العالم - ایران / سیاسی
مراسم رونمایی از کتاب «حفاظت و امنیت دیپلماتیک» با حضور سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه، سیدکاظم غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه، روسای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی و ... در فرهنگسرای رسانه برگزار شد.
کتاب «حفاظت و امنیت دیپلماتیک» نوشته 2 تن از پژوهشگران جوان کشور اشکان پیرزاده و نوید کمالی است که طی مراسمی رونمایی شد.
در ابتدای این برنامه، عابد اکبری مدیر موسسه تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران به حاضرین خیرمقدم گفت و سپس محمدرضا خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه سخنرانی کرد.
او در مقدمه سخنان خود گفت: شاید همه عزیزان به یاد نیاورند، اما امروز روز مهمی در تاریخ روابط و اماکن دیپلماتیک ماست. یکی از گروه‌های خودخوانده که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شیطنت‌های زیادی علیه کشورمان می‌کرد به سفارت ما در انگلیس حمله کرده و یکی دو روزی آنجا را اشغال کردند. هیچ کدام از مهاجمین زنده نماندند و به همین دلیل تقریبا سرنخی وجود ندارد تا بدانیم این اتفاق با حمایت چه کسانی و چگونه رخ داده است که البته هنوز هم سوالات جدی درباره آن رویداد وجود دارد.
وی ادامه داد: این اتفاق، اولین شهدای دیپلماتیک کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی را معرفی کرد و از سویی دیگر سرآغاز موضوعی مهم به نام اماکن دیپلماتیک شد. اشاره شد که ماموریت‌های دیپلماتیک، فراتر از اماکن و افراد دیپلماتیک است و از این نظر با موضوع مهمی روبه‌رو هستیم. دقت داشته باشید که یکی از مهم‌ترین عمل‌های انسانی، عمل دیپلماتیک است و این موضوع عمری به اندازه قدمت انسان دارد. در تاریخ می‌خوانید که در خلال جنگ‌ها یا اتفاقات مهم افرادی برای انجام ماموریت‌های دیپلماتیک پیش پادشاهی رفته و در امان بازگشته‌اند. بنابراین می‌توان گفت که مصونیت‌های دیپلماتیک سابقه‌ای بسیار طولانی دارد.
سخنگوی وزارت امور خارجه با تاکید بر امنیت دیپلماتیک گفت: باید دقت داشت که مهم‌ترین متن هر ماموریت دیپلماتیک، امنیت آن است که شامل افراد، خانواده آنان و ... می‌شود. وزارت امور خارجه در طول سال‌های گذشته، در کشورهای مختلف شهدایی را تقدیم کرده است و در مواردی هدف دخالت‌ها در ماموریت‌های دیپلماتیک قرار گرفته است. خاطرم هست در زمانی که بنده در کانادا بودم، اعضای گروه‌های خودخوانده در مسیر بنده قرار می‌گرفتند و یا از پشت سفارت مرا تهدید به مرگ می‌کردند.
وی تاکید کرد: شاید بتوان گفت که سختی امر دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی ایران طی دهه‌های گذشته مضاعف بوده است اما خوشبختانه توانستیم این چالش را مدیریت کنیم. نکته مهم این است که این اتفاقات را به عنوان موارد حقوقی و بین‌المللی ثبت و ضبط کرده و به ابعاد مختلف آن بپردازیم. کتاب پیشرو تحلیل بسیار دقیقی را از تحولات در حوزه ماموریت‌های دیپلماتیک ارائه کرده است؛ با این حال معتقدم که جای خالی یک کتاب بین‌المللی احساس می‌شود. کارهایی در این زمینه انجام شده اما لازم است مبانی آن در فضای فکری و اندیشکده‌ای نیز تدوین شود.
سیدکاظم غریب‌آبادی معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه دیگر سخنران این جلسه بود. او گفت: مصونیت اماکن دیپلماتیک، مصونیت مطلق است و به هیچ وجه هیچ کشوری نمی‌تواند آن را لغو کند. این مصونیت به قدری مطلق است که اگر اتفاقات امنیتی و یا بلایای طبیعی در اماکن دیپلماتیک رخ بدهد، اگر رئیس ماموریت دیپلماتیک اجازه ندهد هیچ کسی از کشور میزبان (پذیرنده) حق ورود به اماکن دیپلماتیک را ندارد. این اصل، تعهد حقوقی بین‌المللی است و جمهوری اسلامی آن را قبول دارد.
وی با اشاره به ریشه مصونیت‌های دیپلماتیک گفت: فلسفه مصونیت نیز کاملا مشخص است؛ ماموریتی که برعهده افراد دیپلماتیک گذاشته شده است، باید با فراغ بال و بدون هیچ دغدغه‌ای انجام شود. اگر هر لحظه این دغدغه را داشته باشند که فردی به آنجا تعرض می‌کند یا ممکن است آنها، خودروشان و ... را متوقف کنند، فضا به درستی مدیریت نمی‌شود.
او در بخش دیگری از سخنان خود بیان داشت: کمیته‌ای در سازمان ملل وجود دارد که هر کشوری که دیپلمات‌هایش مورد تعرض قرار گیرد، به آنها گزارش می‌دهد. بنده تلاش کردم آماری از این تعرضات در سراسر دنیا پیدا کنم اما نتوانستم؛ با این حال فکر می‌کنم جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که اماکن دیپلماتیک و دیپلمات‌هایش بیشترین تعرض‌ها را دیده‌اند. این موضوع به حدی است که موجب شهادت دیپلمات‌های ما در کشورهای مختلف شده است.
معاون امور بین‌الملل و حقوق بشر قوه قضاییه بیان داشت: بنابراین کشور ما به نوعی قربانی موضوع مصونیت‌های دیپلماتیک شده و به همین دلیل مدعی این موضوع هستیم و نکته قابل توجه این است که بیشتر این تعرضات در کشورهای اروپایی بوده است. متاسفانه در گزارشاتی که از این تعرضات منتشر شده است، یا نقش مقامات دولت میزبان برجسته است و یا اگر به صورت مستقیم نقشی ندارند، به صورت غیرمستقیم از کسانی که متعرض شده‌اند، حمایت‌های سیاسی، حقوقی و قضایی کرده‌اند. برای مثال افرادی که به اماکن دیپلماتیک ما تعرض کرده‌اند را دستگیر کرده اما بعد از 48 ساعت آنها را آزاد کردند!
این مقام قضایی با اشاره به رویه جمهوری اسلامی ایران در موضوع امنیت دیپلماتیک گفت: جمهوری اسلامی ایران معتقد به این مصونیت مطلق است؛ یعنی همواره از اماکن دیپلماتیک حفاظت کرده‌ایم. اگر در جایی تعرض صورت بگیرد و دولت میزبان تدابیر امنیتی و حفاظتی لازم را نبیند می‌توان گفت که دولت مقصر است اما در چند اتفاقی که در کشورمان رخ داده است، همواره دولت میزبان اقدامات امنیتی و حفاظتی را کاملا رعایت کرده است. رویه جمهوری اسلامی احترام و مصونیت اماکن دیپلماتیک است.
وی اضافه کرد: در اینجا می‌خواهم نکته‌ای را هم بیان کنم تا جامعه آکادمیک روی آن فکر کند. درست است که می‌گوییم مصونیت مطلق است اما برخی اندیشمندان و محققین علم حقوق اعتقاد دارند که در برخی از موارد این‌گونه نخواهد بود؛ این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک مکان دیپلماتیک تبدیل به مکانی علیه امنیت ملی یک کشور دیگر تبدیل می‌شود. در این وضعیت، اندیشمندان معتقدند که کشور میزبان حق اقدام متقابل و در حالت‌هایی حق دفاع مشروط دارد. باز هم تاکید می‌کنم که مصونیت مطلق است و هیچ بهانه‌ای نباید رخ بدهد اما باید به این موضوع هم دقت داشت. اقدامی که درباره سفارت آمریکا در ایران انجام شد، به نظرم در چارچوب همین نظریه قابل بررسی است.
مجید عباسی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران این مراسم بود. او گفت: بحث حفاظت و حفظ امنیت دیپلمات‌ها ریشه در تاریخ دارد. وقتی کشورها در اوج جنگ با یکدیگر بودند، اگر یک پیک فرستاده می‌شد علیرغم آنکه در اوج خصومت و جنگ بودند، این نماینده و دیپلمات از مصونیت کامل برخوردار بود، پیام را می‌رساند و در امنیت کامل برمی‌گشت.
وی اضافه کرد: در ماده 22 کنوانسیون حقوق دیپلماتیک وین، در 3 بند وظایف دولت میزبان اشاره شده است. در بند اول به مصونیت اماکن، در بند دوم به وظایف دولت میزبان در حفاظت از اماکن و در بند سوم به اموال و وسایل نقلیه ماموریت‌های دیپلماتیک اشاره کرده و آنها را مصون از تعرض معرفی می‌کند. نتیجه مهمی که از این بندهای حقوقی گرفته می‌شود این است که هر دولتی ماموران خودش را باید توجیه کند که از هرگونه تعرض به اماکن دیپلماتیک پرهیز کنند. همچنین اگر به هر دلیلی این اماکن مورد تعرض قرار گرفت، دولت میزبان وظیفه دارد جبران خسارت کند.
ابراهیم متقی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در بخش دیگری از این مراسم رونمایی کتاب گفت: اشاره شد که دولت‌ها وظیفه حراست و حفاظت از اماکن دیپلماتیک را دارند اما واقعیت حقوقی دولت‌ها با واقعیت سیاسی و امنیتی آنان متفاوت است. باید این سوال را پرسید که ما در چه فضایی زندگی می‌کنیم؟ آیا فضای سیاست بین‌الملل، ماهیت حقوقی دارد یا آنارشیکال؟ فضای سیاست بین‌الملل به‌گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر در فضای غیرکنترل شده قرار دارد.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر، می‌توان گفت تهدید، امری دائمی و فزاینده است، چرا که ساخت نظام بین‌الملل ارتباط مستقیم با موضوع امنیت و حفاظت دیپلماتیک دارد. دقت داشته باشید که در ساختار دوقطبی، معادله قدرت بین بازیگران اصلی تثبیت شده بود و قاعده رعایت می‌شد، اما در فضای بعد از جهان دوقطبی شرایطی شکل گرفت که امکان تثبیت قواعد حقوقی بین‌المللی و کنوانسیون بین‌الملل موضوع دشواری شده است، چرا که خود ساختار بین‌الملل در وضعیت چالشی قرار گرفته است.
او تاکید کرد: بنابراین حفاظت از اماکن دیپلماتیک امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. این حفاظت هم مربوط به اسناد است، هم افراد است و هم تفکر و ...
در این مراسم از کتاب «حفاظت و امنیت دیپلماتیک» نوشته اشکان پیرزاده و نوید کمالی با اهدای لوح تقدیر رونمایی شد.
متن این تقدیر نامه را در زیر می‌خوانید:
پژوهشگر فرهیخته جناب آقای نوید کمالی
دستیابی به توسعه علمی و رسیدن به جایگاه عالی و داشتن کشوری توانا در تولید علم، جز در گرو تلاش‌ها و خلاقیت دانشمندان و محققین کشور در تمامی عرصه‌های پژوهش و فناوری میسر نمی‌شود و تکریم از عالمان و صاحبان اندیشه و خرد، امری است شایسته که ریشه در فرهنگ دینی اسلامی دارد.
گام نهادن در مسیر علم و دانش، علاوه بر عزمی نشات گرفته از تعهد و ایثار، گام‌های محکم و استوار می‌طلبد. بی‌گمان حیات علمی هر جامعه‌ای بستگی تام به میزان پژوهش‌هایی دارد که در مراجع و مراکز علمی آن جامعه انجام می‌پذیرد.
بدین وسیله به پاس پژوهش‌های ارزشمند و نوآورانه حضرتعالی در عرصه «حفاظت و امنیت دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی» و همچنین تالیف کتاب «حفاظت و امنیت دیپلماتیک» که زمینه‌ساز تولید گفتمان در عرصه ارتقاء سطح حفاظت از امنیت ماموریت‌های دیپلماتیک کشورمان شده است، این لوح تقدیم محضر شما شده و امید است که در مسیر تولید علم و توسعه علمی کشور و تعالی ایران اسلامی همواره تحت عنایات حضرت ولی عصر (عج) و تبعیت از فرامین و منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) موفق و پیروز باشید.
عابد اکبری
مدیرعامل موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران