العالم - عربستان سعودی
«عبد الباری عطوان»، نویسنده سرشناس جهان عرب و سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای «رای الیوم»، یادداشتی در تحلیل چرایی بازگشت شاهزاده «احمد بن العزیز» از سرسخت‌ترین مخالفان ولی‌عهد سعودی به ریاض در سایه پیامدهای ترور خاشقچی پرداخت.
نویسنده طبق سبک معمول خود چند سوال را برای عنوان این یادداشت رای الیوم برگزید:«چرا شاهزاده احمد بن عبدالعزیز به طور غیرمنتظره به ریاض بازگشت؟پست احتمالی او چه خواهد بود، پادشاهی یا ولایت عهدی؟ آیا او پس از بازگشت با ملک سلمان دیدار کرد؟ دولت ترامپ چه دیدی نسبت به او دارد؟ آیا معتمد آمریکایی‌ها محسوب می‌شود؟
به نوشته رای الیوم، سفر احمد بن عبدالعزیز وزیر کشور اسبق عربستان و کوچک ترین فرزند بنیانگذار عربستان از بین هفت برادر، سوال‌های زیادی را به میان آورده بود، بخصوص که او هنگام روبرو شدن با گروهی از معترضان در برابر اقامتگاهش در لندن گفت:حساب آل سعود از پادشاه و ولی‌عهدش جداست، آنها مسبب جنگ در یمن هستند.
این روزنامه افزود: اما بازگشت احمد بن عبدالعزیز به ریاض و حضور شاهزاده محمد بن سلمان، ولی‌عهد سعودی در مراسم استقبال از وی علامت سوال‌های بزرگی را ایجاد کرد و موجی از گمانه زنی‌ها درباره بروز غیرمنتظره‌هایی در آینده حکومت سلطنتی عربستان به راه انداخت.
رای الیوم آورد: شاهزاده احمد قبل از حادثه ترور جمال خاشقچی، روزنامه نگار منتقد سعودی عربستان را ترک کرد و اگر چنین اتفاقی نیفتاده بود هیچ گاه گمان نمی‌کرد که بتواند به ریاض بازگردد و با این استقبال باشکوه هم روبرو شود، اتفاقی که رهبران کنونی عربستان به ارتکاب آن اعتراف کردند و اینکه یک جوخه مرگ مرکب از هجده نیروی امنیتی به همراه یک پزشک کالبدشکافی را مامور انجام قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول کردند.
به نوشته این روزنامه، شاهزاده محمد بن سلمان، حاکم کنونی عربستان به دلیل بیماری پدرش اصلا در قبال مخالفانش یا کسانی که با او بیعت نکردند تسامحی نشان نداد چه آنهایی که از خاندان حاکم سعودی بودند و چه از عوام مردم؛ و هنوز یک هزار و پانصد نفر از مخالفان وی پشت میله‌های زندان هستند که برخی از آنها از شاهزادگان سعودی هستند؛ از همین رو استقبال او از مهم ترین این مخالفان یعنی عمویش احمد بن عبدالعزیز قابل توجه بود کسی که اصلا با ولی عهد بیعت نکرد و حاضر نشد در جلسه مهمانی که در ریاض ترتیب داده بود تصویر بن سلمان را در کنار تصویر پدر و جد او قرار دهد.
رای الیوم در ادامه به نقل از یک منبع معتبر سعودی در لندن تاکید کرد: شاهزاده احمد بن عبدالعزیز که با دختر عمویش، خواهر شاهزاده «محمد بن نواف بن عبدالعزیز آل سعود»، سفیر عربستان در لندن ازدواج کرده است تاکید کرده بود که می خواهد مدت زیادی در لندن بماند و بازگشت غافلگیرانه او سه هفته پس از ترور خاشقچی نمی توانسته بدون وجود ترتیباتی بین انگلیس و آمریکا برای تغییر ساختار حکومتی در ریاض از طریق «یک کودتای سفید» صورت گرفته باشد.
رای الیوم ادامه داد: برای ما دشوار است که بتوانیم نتیجه تماس‌های شاهزاده احمد در لندن با مقامات آمریکایی و انگلیسی و پس از بازگشتش به ریاض را پیش بینی کنیم بخصوص دیدارهایش با شاهزاده طلال بن عبدالعزیز که نائب رئیس هیات بیعت بود یا با شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز، ولی‌عهد اسبق که ملک سلمان او را به محض رسیدن به پادشاهی برکنار کرد، به رغم اینکه مرحوم ملک عبدالله، وصیت کرده بود که مقرن، ولی‌عهد بماند و بعدا پادشاه شود.
به عقیده نویسنده، از زمانی که ملک سلمان در اوایل سال 2015 قدرت را در عربستان به دست گرفته است تغییر ولی‌عهد در این کشور کار دشواری نبوده است، دو نفر در کم‌تر از چند ماه از این منصب برکنار شدند که هر دو از برادران پادشاه بودند، مقرن و سپس شاهزاده محمد بن نایف و در نهایت فرزند پادشاه به ولایت عهدی رسید؛ اما طبق اطلاعات و گزارش‌های خبری محرمانه ای که به بیرون درز کرده بعید نیست که در طول هفته‌های آتی شاهد حرکت مجددی از سوی پادشاه عربستان برای تغییر ولی‌عهد خود باشیم.
این روزنامه فرامنطقه‌ای در ادامه نوشت: دراین خصوص چندین سوال مطرح است که باید روی جواب آنها تفکر کرد؛
سوال نخست اینکه، اگر گرایشی برای اعطای یک پست کلیدی به شاهزاده احمد بن العزیز وجود دارد این پست چه پستی می‌تواند باشد آیا او پادشاه یا ولی عهد می‌شود اگر اولی درست است ولی عهد او چه کسی خواهد بود؟
سوال دوم اینکه، آیا شاهزاده احمد پس از بازگشت به ریاض با ملک سلمان دیدار داشته یا نداشته است؟، دو روایت وجود دارد اولی می‌گوید که او دیدار داشته و روایت دیگری آن را تکذیب می‌کند.
سوال سوم اینکه، موضع دولت ترامپ در قبال شاهزاده احمد بن عبدالعزیز چیست؟ آیا اورا به عنوان پادشاه و ولی عهد عربستان قبول دارد؟
چهارم اینکه، پست شاهزاده خالد بن سلمان سفیر کنونی عربستان در واشنگتن چه خواهد بود کسی که تا همین اخیرا نامزد جانشینی عادل الجبیر وزیر خارجه این کشور بود آیا در صورت برکناری ملک سلمان و پادشاهی محمد بن سلمان در اقدامی پیش دستانه، شاهزاده خالد، ولی‌عهد خواهد شد؟
رای الیوم افزود: مساله مهمی مطرح است که شاید خیلی‌ها از آن خبر ندارند اما باید روی آن فکر کرد، اینکه شاهزاده احمد بن عبدالعزیز هرگز در طول تصدی پست‌های حکومتی خود به واشنگتن سفر نکرد چه زمانی که جانشین وزیر کشور در زمان برادرش شاهزاده نایف بود چه زمانی که خودش جانشین وی شد.
نویسنده به نقل از یکی از دوستان سعودی خود که چندین بار با شاهزاده احمد در دفترش در وزارت کشور عربستان دیدار داشته آورده است، شاهزاده احمد هیچ گاه هیچ مقام آمریکایی را به حضور نپذیرفت و شاهزاده محمد بن نایف، مسئول پرونده های امنیتی، مامور انجام چنین دیدارهایی بود و البته شاهزاده احمد با وی اختلاف های زیادی داشت به دلیل اینکه در مسائل مختلف پا را از حیطه مسئولیتش فراتر نهاده و هماهنگی‌هایش را با ملک عبدالله و دفتر وی انجام می‌داد.
رای الیوم آورده است: خاندان آل سعود همیشه در برخورد با مسائل داخلی احتیاط کرده و از دادن اطلاعات امتناع می‌کند بنابراین هر چه که در خصوص این مسائل حساس بیان شد در چارچوب تحلیل و گمانه زنی است از همین رو بیشتر تصمیم‌های آل سعود غافلگیرانه و بدون هیچ مقدمه ای اعلام می شود.
عطوان تاکید کرد: چیزی که برای آمریکا و بخصوص دولت ترامپ که روابط خود با عربستان را راهبردی برمی شمرد، اهمیت دارد تداوم معاملات تسلیحاتی است وگرنه ما معتقدیم که بین شاهزادگان خاندان حاکم چه آنهایی که در راس قدرت هستند و چه آنهایی که در راس قدرت نیستند بر سر این مساله اختلاف است، ما گفته ایم و مجددا می‌گوییم که آمریکا معاملات را بر اصول و قوانین ترجیح می‌دهد وسلاح تفرقه افکنی بین اقوام و تجزیه کشورها را در برابر مخالفان خود بکار می‌گیرد.
نویسنده در پایان آورده است: پیامدهای ترور خاشچقی مملو از غیرمنتظره‌ها و تحولاتی بخصوص در راس هرم قدرت در عربستان خواهد بود؛ ما همچنان اول راهیم... اتفاقات آتی بزرگ‌تر خواهد بود و خداوند به همه امور آگاه‌تر است.