العالم - ایران/سیاسی
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفت وگویی با برنامه «مورنینگ جو» شبکه ان.بی.سی آمریکا درباره مذاکرات جاری در وین و در پاسخ به این سوال که آیا فکر می کنید در این دور از گفت وگوها در وین، تفاهمی حاصل خواهد شد؟ گفت: فضا مثبت است، اگرچه پیشرفت ها احتمالا ناکافی بوده است.
* واشنگتن باید بداند که گفت وگوهای وین برای دور جدیدی از بده بستان یا چانه زنی و مذاکره نیست
وی افزود: اما پیشرفت ها به اندازه ای بوده که هم اکنون در مرحله تنظیم پیش نویس ها و مفاهمه بین تمام طرف ها آغاز شده است. روند کار سریع نیست، با توجه به این که اختلافاتی درباره موضوعاتی وجود دارد. این نکته مهم است که واشنگتن باید بداند که گفت وگوهای وین برای دور جدیدی از بده بستان یا چانه زنی و مذاکره نیست.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: تمامی بده بستان ها و چانه زنی ها در جولای ۲۰۱۵ پایان یافت. ما هم اکنون در وین دور هم جمع شدیم تا بر این موضوع متمرکز شویم که چگونه آمریکا می تواند به پایبندی کامل به توافق بازگردد و طرح پایبندی در برابر پایبندی اجرا شود. خیلی زود است که به نوعی قضاوت داشته باشیم و جمع بندی کنیم.
این دیپلمات ارشد ایرانی اضافه کرد: معتقدم که بازگشت آمریکا به برجام بسیار به خود آمریکا بستگی دارد. هم اکنون زمان اتخاذ یک تصمیم سیاسی از سوی بایدن رئیس جمهور آمریکاست تا یا به دولت خود بگوید که به میراث ناکام دولت ترامپ پایبند باشد یا از این میراث و سیاست فاصله گرفته و به تعهداتی که در توافق هسته ای که رئیس جمهور اوباما امضا کرد که در آن زمان جو بایدن نیز معاون رئیس جمهور بود، پایبند باشد.
* امید زیادی وجود دارد که می توانیم توافق را احیا کنیم
خطیب زاده در پاسخ به این پرسش که چه اتفاقی خواهد افتاد اگر به توافق دست نیابید؟ اظهار داشت: فکر می کنم هم اکنون بهتر است متمرکز شویم بر این که چگونه می توانیم برجام را احیا کنیم. همان طور که گفتم، هم اکنون خیلی زود است که بخواهیم نتیجه گیری کنیم و همزمان خیلی زود است که بگوییم در این مسیر ناکام شده ایم یا خیر.
وی ادامه داد: معتقدم امید زیادی وجود دارد که می توانیم توافق را احیا کنیم. زمینه های خوبی برای آن وجود دارد و در تلاش هستیم تا تمامی ظرفیت ها و پتانسیل های موجود در توافق را به کار گیریم.
* ضرورتی به گفت وگوی مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا نیست
سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این پرسش که آیا فکر نمی کنید اگر با آمریکایی ها مستقیم گفت وگو می کردید روند کار آسان تر، سریع تر و کمتر پیچیده می بود همان طور که در سال ۲۰۱۳ این کار را انجام دادید؟ گفت: آن چه در وین اتفاق می افتد، برگزاری نشست فصلی کمیسیون مشترک برجام است، این نشست بین ایران و آمریکا نیست. ایران و گروه ۱+۴ و همچنین اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده توافق بر این مسئله تمرکز دارند که آن طرفی که از توافق خارج شد و به مشارکت خود در توافق پایان داد، چگونه می تواند به پایبندی کامل و احتمالا به خود توافق بازگردد.
وی افزود: آن چه در وین اتفاق می افتد در حوزه کمیسیون مشترک برجام است. گروه ۱+۴ و اتحادیه اروپا تصمیم گرفته اند که با آمریکا هماهنگ کرده و در ارتباط باشند. ایران این تصمیم را نگرفته است، زیرا وقتی که رئیس جمهور ترامپ و دولت وقت آمریکا از توافق خارج شدند، از ما نپرسید و یا با ما گفت وگو یا مذاکره نکرد. حتی با هم پیمانان خود نیز مذاکره نکرد. وقتی هم که تحریم های غیرقانونی را علیه ایران اعمال کردند، با ما در ارتباط و تماس نبودند.
خطیب زاده گفت: لذا فکر می کنیم ضرورتی به گفت وگوی مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا نیست.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: البته اگر واشنگتن واقعا و صادقانه قصد دارد به پایبندی به تعهدات خود بازگردد.
خبرنگار از سخنگوی وزارت خارجه پرسید اگر آمریکا به برجام بازگردد آیا با آنها به صورت مستقیم گفت وگو خواهید کرد؟ اظهار داشت: در آن موقع میز برجام خواهد بود و آمریکا می تواند پشت این میز بنشیند.
خبرنگار مجددا از خطیب زاده پرسید آیا این بدین معناست که صدای واحدی در بین اکثریت مقامات ایرانی وجود دارد که تمام تحریم ها باید لغو شود قبل از این که ایران به اجرای تعهدات کامل خود برگردد؟ آیا این همچنان موضع ایران است یا اگر آمریکا تمایل به لغو تحریم های نفتی و بانکی کند، آیا برای ایران کافی خواهد بود که باعث شود به توافق بازگردد یا این که لغو تمامی تحریم های دوره ترامپ مدنظر است؟ که وی گفت: موضع ما مبتنی بر مبانی حقوقی و منطقی است. آمریکا طرفی بود که توافق را ترک کرد و مشارکت خود در توافق را پایان داد و تحریم های فلج کننده ای علیه ایران و اقتصاد ایران اعمال کرد و همچنین تلاش کرد تا توافق را نابود سازد. و حتی به دنبال تنبیه آنهایی بود که قصد پایبندی به توافق را داشتند.
* آنها توافق را تخریب کردند و خودشان باید آن را درست کنند
وی ادامه داد: آنها توافق را تخریب کردند و خودشان باید آن را درست کنند. این منطق اصلی است که فکر می کنیم همه متوجه آن هستند. هر اقدامی به غیر از لغو کامل، یک باره و قابل راستی آزمایی تمامی تحریم ها برای تهران پذیرفتنی نیست و بازگشت آمریکا به توافق را غیرممکن می کند.
خطیب زاده اضافه کرد: فکر می کنم همه متوجه هستند که این برچسب های توخالی که دولت ترامپ به تحریم های مختلف می چسباند همه با هدف نابودی توافق بود و مسیر را برای هر دولتی که احتمالا تمایل به بازگشت به توافق دارد را غیرممکن کند. با هدف آسیب زدن به اقتصاد ایران بود، با هدف خرابکاری در روابط تجاری ایران با دیگر کشورها بود، با هدف امنیتی شدن ایران در سیاست بین المللی بود. همه اینها بخشی از کارزار فشار حداکثری بود که ترامپ آغاز کرد و ایران را هدف گرفته بود.
* تمامی تحریم های اعمالی، مجددا اعمال شده و تغییر نام یافته (تغییر برچسب یافته) باید لغو شود
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: لذا تمایزی بین تحریم های متفاوت وضع شده دولت ترامپ علیه ایران وجود ندارد. به همین دلیل است که ایران همواره تاکید داشته است که تمامی تحریم های اعمالی، مجددا اعمال شده و تغییر نام یافته (تغییر برچسب یافته) باید لغو شود.
سخنگوی وزارت خارجه افزود: ضمنا فراموش نکنیم که خود برجام نیز مانع کرده که اروپایی ها و آمریکایی ها مجددا تحریم های لغو شده را با تغییر نام و برچسب علیه ایران را دوباره اعمال کنند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین گفت: به همین دلیل است که اروپایی ها و آمریکایی ها باید بدانند تمامی تحریم ها باید لغو شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا همه تحریم ها باید لغو شود؟ افزود: ما این گونه فکر می کنیم، چرا که منطقی در این خصوص وجود دارد که همه چیز باید به روز اجرایی شدن بازگردد.
خطیب زاده ادامه داد: ترامپ تعمدا تلاش کرد تا توافق را از بین ببرد، نه تنها برای دیگران که خواستار پایبندی به توافق هستند بلکه برای ایران نیز غیرممکن سازد که بتواند در توافق باقی بماند.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: از این رو بود که ایران نتوانست منفعت هایی را که ذیل برجام وعده داده شده بود به دست بیاورد. فکر می کنیم که مهم است واشنگتن دریابد که آنها باید راستی آزمایی شده به پایبندی کامل به توافق بازگردند و براساس آن، ایران نیز آماده توقف تمامی اقدامات جبرانی خود خواهد بود که در واکنش به نقض فاحش توافق از سوی آمریکا اتخاذ کرده است.
* برجام از ابتدا و تعمدا به مسئله و موضوع هسته ای محدود شد
خبرنگار از سخنگوی وزارت خارجه پرسید دولت بایدن در خصوص طولانی کردن و تقویت توافق صحبت کرده است همکار من با سناتور منندز صحبت کرده که گفته بود و من نقل می کنم که بازگشت به برجام بدون توافق های بعدی که به موضوعاتی از جمله موشک های بالستیک و نفوذ منطقه ای نپردازد اصلا خوب نیست، او گفت که امید دارد شاهد یک برجام پلاس باشد، آیا این مسئله ای خواهد بود که تهران به فکر مذاکره باشد و چه اتفاقی خواهد افتاد اگر ایران با این مسئله از جانب آمریکا مواجه شود؟ که وی اضافه کرد: برجام از ابتدا و تعمدا به مسئله و موضوع هسته ای محدود شد. فکر می کنم که همه این نکته را می دانند و مهمتر آن که واشنگتن باید بداند که اگر ترامپ نتوانست براساس توهم توافق بهتر چیزی به دست بیاورد هیچ فرد دیگری هم نمی تواند با تغییر برچسب آن توهم به توافقی یا تفاهمی قوی تر، بلندمدت تر و گسترده تر چیزی به دست آورد.
خطیب زاده ادامه داد: فشار حداکثری نتیجه ای جز شکست حداکثری برای واشنگتن نداشت و این درسی است که واشنگتن باید بیاموزد. آن چه هم اکنون در دسترس است متن برجام است، توافقی که همه باید به آن متعهد و پایبند باشند.
* ایران هرگز در خصوص امنیت ملی خود با هیچ کسی مذاکره نخواهد کرد
وی تصریح کرد: ایران هرگز در خصوص امنیت ملی خود با هیچ کسی مذاکره نخواهد کرد. اما باید دید اگر آمریکا آماده است در خصوص فهرست بلندبالایی از مسائلی گفت وگو کند، که ما فکر می کنیم آمریکا یا هم پیمانان آن باعث آن بوده اند، برای مثال رفتار و اقدامات مخرب رژیم اسرائیل، رژیمی که صدها کلاهک اتمی در اختیار دارد در حالی که در پیمان منع اشاعه هسته ای نیز عضویت نداشته و هیچ نظارت بین المللی در اراضی اشغالی فلسطین وجود ندارد و این رژیم مسئول ترور، ربایش و تحقیر روزانه مردم فلسطین است و مسئول بسیاری از معضلات در منطقه ماست.
سخنگوی وزارت خارجه گفت: اگر آمریکا آماده گفت وگو در خصوص اختیاراتی است که به عربستان برای راه اندازی چنین سبوعیت و قساوتی در یمن داده است تا کل کشور را در محاصره نگهدارد و قحطی کامل ایجاد کند و مردم یمن را از نیازهای اولیه محروم کند، اگر واشنگتن آماده گفت وگو در خصوص فروش صدها میلیارد دلار تسلیحات نظامی به منطقه ما در خلیج فارس است، اگر آمریکا آماده گفت وگو درباره فهرست بلندبالای مداخلات در منطقه ماست، من نمی دانم شاید یک روز آمریکا آماده چنین گفت وگویی باشد.
وی افزود: آن چه ما برای منطقه خودمان پیشنهاد می کنیم، متفاوت از آن است که آمریکا در واقع دنبال می کند. ما فکر می کنیم که یک طرح بومی برای منطقه خلیج فارس همانطور که ما طرح صلح هرمز (امید) را پیشنهاد داده ایم. می تواند در واقع به ما در دستیابی به یک ترتیبات فراگیر معنادار کمک کند.
این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: واشنگتن باید این ذهنیت را ترک کند که می تواند ایران را مستثنی کند و یا ایران را به یک کشور استثنایی در روابط و حقوق بین الملل تبدیل کند.
خطیب زاده ادامه داد: آنها با پذیرش واقعیت های صحنه و واقعیت های ایران باید شروع کنند. اگر آمریکا مبادرت به تغییر ذهنیت خود کند، من واقعا بر این باورم که ما قطعا وضعیت بهتری در منطقه و جهان خواهیم داشت.
* در خصوص ابزارهای دفاعی خود مذاکره نمی کنیم
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به این سوال که اما در شرایط کنونی برنامه موشکی ایران نفوذ منطقه ای تهران و بند غروب برجام تمام روی میز هستند، اظهار داشت: همانطور که گفتم ما در خصوص ابزارهای دفاعی خود مذاکره نمی کنیم. ما در خصوص امنیت ملی خود مذاکره یا مصالحه نمی کنیم، هیچ کشوری در این کره خاکی این کار را نمی کند. اگر آمریکا آماده گفت وگو در خصوص فهرست بلندبالایی از مداخلات خود در منطقه ما و رفتارهای مخرب هم پیمانان خود است، باید منتظر بمانیم. اما بر این باوریم که این منطقه ماست و آمریکا هزاران کیلومتر دور از منطقه ماست ولذا در موضعی نیست که درباره وضعیت منطقه ما صحبت کند.
وی همچنین گفت: اگر تجاوز به افغانستان و عراق صورت نمی گرفت؛ اگر تهاجمی در اقصی نقاط منطقه ما صورت نمی گرفت، آن هنگام شاهد جنگ به عنوان یک پدیده عادی در منطقه خودمان نبودیم.
خطیب زاده اضافه کرد: از این رو ما باید درباره وضعیت منطقه خودمان مراقب باشیم.
خبرنگار با بیان اینکه همانطور که می دانید سناتور منندز یک نماینده دموکرات و منتقد برجام است وی البته تنها نیست و تعداد زیادی از دموکرات ها هستند که نسبت به برخی ابعاد توافق برجام اظهار تردید کرده اند، اگر یک پیشنهاد مشخص وجود داشته باشد یک توافق جامع تر که موضوعات بیشتری در سطح منطقه را شامل شود، به نحوی که ایران تعهدات بیشتری را بدهد و آمریکا نیز تحریم های بیشتری را لغو کند، سپس به گفته سناتور منندز باید شاهد یک معاهده باشیم که از سوی سنا به تصویب می رسد، آیا وجود یک معاهده برای ایران بهتر نخواهد بود بخصوص با در نظر گیری اتفاقاتی که در دوران ترامپ برای برجام رخ داد؟ منظورم این است که هیچ ضمانتی وجود ندارد که تا سه سال آینده چنین دولتی برای گفت وگو وجود داشته باشد که برای مذاکره به وین بیاید و این مسئله می تواند برای ایران غیرمفید باشد، چرا که شرایط عدم قطعیتی را ایجاد می کند که ایران نمی داند چه اتفاقی در آینده برای اقتصادش خواهد افتاد. آیا شما اکنون که در حال مذاکره هستید توافق مشخص تر و منسجم تری نمی خواهید که قابل برگشت نباشد؟
* واشنگتن به همه نشان داده که قابلیت نقض حتی معاهدات را دارد
خطیب زاده در پاسخ به این پرسش گفت: واشنگتن به همه نشان داده که قابلیت نقض حتی معاهدات را دارد، همانطور که در دوره ترامپ تجربه کردید. به تعبیر حقوقی برجام یک توافق الزام آور است، زیرا این توافق از سوی یک قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تصدیق شده و در آن گنجانده شده است و آمریکا آن را نقض کرد. آمریکا معاهداتی را که حتی در کنگره تصویب کرده بود نقض کرد؛ بنابراین من فکر نمی کنم که مشکل در این جا به تصویب کنگره یا نظام داخلی آمریکا مربوط باشد. آن چه در داخل آمریکا یا سیاست داخلی کاخ سفید اتفاق می افتد برای ما مهم نیست.
وی افزود: در روابط بین الملل صرفا دولت ها مسئول اصلی در برابر تعهدات نسبت به دیگر کشورها هستند. لذا خواه ایران، آمریکا یا هر کشور دیگری دولت یک کشور هنگامی که توافقی می کند و تعهداتی را قبول می کند کاملا باید متعهد به آن توافق باشد. فکر می کنم آمریکا نشان داده است که حتی معاهده هم نتوانسته پایبندی آن کشور به تعهداتش را تضمین کند.
* برجام نهایی شده و امضا شده و مهر و موم شده و زمان گذشته
خبرنگار با بیان این که این بدان معناست که به دنبال توافق دیگری با آمریکا نیستید؟ که سخنگوی وزارت خارجه پاسخ داد: معتقدیم که برجام نهایی شده و امضا شده و مهر و موم شده و زمان گذشته است. ابتدا باید به همگان نشان دهیم که آیا آمریکا مسئولانه عمل خواهد کرد یا خیر.
باز خبرنگار پرسید چه اتفاقی می افتد اگر جمهوریخواهان در سال ۲۰۲۴ به قدرت بازگردند؟ و اقدامی که ترامپ انجام داد را تکرار کنند؟ که خطیب زاده گفت: آن چه یک بار در سال ۲۰۱۷ اتفاق افتاد ممکن است در آینده نیز اتفاق بیفتد و بله آن هنگام ایران نیز قطعا واکنش نشان خواهد داد.
خطیب زاده افزود: وقتی ترامپ در تناقض آشکار با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، به عضویت آمریکا در برجام پایان داد، ایران به دلیل درخواست تمامی طرف ها در توافق یک سال صبر راهبردی اتخاذ کرد ولی بعد از آنکه به این جمع بندی رسیدیم که اروپایی ها نمی توانند یا قابلیت آن را ندارند که تعهدات خود را اجرایی کنند، ما نیز تعهدات خود را کاهش دادیم ولذا در چارچوب برجام پنج مرحله کاهش تعهدات را انجام دادیم. اگر قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نمی تواند برای هر نوع دولتی در آمریکا به مثابه ضمانت باشد آن گاه هیچ چیز نمی تواند حکم ضمانت را داشته باشد.
وی گفت: بنابراین ایران نیز می تواند همه چیز را بازگرداند. در گذشته توانسته و در آینده نیز خواهد توانست.
* آنها در تاسیسات نطنز اقدام خرابکارانه انجام دادند که می توانست به یک فاجعه بینجامد
خبرنگار پرسید مقامات ایرانی و رسانه های اسرائیلی می گویند که اسرائیل عامل حمله به تاسیسات هسته ای نطنز بوده است، آمریکایی ها می گویند که آنها هیچ نقشی نداشته اند، آیا باور می کنید که خطیب زاده اظهار داشت: من در موضع قضاوت نیستم، آن چه می توانم بگویم این است که ماهیت رژیم اسرائیل بیانگر تعداد زیادی خرابکاری در منطقه ماست و در داخل ایران آنها شمار زیادی از دانشمندان برنامه صلح آمیز هسته ای ما را ترور کردند. آنها در تاسیسات نطنز اقدام خرابکارانه انجام دادند که می توانست به یک فاجعه بینجامد. چرا که این خرابکاری یک اقدام آشکار تروریستی در خاک ایران بود.
سخنگوی وزارت خارجه ادامه داد: آنها حتی ابایی ندارند که آشکارا بگویند که مخالف برجام هستند و اهمیتی نمی دهند که در عرصه بین المللی چه اتفاقی می افتد، این ماهیت و چهره واقعی رژیم اسرائیل است. ایران حق خود را محفوظ می داند و همواره این حق را محفوظ دانسته که برای دفاع قاطع از امنیت ملی خود واکنش از خود نشان دهد.
خبرنگار از خطیب زاده پرسید که آیا این همچنان یک گزینه است؟ منظورم این است که حوادث زیادی در طول یک سال گذشته رخ داده که اسرائیل در وقوع آن نقش داشته است آیا در برهه ای ایران به دنبال پاسخ دادن است؟ که وی گفت: ایران همواره این حق را برای خود جهت دفاع محفوظ دانسته است.
* ایران به دنبال تنوع بخشی روابط اقتصادی خود با دیگر کشورها و یک توازن جدید در روابط تجاری خارجی خود است
خبرنگار باز پرسید جدا از برجام وقتی ترامپ از توافق خارج و توافق دچار مشکل شد، ایران توجه خود را به سمت چین و روسیه معطوف کرد، آیا در صورتی که توافق احیا شود نگاه به شرق همچنان پابرجا باقی خواهد ماند؟ خطیب زاده گفت: روابط ایران با چین، روسیه و همسایگانش واقعی، اصیل و صادقانه است.
سخنگوی وزارت خارجه ادامه داد: رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۵ و پس از امضای برجام به ایران سفر کرد در آن زمان که اوباما در کاخ سفید حضور داشت ما مشارکت راهبردی بین ایران و چین را اعلام کردیم لذا این مسئله ارتباطی به روابط ایران با آمریکا یا هیچ موضوع دیگری ندارد بلکه این مسئله بازتاب دهنده مناسبات دوستانه در روابط ایران و چین و روابط ایران و دیگر کشورهاست.
وی ادامه داد: می توانم بگویم که این یک واقعیت است که در دوره ریاست جمهوری ترامپ کشورهای چین، روسیه و برخی کشورهای دیگر در کنار ایران در سخت ترین زمان و شرایط ایستادند. وقتی که اروپایی ها ناتوان از اجرای تعهدات خود بودند، هنگامی که آنها دسترسی ما به منابعمان را متوقف و مسدود کردند و اجازه ندادند که در شرایط بد همه گیری کرونا که نیاز به دارو و واکسن داشتیم، آن منابع را به کشور انتقال دهیم، وقتی که اروپایی ها حتی ناکام در تحقق بخشی کوچکی از تعهدات خود بودند، این چینی ها و روس ها و شرکت های مستقر در این کشورها بودند که علنی با ما کار کردند و تلاش کردند به تعهداتشان پایبند باشند.
خطیب زاده افزود: ما این موارد را هیچگاه فراموش نخواهیم کرد. آن چه بین ایران و جهان خارج اتفاق خواهد افتاد به نوعی بازتاب دهنده واقعیت ها در صحنه است. اما اجازه دهید این نکته را تصریح کنم که ایران به دنبال تنوع بخشی روابط اقتصادی خود با دیگر کشورها و یک توازن جدید در روابط تجاری خارجی خود است.
سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: برجام در واقع برای کمک به این هدف طراحی شد. ترامپ این تنوع بخشی مدنظر ایران را غیرممکن ساخت. حتی اگر به یک فهم جدید دست یابیم و آمریکا به تعهد جدید بازگردد هیچ تغییری بین ایران و چین و ایران و روسیه به وقوع نخواهد پیوست.
وی گفت: ما این مسئله را صریحا به همه اعلام کردیم که روابط ما با همسایگانمان اولویت ماست و روابط ما با آنهایی که در کنار ما ایستادند رابطه واقعی است و چنین روابطی را حفظ و تقویت کرده و ارتقا خواهیم بخشید.
خبرنگار پرسید آیا توافق ۲۵ ساله با چین، ایران را در برابر تحریم های غرب کمتر آسیب پذیر خواهد کرد؟ که خطیب زاده افزود: اقتصاد تاب آور (مقاومتی) ایران باعث آسیب پذیری کمتر ایران در قبال دیگران می شود.
فارس