العالم - در گوشی
روابط ترکیه با عربستان به خاطر حمایت آنکارا از قطر در زمان تحریم این کشور توسط کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و مصر دچار تنش شد. ترور جمال خاشقچی، نویسنده و روزنامه نگار سعودی و از مخالفان محمد بن سلمان، ولی عهد عربستان در داخل کنسولگری این کشور در استانبول، به این تنش دامنه زده و آن را تبدیل به یک بحران کرد.
در پی این تحولات، روابط بین این کشورها بیش از گذشته بحرانی شد تا جایی که تولیدات ترکیه در عربستان تحریم شدند. این امر تأثیرات منفی بر میانگین صادرات ترکیه به عربستان از اکتبر سال گذشته داشت.
ترکیه از همان نخستین ساعت های تحریم قطر توسط چهار کشور یادشده، در صحنه حضور یافت. این اتفاق باعث بروز تنش دیپلماتیک بین این کشورها و فاصله گرفتن آنها از قطر و سپس از ترکیه شد. اما آنکارا به تازگی و به طور مشخص از ژانویه گذشته گام هایی را در مسیر معکوس برداشته و علنا اقدام به ارسال پیام های مثبتی درباره آشتی با کشورهای حاشیه خلیج فارس کرده است.
رجب طیب اردوغان در حرکتی جدید ضمن افشای ماهیت روابط کشورش با عربستان، خاطرنشان کرده است که با توجه به تلاش های مثبت آنکارا در این راستا، همین تحول ممکن است در روابط ترکیه با مصر هم رخ دهد. با توجه به شرایط اقتصادی دشوار ترکیه و درگیر بودن این کشور با شیوع ویروس کورونا، اختلافات این کشور با همه کشورهای عرب خلیج فارس به فراموشی سپرده شوند.
اردوغان در گفتگو با شبکه "تی آر تی" ترکیه گفته است که کشورش برای ارتقای سطح روابط با عربستان تلاش می کند. وی خاطرنشان کرده است روابط این کشور با مصر هم اکنون در سطح وزیر برقرار است و ممکن است تحولات کاملا متفاوتی در این زمینه حاصل شود.
به گزارش خبرگزاری رویترز، اردغان بعد از گفتگو با امارات از اینهم فراتر رفته و تأکید کرده است که کشورش اقدامات مشابهی را برای ارتقای روابط با مصر و "اسرائیل" در دستور کار دارد.
در این بین سایت آمریکایی (Responsible Statecraft) با انتشار گزارشی از زوایای پنهان تلاش های لابی سعودی – اماراتی برای بر هم زدن ثبات ترکیه از طریق تحریک علیه نظام این کشور به عنوان یک نظام مستبد پرده برداشته است. این در حالی است که عربستان و همه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، خود دچار استبدادی پیچیده و چندوجهی هستند.
این سایت آمریکایی گفته است که یک گروه فشار آمریکایی موسوم به "گروه طرح دموکراسی در ترکیه" که روابط پنهانی با عربستان و امارات دارند سیاست های ترکیه را مورد حمله قرار داده اند. در این گزارش به طور تلویحی اشاره شده است که این گروه ممکن است از حمایت مالی عربستان و امارات برخوردار بوده باشند اما جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا مانع افشای حقیقت می شود.
این سایت به بررسی ماهیت روابط این گروه – که اغلب اعضای آن به جناح راست افراطی جمهوری خواهان واسته هستند - با عربستان پرداخته است. این گروه در تابستان گذشته به منظور تقویت دموکراسی در ترکیه شکله گرفته است و نکته جالب در مورد آن این است که حتی ترک در شورای رهبری آن دیده نمی شود.
در این گزارش برای توضیح و تشریح هر بیشتر ماهیت روابط کشورهای عرب و ترکیه با رژیم صهیونیستی – حتی پیش از سازش رسمی با این رژیم – مقایسه ای بین لابی آمریکایی هوادار "اسرائیل" و لابی های حامی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به خصوص امارات صورت گرفته است. و یکی از عوامل فعال شدن امارات در سطح منطقه در دهه اخیر، لابی های فعال این کشور در واشنگتن و دیگر کشورهای اروپایی بوده است.
در منطقه چه می گذرد؟
ترکیه طی بیست سال گذشته شاهد تغییر و تحولات دراماتیکی بوده است؛ این کشور تلاش بسیاری را برای برقراری ارتباط با کشورهایی که همین دیروز آن را طرد کردند، صورت می دهد کما اینکه مدعی دفاع از فلسطین هم هست. در حالی که روابط نظامی، امنیتی، اقتصادی و استراتژیکی با رژیم صهیونیستی برقرار کرده است و امروز با دستاوزیر قرار دادن سه جزیره ایرانی، می خواهد از امارات دلجویی کند؛ این در حالی است که روابط دو کشور از سال 2016 به دنبال کودتای نافرجام در ترکیه دستخوش تنش های روزافزون شده است. همین تنش ها را می توان از سال 2018 به دنبال قتل خاشقچی در استانبول در روابط ترکیه با عربستان دید. آنکارا به این ترتیب تصور می کند با این سیاست های ضد و نقیض می تواند خزانه امارات و عربستان را به روی اقتصاد رو به زوال خود – که نتیجه ماجراجویی این کشور در سوریه و عراق و کل منطقه است - باز کند.
اکنون سئوال این است که آیا همگرایی بین ترکیه و عربستان و دیگر کشورهای یادشده آیا دیکته "اسرائیل" است که ابعادی استراتژیک فراتر از تبادل منافع و سرمایه گزاری اقتصادی بین آنکارا و کشورهای یادشده – که "اسرائیل" همه آنها را در چنبره خود گرفته است – دارد؟ و این توافق ها چه تأثیری بر کشورهای اطراف ترکیه مثل عراق و سوریه دارد؟ مخصوصا که ترکیه همچنان بر اشغال نوار مرزی سوریه و عراق به بهانه های واهی اصرار دارد. این همگرایی چه جایگاهی در طرح موسوم به "معامله قرن" دارد؛ طرحی که امارات آن را به دست گرفته و در حال اجرای آن در دیگر کشورهای عربی به خصوص عراق و سوریه است؟