایرانی تأکید کرده‌اند هرگونه تغییر در جغرافیای مرزهای منطقه‌ای خط قرمز جمهوری اسلامی ایران است. همگان نیز می‌دانند که مسئولان ایران به‌ویژه نظامی‌ها اگر وعده دهند به وعده خود عمل می‌کنند و از هیچ طرفی ابایی ندارند. "آیا پند گیرنده‌ای است."
نویسنده: احمد سعید - العالم