العالم- عربستان سعودی
چهلمین نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس امروز (سه شنبه) در ریاض پایتخت عربستان سعودی و مقر دائم این شورا در کاخ تاریخی «الدرعیه» در ریاض برگزار شد.
به نوشته خبرگزاری رسمی عربستان سعودی، (واس) در این نشست، «سلمان بن عبدالعزیز» و «محمد بن سلمان» شاه و ولی‌عهد سعودی، «محمد بن راشد» حاکم دبی، «بن طارق بن تیمو» معاون نخست‌وزیر عمان، «عبدالله بن ناصر بن خلیفه آل ثانی» نخست وزیر و وزیر کشور قطر، «حمد بن عیسی آل خلیفه» شاه بحرین و «صباح الاحمد جابر الصباح» امیر کویت حضور دارند.
شاه سعودی پیش از آغاز نشست با تک تک مدعوین دیداری کوتاه داشت و از آنها استقبال کرد.
روز گذشته نشست‌های مقدماتی در ریاض با حضور وزرای خارجه شش کشور برگزار شد و از قطر نیز «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه این کشور حضور یافت.
بحث در خصوص بحران‌های منطقه‌ای، تهدیدات مشترک، جنگ یمن، موضوع ایران، اعتراضات عراق و لبنان و توسعه همکاری‌های اقتصادی و امنیت دریایی در این نشست صورت خواهد گرفت. تا کنون رسانه‌های سعودی به طور رسمی به طرح موضوع بحران قطر در این نشست اشاره‌ای نکرده‌اند ولی پر واضح است که بحث در خصوص بحران قطر بخش اصلی گفت‌وگوها را شکل دهد.
در همین حال «خالد جارالله» معاون وزیر خارجه کویت نیز گفته است که در نشست مقدماتی روز دوشنبه، حاضرین با دبیرکلی «نایف الحجرف» وزیر دارایی سابق کویت بر شورای همکاری خلیج فارس موافقت کرده‌اند و قرار است او جانشین «عبداللطیف الزیانی» شود.
امیر قطر باز هم حضور نیافت
در حالیکه فضای حداقل رسانه‌ای در روزهای گذشته و برخی خوش‌بینی‌ها از سوی طرف‌های دیپلماتیک حکایت از احتمال حضور «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر در نشست ریاض داشت. اما او اکنون در کشور آفریقایی «رواندا» به سر می‌برد تا در یک مراسم نه چندان مهم شرکت کند (+) و به جای وی قرار است «عبدالله بن ناصر بن خلیفه آل ثانی» نخست وزیر و وزیر کشور قطر در این نشست حضور یابد.
عدم حضور تمیم بن حمد در حالی است که شاه سعودی به طور رسمی از او برای حضور در ریاض دعوت کرده است. اقدامی که از به نظر برخی ناظران یک فرار رو به جلو و انداختن توپ به زمین قطر محسوب می‌شود.
در این میان «خالد جارالله» معاون وزیر خارجه کویت شب گذشته در گفت‌وگو با خبرنگاران در ساختمان سفارت قطر در کویت، بار دیگر گفت که کشورش به حل بحران در آینده نزدیک امیدوار است.
به نوشته خبرگزاری رسمی کویت، او توضیح داد که گام‌های مصالحه میان قطر و کشورهای عربستان، امارات و بحرین و کانال‌های ارتباطی در مسیر مثبتی حرکت می‌کنند و برنامه‌‌ریزی‌ها در این خصوص پیشرفت داشته است.
اون با اشاره غیر مستقیم به عدم حضور امیر قطر در نشست ریاض افزود: «به هیچ وجه از شرایطی که همراستا با تلاش‌های برای حل اختلافات به وجود آمده نگران نیستیم و امیدواریم که اختلافات به زودی به تاریخ بپیوندد.»
با این حال به نظر می‌رسد امیر قطر تا رفع تحریم‌ها و محاصره این کشور و بدون رفع اتهامات مطرح شده از سوی کشورهای محاصره کننده، در هیچ نشست رسمی در سطح سران حضور نیابد؛ چه بسا که این حضور رسمیت دادن به حقانیت خواسته‌های محور سعودی باشد.
اما این صرفا کویت نیست که به دنبال حل و فصل بحران بر آمده و طق گفته کارشناسان مقامات آمریکایی نیز دیگر تحمل اختلافات در دورن جبهه همراستا با خود در منطقه را ندارند.
در این خصوص «عبدالله الغیلانی» کارشناس عمانی مسائل استراتژیک به وبگاه الخلیج اونلاین گفت که آمریکایی‌ها در این ماجرا به امارات و عربستان سعودی فشار می‌آورند و مجبورشان کرده‌اند تا در مسیر حل جزئی بحران با قطر گام بردارند.
به گفته وی آمریکا نگران این است که بحران موجود در نهایت به نفع ایران در منطقه تمام نشود.
تاریخچه تاسیس شورای همکاری خلیج فارس
گرچه برخی حوادث سال‌های اواخر دهه ۷۰ میلادی به شکل‌گیری شورا سرعت بخشید اما اندیشه یک اتحادیه منطقه‌ای به سال‌های آغازین دهه ۵۰ میلادی و به عبارت دیگر به دوره پایان حضور انگلیس در شرق کانال سوئز برمی‌گردد.
به هر روی شورای کشورهای عرب حوزه خلیج فارس که به نام «شورای همکاری کشورهای عرب خلیج (فارس)» شناخته شده در ۲۵ می ۱۹۸۱ (چهارم خردادد ۱۳۶۱) با گردهمایی کشورهای بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به طور رسمی تشکیل شد.
این شورا در حالی تاسیس شد که همه کشورهای حوزه خلیج فارس در آن حضور نداشتند. به رغم اینکه ایران و عراق در حوزه خلیج فارس قرار دارند اما این دو کشور در شورای همکاری خلیج فارس عضو نیستند.
اهداف تاسیس شورای همکاری خلیج فارس
بر پایه اساسنامه شورای همکاری خلیج فارس اهداف تشکیل شورا به این شرح است:
۱. تحقق هماهنگی، تکامل و همبستگی بین کشورهای عضو در همه زمینه‌ها تا دستیابی به وحدت کامل
۲. تعمیق و تحکیم مناسبات و وجوه متعدد همکاری‌های موجود بین ملت‌ها و کشورهای عضو در همه زمینه‌ها
۳. تدوین اساسنامه‌های مشابه در حوزه‌های گوناگون از جمله امور اقتصادی، مالی، بازرگانی، گمرکی، ترابری و امور قانونگذاری
۴. پیشبرد برنامه‌های پیشرفت علمی و فنی در زمینه‌های صنعت، معدن، کشاورزی، منابع آبی، جانوری، تأسیس مراکز پژوهش علمی
تشکیلات شورای همکاری خلیج فارس
شورای همکاری خلیج فارس از سه نهاد شورای عالی، شورای وزارتی و دفتر دبیرکل تشکیل شده است.
شورای عالی مرکب از سران شش کشور عضو است که بالاترین مرکز قدرت و عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری شورای همکاری است. این شورا دو بار در سال برای حل وفصل امور تشکیل جلسه می‌دهد و ریاست آن بر حسب حروف الفبا تغییر می‌کند.
شورای وزارتی ترکیبی از وزیران خارجه اعضاست که هر سه ماه یک‌بار دورهم گرد می‌آیند. دفتر دبیرکل که اجرای سیاست‌ها و هماهنگی امور شورا را بر عهده دارد، از سوی یک دبیرکل اداره می‌شود. دبیرکل از شهروندان یکی از کشورهای عضو و به مدت سه سال انتخاب می‌شود. همچنین شورا دارای پنج کمیسیون در موضوعات مختلف و یک کمیسیون برای حل اختلافات میان اعضا است.
چشم‌انداز شورای همکاری خلیج فارس
شواری همکاری خلیج فارس که با هدف اعلامی یکپارچگی اقتصادی و نظامی شکل گرفت؛ پس از گذشت بیش از ۳۸ سال در شرایطی به سر می‌برد که نمی‌توان چشم‌انداز روشنی برای اتحاد اقتصادی و نظامی برای آن متصور بود. تضاد منافع، اختلافات سیاسی، ترس از تسلط هیمنه دولت سعودی و روابط خارجی متضاد کشورها را می‌توان عمده‌ترین موانع پیش‌روی دو هدف ذکر شده دانست.
تلاش دولت ریاض برای ارتقای شورا و تبدیل آن به یک اتحاد در سال ۲۰۱۱ و ناکامی در این پروسه به دلیل نارضایتی و مخالفت کشورهای قطر، کویت و عمان نشان داد که تبدیل شورا به یک اتحاد به مثابه اتحادیه اروپا، فرسنگ‌ها با واقعیت فاصله دارد.
در حال حاضر نه تنها یکپارچگی نظامی شکل نگرفته بلکه قطر با میزبانی از پایگاههای نظامی ترکیه، به جد امنیت ملی عربستان سعودی و امارات را تحت الشعاع قرار داده است و از سوی دیگر بارها سخنان مقامات ابوظبی و ریاض مبنی بر لزوم اشغال قطر در رسانه‌های غیر رسمی منتشر شده است؛ هرچند این سخنان هربار با تکذیب مقامات دو کشور همراه بوده اما مقامات قطر همواره از اقدام نظامی علیه خود نگران هستند.
در همین حالا اختلافات ابوظبی و ریاض در یمن و عدم همراهی مسقط با سیاست‌های دو کشور در یمن و جنگ طولانی مدت در این کشور نیز بر دوری از اهداف اولیه شورا تأثیر گذاشته است.
فارس