چه‌کسی جای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را می‌گیرد؟

العالم - عربستان سعودی

چندی پیش بود که رسانه های عربی از بروز اختلاف میان ملک سلمان پادشاه عربستان و محمد بن سلمان ولیعهد سعودی(پسر ملک سلمان) بر سر مسائل مختلف و به ویژه سیاست های جاه طلبانه منطقه ای و بین المللی بن سلمان خبر دادند.

 روزنامه «پابلیکو» اسپانیا از پر رنگ شدن اختلافات بین پادشاه سعودی و ولیعهد جوان و جاه طلب  خبر داده است. به گفته این روزنامه اختلافات بین پادشاه و پسرش ناشی از تفاوت در رویکرد آنها به موضوعات مختلف ملی و بین المللی است.

یکی از بزرگترین اختلافات میان آنها، اختلاف نظر آنها در مورد مسئله اسرائیل و فلسطین است. شاهزاده به اسرائیل نزدیک شده است اما در ماه ژوئیه، پادشاه به طور رسمی از فلسطینی ها دفاع کرد و باعث ایجاد اختلاف بین آنها شد.

چندی پیش پادشاه فروش پنج درصد از سهام شرکت آرامکو، شرکت دولتی نفتی که برای اقتصاد عربستان سعودی بسیار مهم است را لغو کرد. فروش سهام آرامکو اوج جاه طلبی برنامه چشم انداز 2030 است که توسط محمد بن سلمان نگارش شده است. برنامه او این بود که وابستگی اقتصادی به نفت را کمتر کند و اقتصاد رقابتی را برای جایگزین آن کند. لغو فروش سهام شرکت آرامکو توسط ملک سلمان، یک مانع بزرگ برای پروژه بن سلمان جهت رسیدن به پادشاهی سعودی می تواند قلمداد شود.

از سوی دیگر، شاهزاده سعودی نیز انتقاد بازیگران بین المللی را به خود جلب کرد. اقدام او در جنگ علیه یمن، که تا کنون منجر به کشته شدن بیش از 10،000 نفر از مردم این کشور شده است، انتقاد شدید جامعه بین المللی را به دنبال داشته است.

در واقع، فقط هفته گذشته، حملات هوایی عربستان در این کشور حداقل 40 کودک را از بین برد که سازمان ملل متحد از آن به عنوان جنایت جنگی یاد کرده است. با این حال، شاهزاده به نظر می رسد مصمم به ادامه جنگ در یمن باشد.

در ماه اوت، بن سلمان عربستان را به سوی نبرد دیپلماتیک با کانادا به خاطر انتقاد کانادا از زندانی کردن فعالان فمینیستی در عربستان هدایت کرد. انتقاد دیپلمات کانادایی موجب شد ولیعهد روابط خود با کانادا را متوقف کند که در ادامه شاهد خروج هزاران دانشجوی عربستان سعودی در دانشگاه های کانادا بودیم.

همه این اقدامات بن سلمان باعث شده است که اختلافات پادشاه سلمان و ولیعهدش گسترش پیدا کند و برکناری بن سلمان از قدرت قوت گیرد.

ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه سعودی اداره پرونده روابط عربستان با نظام‌های پادشاهی عربی به ویژه اردن، مغرب و عمان را از اختیار پسرش محمد بن سلمان ولیعهد سعودی خارج کرده است. دلیل این اقدام نگرانی ناشی از وخامت روابط عربستان با کشورهای مزبور به دلیل سیاست‌های بن سلمان عنوان می‌شود.

بنابر اعلام منابع مذکور، اقدام ولیعهد سعودی در راه‌اندازی ارتش الکترونیکی با هزاران نیرو به منظور حمله به کشورهای عربی که به سیاست‌های عربستان پایبند نیستند و انتقاد از چهره‌های سرشناس این کشورها یکی از عوامل اصلی تنش روابط با آنان است، به علاوه اینکه بن سلمان از سلاح کمک‌های مالی به عنوان اهرم فشار بر این کشورها استفاده می‌کند.

آغاز تحرکات برای برکناری «محمد بن سلمان» از ولی‌عهدی

از سوی دیگر، روزنامه انگلیسی تایمز در چارچوب پوشش خبری تحولات مربوط به ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد رژیم سعودی و واکنش‌های جهانی 15روزه اخیر به آن در مقاله‌ای با عنوان "چه‌کسی جای محمد بن سلمان ولیعهد سعودی را می‌گیرد؟" آورده است: آمدن محمد بن سلمان به‌ منزله چتر نجاتی برای آمریکا و انگلیس شده است. حمایت این دو کشور در طول دهه‌های گذشته از ائتلاف خود با عربستان به‌عنوان یک مبنای اساسی در راهبرد امنیتی و خارجی آنها به‌خاطر نفت و موضوع ایران باعث شده است که عربستان یک جزیره مستقل و طرفدار غرب در کوران ناآرامی‌های منطقه‌ای به‌نظر آید.

این روزنامه افزود: اما این ائتلاف به‌خاطر سیاست‌های عربستان در قبال زنان و مقوله آزادیها در سطح مردمی و نیروهای مخالف در غرب قابل قبول نبود تا اینکه محمد بن سلمان با رویکرد اصرار بر تغییر دادن همه روی کار آمد و به‌اصطلاح "اهداف اصلاح‌گرایانه او" از پاره‌ای حمایت برخوردار شد.

این روزنامه نوشت: با افزایش خشم و فشارها به‌خاطر ناپدید شدن جمال خاشقجی و شک و تردیدهای واشنگتن مبنی بر اینکه بن‌سلمان ممکن است دستور قتل او را صادر کرده باشد، سخن گفتن از یافتن جایگزینی برای بن‌سلمان ساده‌تر از عملی کردن آن است زیرا بدترین سناریویی که آمریکایی‌ها یا انگلیسی‌ها می‌توانند تصور کنند، این است که ثبات عربستان در معرض تهدید قرار گیرد.

روزنامه تایمز در عین حال افزود: اگر سلمان بن عبدالعزیز شاه سعودی تصمیم بگیرد که ولیعهد را قربانی کند، به‌احتمال زیاد ترجیح خواهد داد که این سمت در این جناح خاندان آل‌سعود باقی بماند و براین‌اساس، شاهزاده خالد سفیر عربستان در واشنگتن که در پی حوادث شهر استانبول (پرونده خاشقجی) فراخوانده شد، احتمالاً جانشین بن‌سلمان خواهد بود.

همچنین نشریه فرانسوی «فیگارو» پنجشنبه (27 مهر) در خبری اختصاصی مدعی شد که تحرکاتی در ریاض برای کنار گذاشتن «محمد بن سلمان» از ولی‌عهدی سلطنت این رژیم شروع شده است.

این نشریه به نقل از منابع مطلع گزارش داد: «در روزهای گذشته هیأت موسوم به "هیأت بیعت" در عربستان سعودی برای بررسی مسئله خاشقچی و وضعیت بن سلمان تشکیل جلسه داده است».

این منابع با بیان اینکه اگر «خالد بن سلمان» سفیر کنونی ریاض در واشنگتن مجددا به این سمت منصوب نشود، احتمال زیادی وجود دارد که وی به عنوان نایب ولی‌عهد معرفی شده و محمد بن سلمان در میان‌مدت کنار گذاشته شود.

فیگارو می‌گوید با گسترش ابعاد پرونده مفقود شدن «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول و افزایش فشارهای بین‌المللی بر سعودی‌ها در این پرونده، هیأت بیعت به دنبال گزینه‌ای با بیشترین منفعت و کمترین ضرر در مورد آینده محمد بن سلمان است.

این نشریه تاکید می‌کند که این خبر مورد تایید یک مقام سعودی در ریاض نیز هست.

این در حالی است که پیشتر روزنامه «نیویورک تایمز» گزارش داده بود که خالد بن‌سلمان دیگر به آمریکا بازنخواهد گشت.

از سوی دیگر «دیوید ایگناتیوس» ستون‌نویس مطرح روزنامه «واشنگتن‌پست» بامداد جمعه (به وقت تهران) از شکل‌گیری جریانی در عربستان سعودی حول تنها فرزند زنده و به سلطنت‌نرسیده بنیانگذار حکومت سعودی خبر داده است.

وی در یادداشتی با موضوع لزوم تحقیق و تفحص کنگره از عملکرد سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا در موضوع مفقود شدن «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، نوشته است: «منابع سعودی به من می‌گویند کسانی که با "محمد بن سلمان" [ولی‌عهد سعودی] مخالف هستند، به صورت پنهانی دارند گرد شاهزاده "احمد بن عبدالعزیز" آخرین پسر باقی‌مانده شاه "عبدالعزیز ابن سعود" جمع می‌شوند.»

ایگناتیوس سپس این سوال را مطرح می‌کند که «آیا آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده هیچ ارزیابی‌ای درباره دیدگاه‌های احمد و چشم‌انداز سیاسی او در اختیار کاخ سفید قرار داده‌اند؟ آیا او این پادشاهی را بعد از زلزله محمد بن سلمان آرام می‌کند یا او هم بر این بی‌ثباتی می‌افزاید؟»

احمد بن عبدالعزیز که گفته می‌شود سی و یکمین پسر ابن سعود است، از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۲ معاون وزیر کشور عربستان سعودی بود و برای مدت کوتاهی هم وزیر کشور شد. او در نوامبر گذشته و ساعاتی پیش از بازداشت یازده نفر از شاهزادگان توسط بن سلمان، موفق به فرار و عزیمت به آمریکا شد.

حال باید دید با توجه به کارنامه سیاه بن سلمان از زمان ولی عهدی در عربستان و شکست های متوالی در منطقه و همچنین پرونده مفقود شدن «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی، واکنش سران آل سعود به این اقدامات وحشیانه و جنگ افروزی های ولی عهد جوان چیست؟! این بحران باعث شده است خاندان سلطنتی سعودی در حال ارزیابی هزینه های مالی و سیاسی ناشی از مقصر دانستن ولیعهد این کشور در جریان پرونده خاشقجی باشند. به همین علت، هر احتمالی را می توان متصور شد.