العالم - تحلیل روز
ایده تشکیل ارتش اروپایی موضوع جدیدی در سطح محافل سیاسی و رسانه ای اروپا نیست. در واقع دولتهای اروپایی پس از تشکیل بازار مشترک اروپا به دنبال تشکیل ارتش اروپایی بودند . اما به دلیل قرار داشتن کشورهای اروپایی زیر چتر نظامی ناتو تحت رهبری آمریکا و فقدان سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپایی در عمل ایده تشکیل ارتش اروپایی از روی کاغذ فراتر نرفت.
پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد فرانسوا میتران و سپس ژاک شیراک روسای جمهور وقت فرانسه بار دیگر پرچم تشکیل ارتش اروپایی را بالا کردند. اما این بار هم به دلیل چتر امنیتی ناتو بر اروپا و شکاف عمیق در داخل اروپا میان آتلانتیک گرایان و فرا آتلانتیک گرایان بار دیگر ایده تشکیل ارتش اروپایی به حاشیه رفت. اما با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و پیروزی طرفداران خروج انگلیس از اتحادیه اروپا در همه پرسی سال 2016 ایده تشکیل ارتش اروپایی به طور جدیتری در سطح محافل سیاسی و رسانه ای اروپا مطرح شد. ترامپ با اتخاذ سیاستهای یکجانبه گرایانه در تمام عرصه ها نه فقط دشمنان و رقبای آمریکا در عرصه نظام بین الملل که متحدان اروپایی آمریکا را به چالش کشید و شکاف کم سابقه ای میان متحدان دو سوی اقیانوس اطلس ایجاد شد.
ترامپ به دولتهای اروپایی فشار زیادی برای پذیرش سهم بیشتری از بودجه نظامی ناتو وارد می کند. رئیس جمهور آمریکا درعین حال به نظرات، دیدگاه‌ها و دغدغه های سیاسی و امنیتی دولتهای اروپایی بی توجه است؛ خروج از پیمانهای سیاسی ، اقتصادی ، آب و هوایی ، نظامی و امنیتی دولتهای اروپایی را به این نتیجه رسانده است که آمریکا دیگر شریک ومتحد قابل اتکایی نیست. این نکته ای است که بسیاری از رهبران و مقامات بلندپایه کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا به آن اذعان کرده اند. «ژان کلود یونکر»رئیس کمیسیون اروپا از حامیان اصلی ایده تشکیل ارتشی واحد در اروپا بوده است، نیرویی که از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مجزا باشد.
دولتهای اروپایی سال گذشته با امضای طرحی به نام پسکو اولین گام را به سمت خود اتکایی امنیتی برداشته اند. اعلام خروج امریکا از پیمانهای منع تولید موشکهای میانبرد نگرانی دولتهای اروپایی را به سیاستهای نظامیگرانه آمریکا برانگیخته است. دولتهای اروپایی خروج آمریکا از این پیمان را تهدیدی برای امینت اروپا می دانند. همین مسئله بهانه ای شد که امانوئل ماکرون در چند مصاحبه بر ضرورت تشکیل ارتش اروپایی تاکید کند . رئیس جمهوری فرانسه در موضع گیری در همین زمینه گفت: خروج آمریکا از پیمان نیروهای هسته ای میانبرد، امنیت اروپا را در معرض خطر قرار می‌دهد، لذا تشکیل یک ارتش کاملاً اروپایی برای حمایت اروپا در برابر تهدیدهای «چین، روسیه و حتی آمریکا» ضرورت دارد. این موضع امانوئل ماکون خشم دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا را برانگیخت او پیش از شرکت در مراسم یکصدمین سالگرد جنگ جهانی اول در پاریس در توئیتی گفت مکرون پیشنهاد می کند اروپا برای محافظت از خود در برابر آمریکا، چین و روسیه می بایست ارتش ویژه خود را داشته باشد. این بسیار اهانت آمیز است. البته اروپا باید سهم خود از بودجه ناتو که آمریکا بخش بزرگی از آن را تامین می کند، بپردازد.
ترامپ در انتقاد از امانوئل ماکرون به این توئیت بسنده نکرد و پس از ترک پاریس نیز انتقادات تند و تحقیر آمیزی از امانوئل ماکرون مطرح کرد. انتقادات تند ترامپ از ماکرون از سوی دیگر رهبران و مقامات اروپایی بی پاسخ نماند. آنگلا مرکل که به محافظه کاری در قبال سیاستهای یکجانبه گرایانه ترامپ مشهور است نیز از ایده تشکیل ارتش اروپایی حمایت کرد . او در سخنرانی در پارلمان اروپا از ایجاد ارتش اروپایی حمایت کرد و آن را «الحاقیه خوبی برای ناتو» دانست. مرکل ضمن استقبال از پیشنهاد امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه مبنی بر تشکیل یک ارتش اروپایی تاکید کرد سرنوشت اروپا باید در دستان خودش باشد. حتی انگلیس نیز مثل گذشته مخالف تشکیل ارتش اروپایی نیست. هر چند این کشور در حال آماده شدن برای خروج از اتحادیه اروپا است ولی برای نقش آفرینی در عرصه اروپا و جهان نیازمند سیاست چندجانبه گرایی به خصوص با شرکای خود در اتحادیه اروپا است. سیاستهای آمریکا و اراده جدیتر دولتهای اروپایی برای خوداتکایی امنیتی رویای تشکیل ارتش اروپایی را بیش از هر زمان دیگری در شش دهه گذشته به واقعیت نزدیک تر کرده است.
مرتضی مکی - العالم