العالم - آمریکا
پایگاه اینترنتی روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به قلم دانیل دبلیو درزنر (Daniel W. Drezner) با عنوان دولت ترامپ هیچ طرح جایگزینی برای توافق هسته ای ایران ندارد، نوشت: در حلقه های سیاست خارجی آمریکا بدترین توهینی که کسی می تواند به دیگران داشته باشد این است که آنها را ساده لوح بنامد. روابط بین الملل یک حوزه سرد و خشن است و متهم شدن به ساده لوحی به این معناست که فرد هیچ درکی از سازوکارهای آن ندارد.
دست اندرکاران سیاست خارجی به منظور دفاع از خود در برابر اتهام تفکر آرمانشهری تمایل دارند توافقنامه ها را ناقص یا ناکامل بنامند. مثلا توافق آب و هوایی و مقابله با تغییرات اقلیمی پاریس، توافق خوبی است اما بدون محدودیت های الزام آور، این توافق ناکامل است. قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل چطور؟ رویکرد کمترین مخرج مشترک. توافق هسته ای ایران (برنامه جامع اقدام مشترک برجام) چطور؟ قطعا یک توافق ناقص.
کسانی که در حوزه سیاست خارجی چنین روشی را در پیش می گیرند هرچند ممکن است در ادعای خود محق باشند اما در عین حال خود را هم در برابر اتهام ساده لوح بودن بیمه می کنند. ناقص نامیدن یک توافق به دیگران نشان می دهد سیاستگذار به سیاست جهانی بدبین است. زمانی که حتی منتقدان سرسخت تر هم شروع به انتقاد از یک توافق می کنند، چنین انتقادی در حقیقت یک راه میانه امن برای رفتن و پرهیز از انتقادهای بعدی است.
اما باید اصلاحیه ای برای این شکل از تحلیل های گسسته یافت. به نظر می رسد ناقص نامیدن یک توافق تا زمانی که فرد منتقد پیشنهادهایی عملی برای کاهش نقص های آن توافق ارائه ندهد، بی استفاده است. پاره کردن طرح الف بدون ارائه طرح ب کاری بی معنا است.
این توضیحات ما را به تصمیم روز سه شنبه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا می رساند که در این روز گفت آمریکا به حضور خود در توافق هسته ای ایران خاتمه می دهد. ترامپ در سخنرانی خود فهرستی از کارهای بدی را ارائه داد که به باور او ایران آنها را انجام می دهد. البته هیچ یک از آنها ارتباطی با پایبندی ایران به توافق هسته ای ندارد اما نکته دقیقا همین جاست. همان طور که سال 2015 گفتم می توانید از زاویه دید تندروها استدلال کنید که بدترین خروجی این است که ایران کاملا به توافق پایبند بماند. در صورت پایبندی ایران، تحریم ها رفع می شوند و تهران منابع بسیار بیشتری برای تعقیب اهداف سیاست خارجی منطقه ای خود در دسترس خواهد داشت و این منابع را به سمت یک برنامه هسته ای پنهانی سرازیر نمی کند.
این دقیقا اتفاقی است که رخ داد و به این معناست که ایران در منطقه نفوذ بیشتری کسب کرده است. در نتیجه برجام باعث مهار ایران در منطقه جز در حوزه هسته ای نشد. برجام یک توافق ناکامل است و دولت ترامپ با برهم زدن آن قول نتایج زیادی را داد که پایان دادن به برنامه موشکی بالستیک ایران، ماجراجویی های در یمن و حمایت از تروریست ها برخی از آنها بودند.
همان طور که نیکولاس میلر در مانکی کیج (The Monkey Cage) گفت سه عامل باعث شد امتیازات سال 2015 به واقعیت بپیوندند: به اوج رسیدن اقدامات تحریک آمیز هسته ای ایران، یک ائتلاف قدرتمند چند جانبه برای متوقف کردن ایران و تغییرات درونی در ایران. اکنون هیچ یک از این شرایط وجود ندارد.