العالم - ایران / اقتصادی
روزنامه اعتماد -- شاهد این مدعا هم ورود سرمایه‌گذاران اروپایی است كه در بحبوحه اظهارات ضد ایرانی ترامپ، در تهران پای میز مذاكره و انعقاد قرارداد با ایران نشستند. موضوعی كه به روشنی در امضای موافقتنامه نروژی‌ها دیده می‌شود. نروژی‌ها كه تاكنون سهم اندكی در اقتصاد ایران داشتند، زمانی پای میز امضای موافقتنامه با ایران نشستند كه ترامپ از تحریم‌های جدیدش علیه ایران صحبت كرد.
هرچند كه انعقاد تفاهمنامه ٥/٢ میلیارد یورویی شركت انرژی ساگا با شركت دولتی امین كه دومین قرارداد بزرگ پسابرجامی ایران محسوب می‌شود، در هفته‌های گذشته در سكوت خاص رسانه‌ای و به دور از تشریفات مرسوم امضا شد كه به نظر می‌رسید حضور سرمایه‌گذاران اروپایی حداقل تا مدتی محدودتر از قبل شود؛ بی‌تردید حضور مستمر شركت‌های اروپایی در ایران در كنار خلأ حضور سرمایه‌گذاران امریكایی روی می‌دهد و هر روز حلقه گزینه‌های پیش روی سرمایه‌گذاران امریكایی برای حضور در ایران، با انعقاد قراردادهای جدید اروپایی‌ها تنگ‌تر می‌شود. موضوعی كه فوربس هم به آن واكنش نشان داده و با ارایه گزارشی چند روز پس از انعقاد قرارداد ساگا انرژی با ایران از این اتفاق با عنوان پول‌پاشی كشورهای اروپایی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر ایران یاد می‌كند. در این بین اگرچه این خبرگزاری رسمی بین‌المللی هم اشاره‌ای به سوابق شركت ساگا نمی‌كند اما آنچه مشهود است، گسترش زمینه سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها. در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر ایران است.
البته حضور چراغ خاموش نروژی‌ها در بازار انرژی‌های تجدیدپذیر ایران هرچند كه قرار بود فعلا در سكوت رسانه‌ای ادامه یابد و اطلاعات زیادی هم در خصوص شرایط عقد قرارداد یا توافقنامه و حتی جزییات بیشتر نوع همكاری منتشر نشود اما همان‌طور كه پیش بینی می‌شد این توافق بی‌سروصدا باقی نماند و با وجود تایید این توافق از سوی برخی مدیران وزارت نیرو اما با تكذیب این قرارداد از سوی محمد خزاعی، معاون وزیر و رییس سرمایه‌گذاری خارجی وزارت اقتصاد با حاشیه‌های جدیدی مواجه شد.
خزاعی كه قرارداد با نروژی‌ها را رد می‌كند بدون هیچ تاملی اعلام می‌كند «هیچ قراردادی برای تولید برق از انرژی‌های نو با نروژی‌ها امضا نشده است.» البته این مقام مسوول توافقنامه یا موافقتنامه را رد نمی‌كند فقط تاكید دارد قراردادی امضا نشده است. شاید یكی از دلایلی كه این مدیر دولتی به تكذیب انعقاد قرارداد می‌پردازد موضوع روشن نبودن سابقه شركت ساگا نروژ باشد چرا كه كنكاش‌ها در سابقه این شركت نشان می‌دهد كه طرف قرارداد با ایرانی‌ها شركتی دوسویه است كه با همین نام در دهه١٩٩٠ در انگلیس به عنوان یك شركت خدماتی شناخته می‌شد و بعدها وارد بخش نفت و گاز شد و توفیقاتی به دست آورد. این اطلاعات در حالی از برخی سایت‌های معتبر چون بلومبرگ و رویترز جمع‌آوری شده كه اندك اطلاعاتی درباره سوابق این شركت در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر وجود ندارد.
اما یوسف آرمودلی، مدیرعامل سابق سانا كه برخی رسانه‌ها وی را مهره اصلی انعقاد این قرارداد می‌دانند، نگاه دیگری دارد و فعالیت‌های ساگا انرژی نروژ را به كنسرسیومی مرتبط می‌داند كه این شركت با یك شركت تایوانی و یك شركت لیتوانی تشكیل داده‌اند و چند سالی است كه به فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر می‌پردازد. البته آرمودلی هم به نوعی صحبت‌های معاون سرمایه‌گذاری خارجی را تایید می‌كند و می‌گوید آنچه میان دو شركت نروژی و ایرانی منعقد شده است قراردادی برای فاز مطالعاتی است و هنوز بحث انعقاد قرارداد اجرایی مطرح نیست.
اما نكته حائز اهمیت این است كه نروژی‌ها بعد از انجام فاز مطالعاتی، فعالیت اجرایی را به صورت انحصاری در اختیار خواهند گرفت یعنی در حقیقت قرارداد ساخت سایت انرژی خورشیدی در نقاط مختلف ایران انحصارا به نروژی‌ها خواهد رسید. هرچند برخی رسانه‌ها، آرمودلی را به عنوان مرد در سایه این قرارداد نام می‌برند اما وی خود را مبرا از هر گونه ارتباط با این پروژه می‌داند و تاكید می‌كند كه هیچ ارتباطی با شركت امین انرژی ندارد اما از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر حمایت می‌كند.
بخش مغفول مانده برنامه‌های توسعه‌ای
فعالیت‌های بخش انرژی‌های تجدید پذیر در ایران به دهه٧٠ باز می‌گردد، اگر چه این بخش از برنامه سوم توسعه جایگاه تعریف شده‌ای داشت، اما سهم برق تولیدی از این بخش آنقدرها هم چشمگیر نیست كه مسوولان نیرویی بتوانند حساب ویژه‌ای به روی این بخش باز كنند. با همه برنامه‌ریزی‌های انجام شده در برنامه‌های توسعه‌ای سوم تاكنون اما سهم برق انرژی‌های تجدیدپذیر به قدری اندك است كه نمی‌توان عددی به عنوان سهم این بخش در تامین برق اعلام كرد و دولت در نهایت عزم خود را جزم كرده تا با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تمركز بیشتر تا پایان برنامه ششم توسعه ٥ درصد از انرژی مورد نیاز كشور از منابع تجدیدپذیر تامین شود.
كما اینكه پیشینه مغفول‌مانده پروژه‌های نیمه‌كاره انرژی‌های تجدیدپذیر، ایجاد ظرفیت تولید ٥ هزار مگاواتی از این بخش را در برنامه ششم توسعه زیرسوال می‌برد. اگر چه مشخص نیست چه عواملی باعث عدم نتیجه‌گیری پروژه‌هایی است كه تاكنون كلنگ اجرایی آن به زمین خورده شده است. اما به نظر می‌رسد گران بودن تجهیزات لازم برای تولید برق از انرژی‌های نو در كنار گران بودن هزینه تولید عمدتا سرپوشی است تا بر بی‌توجهی‌های چند دهه‌ای دولت به این بخش صحه گذارند.
استفاده از توان خارجی و پروژه‌های كوچك
با همه این احوال و البته پیوستن ایران به معاهدات بین‌المللی برای رعایت مسائل محیط زیستی موجب شده تا توجه به بخش انرژی‌های تجدید پذیر بیشتر مورد توجه قرار گیرد؛ توجهی كه با حضور نروژی‌ها در ایران رنگ و بویی تازه به قراردادهای این بخش داده است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد دولت دوازدهم قصد دارد، حداقل در یك سال آتی قراردادهای خارجی‌اش در بخش انرژی‌های تجدید پذیر را به سمت و سوی جدید ببرد و پروژه‌های متعددی را آغاز كند به گونه‌ای كه در ماه جولای (تیر ماه) كار ساخت نیروگاه ٢٠مگاواتی مكران در كرمان آغاز شد. خبرها حاكی از آن است كه این واحد صنعتی تحت لایسنس شركت‌های آدور آلمان و دورین اتریش است.
این شركت‌ها در نظر دارند، علاوه بر این نیروگاه دیگری را با ظرفیت ١٠٠مگاوات در حوالی كرمان بسازند. در ماه آوریل (فروردین ماه٩٦) نیز شركت‌های ایرانی انرژی الغدیر و گریس متكا اعلام كردند، یك پروژه ١٠ مگاواتی را در نزدیكی اصفهان تكمیل كرده‌اند. نیروگاه خورشیدی ١٤مگاواتی همدان نیز از پروژه‌هایی بود كه در ماه فوریه (بهمن ماه ٩٥) رونمایی شد.
ناگفته پیداست كه این قراردادها، میلیاردها دلار به ارزش سرمایه‌گذاری اقتصاد ایران خواهد افزود. ابتدای سال جاری بود كه محمد خزاعی، معاون وزیر اقتصاد ایران گفته بودكه كشورهای اروپایی ٦/٣میلیارد دلار از ژانویه ٢٠١٦ میلادی در بخش انرژی ایران سرمایه‌گذاری كرده‌اند. دقیقا از زمانی كه برجام اجرایی و تحریم‌های ایران برداشته شد، میزان تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران نیز افزایش یافته است. خزاعی گفته است كه دولت ٤٨ پروژه بالقوه برای تولید برق از انرژی‌های تجدید پذیر را در دستور كار دارد.
آنچه علاقه‌مندی سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر را تشدید می‌كند، تضمین خرید برق تولیدی از انرژی‌های تجدیدپذیر است كه دولت ایران خرید آن را تا ٢٠سال ضمانت كرده است؛ همچنین این پروژه‌ها را در ردیف مشمولین معافیت از مالیات قرارداده و این شركت‌ها ٥ تا ١٣سال به دولت ایران مالیات نمی‌دهند. این مزایا شامل شركت‌های سرمایه‌گذاری‌ای می‌شود كه مورد تایید این كشور باشد. بر این اساس است كه شركتی چون ساگا كه پیشینه جدی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر ندارد، وارد قرارداد ٥/٢ میلیارد یورویی با شركت امین می‌شود تا طرح مطالعاتی خود را یك سال بعد به مورد اجرا گذارد.