العالم _ آفریقا
پروفسور "حسن مکی"، اندیشمند سودانی و مدیر اسبق دانشگاه بین المللی آفریقا در سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با شبکه العالم به گفتگو نشست.
مشروح این گفتگو به شرح ذیل است؛
العالم: در سالگرد ارتحال امام خمینی "قدس سره" شخصیت او به عنوان یک رهبر عقیدتی و سیاسی و دینی بیش از همیشه نمودار شده است. دیدگاه های امام خمینی را چگونه تحلیل می کنید؟
حسن مکی: این موضوع به هویت تاریخی ایران و سال 78 برمی گردد؛ زمانی که بارقه های انقلاب اسلامی نمایان شد. در سال 71 شاه مراسم باشکوهی را به مناسبت 2500 سال شاهنشاهی با هزینه ای حدود 350 میلیون دلار در ایران برگزار کرد.
در این مراسم، تصاویر مختلفی از ایران باستان به نمایش درآمد اما اشاره چندانی به فتوحات اسلامی نشد. پس از آن انقلاب شاه به نام انقلاب سفید اجرا شد. در این انقلاب سعی شده بود که نهاد دینی ایران به دولت وابسته شده و از ان حقوق بگیرد و اراضی آنها مصادره شود. اینجا بود که امام خمینی برای اولین بار رخ نمود و مخالفت خود را با این طرح اعلام کرد و کشمکش بین امام و دولت از اینجا شروع شد و امام به نجف اشرف در عراق تبعید شد و در همانجا ماند.
پس از مصالحه ایران و عراق در "توافق الجزایر"، شاه خواستار تبعید امام خمینی به فرانسه شد. که به دنبال آن، امام به نوفل لوشاتو تبعید شدند و انقلاب خود را با نوار کاست آغاز کردند. در آن زمان جوانان بسیاری و برخی روحانیون معروف دور ایشان جمع شده بودند. در نهایت انقلاب کاسِتی امام خمینی به تظاهرات میلیونی در ایران انجامید.
العالم: آری این همان تحولی است که می خواهیم درباره اش صحبت کنیم. امام راحل چگونه توانست به رغم این چالش های جدید ایستادگی کرده و جمهوری را بنا نهد؟
حسن مکی: مسأله قومیت های ایران مطرح شد و "جنبش مجاهدین" که گرایشات ضد انقلاب اسلامی داشتند شکل گرفت. اینها تلاش می کردند عرب های خوزستان را تحرک کنند و..
العالم: امام خمینی (ره) چگونه با آنها مقابله کرد؟
حسن مکی: امام خمینی با بسیج مردم و یکصدا کردن آنها با این نقشه ها مقابله کردند و اعلام کردند که همه اینها به تحریک شیطان بزرگ، آمریکا و غرب است. در آن زمان پای گروگان های آمریکایی در میان بود لذا آمریکا مجبور بود امتیاز بدهد.
العالم: همچنین مسائل مهمی وجود داشت که امام خمینی(ره) به آنها اهتمام ویژه ورزیدند از جمله مسئله فلسطین و قدس شریف که تا هنگام رحلت از آنها دفاع کرد و تا همین لحظه نیز با وجود اقدام اخیر برخی کشورهای عربی و اسلامی به عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، جمهوری اسلامی همچنان از آرمان فلسطین و قدس شریف حمایت می کند. شما اهتمام امام خمینی(ره) را به این موضوع چگونه می بینید؟
حسن مکی: امام خمینی اسرائیل را به غده ای سرطانی در مرکز جهان اسلام تشبیه می کرد که باید آن را ریشه کن کرد.
العالم: از دیدگاه شما، با توجه به جنبه اعتقادی و دینی، توجه ایران به قضیه فلسطین در سایه تلاش ها برای عادی سازی روابط چگونه ارزیابی می شود؟
حسن مکی: این مسئله بالطبع موضوعی بسیار پیچیده است هرچند نگاه ایران به آن واضح و آشکار است.
انقلاب اسلامی آغازگر امیدی جدید در بین مسلمانان بود
العالم: نلسون ماندلا رهبر فقید آفریقای جنوبی درباره امام خمینی(ره) گفت: «او فرزند اسلام بود و سهم بزرگی در هدایت نسل های گذشته و همچنین آینده به مسیر درست داشت». با توجه به این سخن و با توجه به مطالعات و تحقیقات شما و همچنین دیدگاه اندیشمندان درباره امام خمینی، این مسئله از چه چیز ناشی می شود؟
حسن مکی: امام خمینی در زمانی آمد که مردم گمان می کردند رهبران سنتی به پایان رسیده اند و ما در دانشگاه خارطوم دانشجو بودیم و می دیدیم که مردم ناامید شده اند اما در همین هنگام انقلاب اسلامی ظهور کرد. من هنگامی که عضو جنبش اسلامی بودم، سال 1977 به زندان رفتم و پس از یک سال از زندان بیرون آمدم. من گمان نمی کردم که جنبش های اسلامی به ثمر بنشیند و ادامه یابد. ما در حالتی از ناامیدی به سر می بردیم که ناگاه طلوعی جدید را در منطقه و در جهان اسلام مشاهده کردیم، پس از آنکه جنبش های اسلامی در زمانی که من در دوران النمیری بودم، ناکام ماندند و به همین علت انقلاب اسلامی آغازگر امیدی جدید بود به گونه ای که طرح جدید اسلامی ظهور کرد، در آن زمان با خود گفتم که من باید با هزینه خودم به ایران سفر کنم و انقلاب را از نزدیک ببینم. ما نمی دانستیم که تشیع یا انقلاب اسلامی چیست. من به یاد می آورم که هنگامی که به ایران سفر کردم، نمی دانستم شب کجا باید بخوابم پس کیفم را پشت خود گذاشتم و در خیابان های تهران چرخیدم پس خانه ای را متعلق به جوانان یافتم و وارد آن شدم و به آنان گفتم مکانی برای استراحت می خواهم. آنان گفتند که اینجا برای نیازمندان است و من گفتم من هم نیازمندم پس از من استقبال کردند و یک اتاق به من دادند. پس از آن تلاش کردم انقلاب اسلامی را بشناسم.
من از ایران به ترکیه نیز رفتم تا نجم الدین اربکان را بشناسم. من همچنین از پاکستان دیدن کردم تا با امام جماعت اسلامی آشنا شوم اما دیدم که تفاوت بزرگی بین آنچه در ایران روی می دهد و آنچه در ترکیه اتفاق می افتد، وجود دارد. در ترکیه اربکان گروه های پارلمانی را رهبری و تلاش می کرد از زیر آوارها بیرون آید. جماعت اسلامی در پاکستان هم در المنصوره از عامه مردم جدا بود و آثار آن فقط در المنصوره و در کتاب ها دیده می شد در حالی که در ایران شما در خیابان ها مستضعفان و انقلاب و اسلام و شعارهای «مرگ بر آمریکا» را می بینید.
العالم: به نظر تحقیقات شما نیز در تحصیلات عالی درباره این انقلاب بوده است؟
حسن مکی: آری، تصمیم گرفتم که در مطالعات دوره کارشناسی ارشد روی آن کار کنم و به همین علت با جزئیات آن آشنا هستم.
العالم: چه چیزی در جمهوری اسلامی ایران توجه شما را به خود جلب کرد و باعث شد تحصیلات عالیه خود را بر پایه پژوهش درخصوص این انقلاب ادامه دهید؟
حسن مکی: بسیج مردمی که در آن سال اتفاق افتاد، فداکاری مردم برای انقلاب و عشق و هم بستگی میان آنها از مهم ترین دلایل من بود.
العالم: دیدگاه شما درخصوص وضعیت گذشته و آینده در سودان چگونه است؟
حسن مکی: سودان از نظر فکری و جغرافیایی درحال فرسایش است. 90 درصد از پوشش گیاهی این کشور و 85 درصد نفت آن با جدایی جنوب از دست رفت. هنوز هم در نیل آبی، کوه های نوبا و نقاط دیگر کشور شورش وجود دارد. اخبار سودان بسیار دردناک و آزار دهنده است.
ماجرای آتش سوزی گسترده در سودان
العالم: این سخن ترسناك است.
حسن مکی: چند روز پیش اتفاقی افتاد که مردم متوجه آن نشدند. این اتفاق آتش سوزی در بندر سواکن سودان بود که صرفا آتش گرفتن بندر، بسته ها و وسایل نقلیه و از بین رفتن اموال 2500 سرمایه گذار نبود، سالها پیش قبل از جنگ صلیبی ریچارد یکم آمد و بندر عیذاب سودان را به آتش کشید. گفتنی است که آتش گرفتن سواکن کمتر از آتش گرفتن قاهره در سال 1952 نبود که کودتای افسران آزادی خواه در آن اتفاق افتاد. لذا آتش سوزی مذکور پیامدهایی را برای چشم انداز سیاسی سودان به همراه خواهد داشت، بخصوص در این زمان که دخالت خارجی در سودان افزایش یافته است.
العالم: دخالت خارجی زمانی اتفاق می افتد که دولت در کشور ضعیف می شود و تاریخ گواه این مسئله است.