العالم- آمریکا
«توماس فریدمن»، تحلیلگر مشهور روزنامه نیویورک‌تایمز که چند ماه پیش در مصاحبه با «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی او را مصلح عربستان و منادی «بهار عربی» در این کشور خوانده بود، این روزها که نقش بن سلمان در قتل یک روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های آل‌سعود آشکار شده، سخت در تلاش برای فاصله گرفتن از او است و البته تا کنون در این امر موفق نبوده است.
فریدمن در مصاحبه‌ای که نوامبر ۲۰۱۷ با بن‌سلمان انجام داده بود تمجیدهای اغراق‌آمیزی از «اصلاحات» ادعایی ولیعهد سعودی کرده و نوشته بود او برنامه‌های بزرگی برای جامعه کشورش دارد. این مقاله در همان زمان با چنان واکنش‌های تندی از سوی روزنامه‌نگاران و تحلیلگران رسانه‌های مختلف رو به‌رو شد که فریدمن را چند بار وادار به واکنش و حتی فحاشی به منتقدانش کرد.
او، اما بعد از افشای ناپدید شدن «خاشقچی» در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، ظاهراً فرصت را مهیا دیده تا با نوشتن مقاله در نیویورک‌تایمز یا منتشر کردن پیام‌های انتقادی از حکومت آل‌سعود در توئیتر برای بازگرداندن بخشی از آبروی حرفه‌ای‌ش تلاش کند.
فریدمن، ۸ اکتبر یعنی ۶ روز بعد از ناپدید شدن خاشقچی و قوت گرفتن شایعه قتل وی توسط عوامل بن‌سلمان مقاله‌ای با عنوان «برای جمال خاشقچی دعا کنیم» نوشت و در بخشی از آن ادعا کرد که دیدگاه‌هایش درباره عربستان سعودی تا اندازه زیادی تحت تأثیر این روزنامه‌نگار منتقد بن سلمان بوده است.
برای کسانی که حملات تند به فریدمن بعد از نگارش مقاله تملق‌آمیز درباره بن سلمان را به یاد دارند، خواندن آنچه او در لا به لای خطوط مقاله ۸ اکتبر به بهانه «دعا برای خاشقچی» نوشته چندان دشوار نیست. به واقع، با یک بار خواندن مقاله می‌توان متوجه شد که دغدغه او در این مقاله نه سرنوشت خاشقچی، بلکه تصویر خودش در اذهان عمومی است که به بن سلمان گره خورده و اکنون، بیش از هر زمان دیگر آزاردهنده است.
فریدمن در این مقاله، در هر گوشه و کناری که زمانی حرفی در انتقاد از بن سلمان به زبان آورده را جمع‌آوری کرده و نوشته است. مثلاً در یک جا، بعد از اشاره به مقاله‌ای که درباره رژیم سعودی نوشته، آورده است: «من در آنجا توضیح دادم که هیچ‌گاه معتقد نبودم جایی برای دموکراسی در برنامه‌های محمد بن سلمان وجود دارد- نمی‌خواست دانمارک درست کند- اما اصلاحات اجتماعی، اقتصادی و مذهبی در دستور کار او بود.»
اما همه این کارها نتوانست هدفی که او به دنبالش بود را محقق کند و کاربران در فضای مجازی، با انتشار لینک مقاله قبلی‌اش به او یادآوری کردند که او فرد مناسبی برای یادداشت نوشتن در حمایت از خاشقچی نیست.
به عنوان نمونه‌ای از این انتقادها «حمید داباشی»، استاد دانشگاه در یادداشتی در الجزیره تفاوت میان خاشقچی و فریدمن را اینطور خاطرنشان می‌کند: «یک روزنامه‌نگار آمریکایی و یک روزنامه‌نگار عرب وارد کنسولگری عربستان می‌شوند؛ توماس فریدمن در نیویورک و جمال خاشقچی در استانبول. یکی لبخند زنان و در حالی که نیشش تا بناگوش باز است خارج می‌شود و بار و بنه‌اش را می‌بندد تا عازم یک قصر پادشاهی در نزدیکی ریاض شود و دیگری آب می‌شود و زیر زمین می‌رود و این هراس وجود دارد که با بدنی قطعه قطعه شده به دیدار خالقش بشتابد.»
فریدمن اما کماکان به هدفش برای فاصله گرفتن از بن سلمان امیدوار است. او در تازه‌ترین تلاش، روز چهارشنبه مقاله دیگری نوشته و در آن به بهانه قتل خاشقچی بن سلمان را به باد انتقاد گرفته و حاکمان آل‌سعود را افراد نادانی توصیف کرده که امیدی به اصلاحش نیست.
او درباره اقدام بن سلمان می‌نویسد: «فکر نمی‌کنم که [قتل خاشقچی] عملیات خودسرانه‌ای بوده باشد که محمد بن سلمان، به عنوان فردی که عملاً حاکم عربستان است از آن بی‌خبر بوده است.»
فریدمن همچنین نوشته است: «به نظر می‌رسید او قصد دارد اسلام بنیادگرای سعودی و روحانیون آن را با یک ملی‌گرایی سکولارتر جایگزین کند.»
او سپس می‌نویسد: «شاید همه اینها اقداماتی جعلی برای تصاحب قدرت و برخورداری از حمایت غرب بود. ولی عده زیادی از سعودی‌هایی که من با آنها صحبت کردم فکر می‌کردند این اصلاحات واقعی است و می‌خواستند که بیشتر شود.»
فریدمن سرانجام در بخش پایانی مقاله‌اش پیشنهاد کرده که بایستی از محمد بن سلمان بابت قتل خاشقچی انتقاد کرد، اما راهی هم برای اصلاحات اجتماعی در عربستان باز گذاشت. وی علی‌رغم این نوشته است: «اما نمی‌توان یک احمق را اصلاح کرد. هنگامی که یکی از متحدان شما چنین کار احمقانه و انزجارآوری مثل اتفاق کنسولگری عربستان در استانبول انجام دهند، مسئله به سادگی قابل اصلاح نیست.»
واکنش‌ها در فضای مجازی به مقاله جدید فریدمن نشان می‌دهد این حربه او هم ظاهراً نگرفته و کاربران بین او به عنوان روزنامه‌نگاری که مورد تمجید رژیم آل‌سعود است و جمال خاشقچی به عنوان روزنامه‌نگاری که مورد غضب آن قرار گرفته تفاوت قائلند.
فارس