العالم - تحلیل روز
جنبش حماس چند روز پیش، با برگزاری تظاهرات پراکنده در چند استان غزه، سی و دومین سالگرد تأسیس خود را برگزار کرد. این بار بر خلاف سال های گذشته هیچ جشنواره ای برگزار نکرد. روشن است این جنبش تصمیم گرفته است برنامه های سالگرد تأسیس خود را در جهت کمک به فلسطینی های ساکن در اردوگاه های آوارگان در لبنان لغو کند.
حماس کار خود را به عنوان جنبش مقاومت اسلامی آغاز کرد و حاضر به رفتن به زیر چتر سازمان آزادی بخش فلسطین نشد و مخالفت خود را هم با مذاکرات سازمان آزادیبخش با رژیم صهیونیستی – که به امضای توافق اسلو در سال 1993 انجامید - اعلام کرد. با تأسیس حکومت خودگران فلسطین در سال 1994، روابط بین جنبش حماس و سازمان هایی امنیتی وابسته به تشکیلات خودگردان متشنج شد و این جنبش حاضر به شرکت در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در سال 1996 نشد زیرا معتقد بود این حکومت زیر سایه توافق اسلو باقی می ماند.
در دهه نود از قرن گذشته فعالیت ها و مبارزات جنبش حماس به اوج خود رسید و در همین مدت نیز بسیاری از اعضا و رهبران آن دستگیر و تبعید شدند. در تاریخ 17 ژانویه 1992، ضربه سختی بر پیکره این جنبش وارد آمد زیرا رژیم صهیونیستی در این تاریخ 400 تن از رهبران آن را به منطقه مرج الزهور در جنوب لبنان تبعید کرد. این رژیم یک سال بعد به برخی از تبعیدی ها اجازه داد به فلسطین برگردند.
در فوریه و مارس 1996 جنبش حماس در پاسخ به ترور مهندس شهید یحیی عیاش، در دسامبر 1995، با چند فقره عملیات شهادت طلبانه، 60 اسرائیلی را به هلاکت رساند.
شاخه نظامی حماس، پیش از تشکیل گردان قسام، "مجاهدان فلسطینی" نام داشت و فرمانده آن، "شیخ صالح شحاده" بود.
بر اساس اسناد تاریخی، "مجاهدان فلسطینی" در سوم فوریه 1989 یک افسر اسرائیلی به نام "اوی ساسپورتس" را به اسارت گرفته و به هلاکت رساندند. آنها سپس در سوم مه همان سال یک نظامی دیگر به نام ایلان سعدون را هم به اسارت گرفته و کشتند.
در مقابل، رژیم صهیونیستی در مه 1989 با حمله به "مجاهدان فلسطینی"، این گروه را متلاشی کرد. به دنبال آن حماس گردان "عز الدین قسام" را در سال 1992 تأسیس کرد.
پس از شکست کنفرانس سران کمپ دیوید در سال 2000 و وقوع انتفاضه دوم، حماس به نفوذ و محبوبیت بیشتری در میان توده مردم دست یافت. در آن زمان حماس با تأسیس درمانگاه و مدارس برای توده فلسطینی هایی که در مقابل ناتوانی و فساد تشکیلات خودگردان به حال خود رها شده بودند، این محبوبیت را بیش از پیش تقویت کرد. تشکیلات خودگردان در اختیار جنبش فتح بود.
در سال 2005 این جنبش که به پایگاه و محبوبیت مردمی خود پی برده بود وارد عرصه سیاست شد. در مقابل، فساد هیئت حاکمه نیز مردم را بیش از پیش به سمت این جنبش و انتخاب آن سوق می داد. این چنین بود که حماس در انتخابات 2006 به پیروزی چشمگیری نایل شد و به دنبال آن قدرت را از دست فتح خارج کرد.
در آن زمان اختلافات و مشکلات داخلی بسیاری بین دو طرف بر سر حکومت و قانون پیش آمد که در نهایت به درگیری مسلحانه انجامید. در پایان این درگیری ها، در سال 2007 حماس سیطره خود را بر نوار غزه تثبیت کرد.
به دنبال سیطره حماس بر غزه، رژیم صهیونیستی حلقه محاصره این منطقه را تنگ تر کرد و حمله های موشکی و هوایی خود را هم شدت بخشید. همچنین به همراه متحدان غربی و برخی همسایه های عرب، تحریم های سیاسی و اقتصادی متعددی را بر دولت حماس تحمیل کرد.
در دهه اخیر حماس با استفاده از امکانات و توانمندی های نظامی، امنیتی و تجسسی، بازوی نظامی خود یعنی گردان عز الدین قسام را تقویت کرده است. از جمله این امکانات، تأسیس شبکه ای از تونل های زیر زمینی و توسعه صنایع موشکی بود؛ برد موشک های این جنبش به 160 کیلومتر رسید. همچنین سه نمونه پهپاد به نام "ابابیل" را هم طراحی کرد و ساخت. تأسیس یگان کوماندوهای دریایی از دیگر اقدامات این جنبش بود این کوماندوها در عملیاتی به پایگاه نظامی زیکیم در شمال غزه نفوذ کردند.
مهمترین و بارزترین اتفاقی که در این سال افتاد، موفقیت تجسسی و اطلاعاتی گردان عزالدین قسام به ویژه در شناسایی نیروهای ویژه اسرائیلی بود که به غزه نفوذ کرده بودند. گردان قسام این گروه را شناساسس کرده و مأموریت آنها را خنثی کرد. حماس از این اتفاق با شعار (با شمشیر، نیرنگ را در هم شکستیم) استفاده کرده و آن را تبدیل به پرچمی در سی و دومین سالگرد تأسیس خود کرد.
حماس از هر مناسبتی برای به رخ کشیدن پیشرفت و ارتقای شاخه نظامی خود در میدان "جنگ مغزها" استفاده می کند. موساد که ادعا می کرد قوی ترین سازمان جاسوسی در جهان است از یک گروه کوچک از گردان عز الدین قسام که جز اراده و قدرت حق و برخی دستگاه های الکترونیکی که با دستان خود و یاری محور مقاومت ارتقا داده بودند، سلاحی نداشتند، شکست خورده بود. البته محور مقاومت هم لحظه ای از حمایت و آموزش نیروهای این گردان فروگذار نکرده بودند.
یکی از مهمترین عملیات های گردان قسام، عملیات مشترک آن با گردان "ناصر صلاح الدین" و جیش الاسلام بود. قسام در این عملیات که با مهارت و تکنیک بالا انجام شد، توانستند "گلعاد شالیت"، نظامی اسرائیلی را به اسارت بگیرند. این عملیات تا 5 سال همچون کابوسی، خواب راحت را از چشم رژیم صهیونیستی گرفت و در نهایت این رژیم را مجبور کرد بر اساس قرار داد "وفای آزاده گان" 1050 زن و مرد اسیر فلسطینی را در ازای شالیت آزاد کند.
حماس و دیگر گروه های مقاومت پس از این عملیات از حرکت و پیشرفت باز نایستاندند و به ساخت و ارتقای تجهیزات و سلاح های خود پرداختند.
این جنبش پس از آنکه به هیچ روی حاضر نشد رژیم صهیونیستی را به رسمیت بشناسد، خود و مردمش در سال های 2008، 2012 و 2014 هدف وحشیانه ترین تجاوزات ویرانگرانه رژیم صهیونیستی قرار گرفتند در این حمله ها هزاران تن از اهالی غزه و صدها تن از رهبران آن به شهادت رسیده و زیرساخت های آن مثل انبارهای موشک و مواضع نظامی و منازل شهروندان ویران شدند و تنها نیروگاه برق غزه نیز تخریب شد.
جنبش حماس پس از ورود به دنیای سیاست و لمس دشواری های آن دریافت که سیاست کار ساده ای نیست مخصوصا آنجا ناچار بود به نحوی از ارزش ها و مبانی خود حفاظت کند، لذا به ناچار چندین توافق صلح با جنبش فتح امضا کرد که بارزترین آن، توافق 2011 قاهره بود اما تا کنون جز چندین مورد دیدار و تعارف های معمول بین دو طرف اتفاق خاصی در عالم واقع نیفتاده است.
ای در حالی است که در سطوح مبارزه، جنبش حماس و دیگر گروه های مقاومت همچنان به مبارزه های خود در قالب تظاهرات بازگشت و شکست محاصره ادامه می دهند. در مقابل رژیم صهیونیستی تمام تلاش و امکانات خود را برای شانه خالی کردن از تعهدات خود درباره لغو محاصره، به کار گرفته است. شاید از جمله نکات مثبت این تظاهرات، تشکیل اتاق عملیات مشترک است تا گروه های مقاومت به طور یکپارچه در مقابل تجاوزات رژیم صهیونیستی بایستند. از زمان تجاوز این رژیم به غزه در سال 2014 حماس سعی می کند آتش بس را حفظ کند اما همواره حق پاسخ به تجاوزات رژیم را برای خود محفوظ دانسته است. همانطور که در عملیات "لبه شمشیر" پاسخ تجاوز دشمن را داد.
در حال حاضر تنها کاری که حماس باید انجام دهد این است که پایگاه مردمی خود را حفظ کند زیرا هر قدر هم که اختلاف بین برادران مبارز زیاد باشد، فلسطین مادر همه فلسطینی هاست و همه گروه ها باید زیر پرچم آن با تمام توطئه هایی که علیه فلسطین طرح می شود مبارزه کنند.
مهمترین رهبران حماس که تا کنون ترور شده اند:
- ترور "صلاح شحاده" ، بنیانگزار اولین شاخه نظامی حماس موسوم به "مجاهدان فلسطینی" در 22 ژوییه 2002
- ترور "اسماعیل ابو شنب"، از رهبران برجسته حماس در 21 آگوست 2003
- ترور "احمد یاسین"، بنیانگزار جنبش حماس در 22 مارس 2004
- ترور "عبد العزیز رنتیسی"، یکی از بنیانگزاران جنبش حماس و رهبر آن در 14 آوریل 2004
- ترور "احمد الجعبری"، از مهمترین فرماندهان گردان عز الدین قسام در 14 نوامبر 2012