العالم - ترکیه
سه حمله اوکراین به دو نفتکش روسی و یک نفتکش حامل ذرت با پرچم روسیه در دریای سیاه، که همگی در عرض تنها چهار روز رخ داد، بحثهایی را در مورد مسیر درگیری بین روسیه و اوکراین و به طور خاص در مورد امنیت منطقه دریای سیاه برانگیخته است.
نشریه الاخبار با انتشار مطلبی تحلیلی به قلم محمد نور الدين، دراین باره نوشت: وجه مشترک این حملات این است که آنها در منطقه اقتصادی انحصاری ترکیه، بین 30 تا 90 مایل دریایی از سواحل ترکیه، رخ دادهاند. این امر آنکارا را در حالت آمادهباش قرار داده است، زیرا نگران است که این رویدادها آغاز مرحله جدیدی از جنگ باشد که به طور بالقوه کشورهای دیگر، از جمله ترکیه را نیز درگیر کند.
درهمین زمینه برخی از مقامات ترکیه، کشورهای اروپایی را به سازماندهی این حملات، با هدف گسترش دامنه درگیری و جلوگیری از تلاشهای میانجیگری در زمینه صلح بین اوکراین و روسیه، متهم کردهاند.
اولین اظهار نظر رسمی در مورد عملیات اوکراین در دریای سیاه از سوی هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، در جریان نشست وزرای امور خارجه ناتو در بروکسل در روز چهارشنبه مطرح شد. وی اعلام کرد: «جغرافیای جنگ در حال گسترش است و این بسیار ترسناک است.»
روز بعد، وزارت امور خارجه ترکیه با احضار سفیر اوکراین و کاردار روسیه در آنکارا، نگرانی خود را از تشدید حملات بین کشتیهای دو کشور در منطقه اقتصادی انحصاری ترکیه در دریای سیاه ابراز کرد.
«باریش آکینجی» معاون وزیر امور خارجه ترکیه، نیز اظهار داشت که آنها احضار شدهاند تا به آنان اطلاع داده شود که آنکارا به لطف پایبندی طرفین به کنوانسیون مونترو، امنیت در دریای سیاه را حفظ کرده است.
روزنامه حریت همچنین به نقل از منابع دیپلماتیک ترکیه نوشت: «تصمیم برای صلح صرفاً بر عهده روسیه و اوکراین است و ترکیه به حمایت از روند صلح ادامه خواهد داد.»
به گفته این منابع، «آنکارا آماده است تا در کنار سایر شرکا، رهبری امنیت دریای سیاه را بر عهده بگیرد. همچنین «اجازه نمیدهد امنیت دریای سیاه توسط هیچ کشوری تهدید شود.»
این منابع خاطرنشان کردند: «ترکیه، به لطف وسعت و قابلیتهایش، نقش محوری در دفاع اروپا ایفا میکند. صادرات نظامی آن سالانه از هفت میلیارد دلار فراتر رفته و بیش از صد هزار نفر در بخش صنایع دفاعی آن کار میکنند که این امر آن را به دومین ارتش بزرگ در ناتو تبدیل میکند.»
آنها افزودند: «کشوری با این توانایی را نمیتوان از ابتکارات دفاعی اتحادیه اروپا حذف کرد زیرا این به نفع اروپا نیست.»
منابع مذکور مجدداً تأکید کردند: «ناتو نمیتواند بدون رضایت ترکیه گسترش یابد. اعضای جدید باید به امنیت این اتحادیه کمک کنند. همچنین باید همیشه از تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین حمایت کنند.»
شایان ذکر است که ترکیه از زمان اعلام الحاق شبه جزیره کریمه توسط روسیه در سال ۲۰۱۴، با الحاق خاک اوکراین به خاک خود مخالف است.
هدف اوکراین از این حملات مختل شدن صادرات نفت روسیه و تلاشهای میانجیگری ترکیه است
در همین زمینه «ابراهیم کیلیچ» کارشناس امنیتی ترکیه، با اشاره به اینکه اوکراین پیش از این نیز کشتیهای روسی را با مینهای زیرآبی هدف قرار داده بود، گفت: «ماهیت حملات پهپادی اخیر، جنگ را به سطح جدیدی رسانده است.»
وی خاطرنشان کرد که «مسیر دریای سیاه، با وجود کاشت برخی مینها، امن بود، اما حملات اخیر به وجهه آن به عنوان یک مسیر امن به شدت آسیب رسانده است.»
این کارشناس معتقد است که اوکراین از طریق این حملات قصد دارد «صادرات نفت روسیه را مختل کرده و ترکیه را هدف قرار دهد تا از ایفای نقش میانجیگرانه آن جلوگیری کند.»
کیلیچ معتقد است که حملهای که در فاصله ۲۸ مایل دریایی از سواحل ترکیه رخ میدهد، مایه نگرانی این کشورش است و توضیح داده که هرگونه پاسخ روسیه به موشکهای اوکراینی که کشتیهای روسی را هدف قرار میدهند، میتواند به طور تصادفی به خاک ترکیه برخورد کند و نقض حاکمیت محسوب شود.
وی ضمن تاکید بر لزوم کاهش تنش در این مرحله و حفظ صلح در دریای سیاه، می گوید: «در غیر این صورت جنگ به مرزهای ترکیه سرایت کرده و مشکلات متعددی ایجاد خواهد کرد.»
این کارشناس هشدار داده که «اگر جنگ به دریای سیاه گسترش یابد، تهدیدی برای آنکارا و به طور بالقوه برای تجارت جهانی خواهد بود. ترکیه طولانیترین خط ساحلی دریای سیاه را دارد و تجارت دریایی گرجستان، رومانی، اوکراین و بلغارستان از این دریا عبور میکند.».
کیلیچ ضمن تأکید بر تلاش ترکیه برای جلوگیری از گسترش جنگ از طریق روشهای مسالمتآمیز و مذاکرات، هشدار داد: «اگر جنگ گسترش یابد، ترکیه با زور از آن جلوگیری خواهد کرد و در تلاش است تا از حمله شهپادهای دریایی اوکراین به کشتیهای روسی جلوگیری کند.»
«علی فواد گوکچه» پژوهشگر امنیتی نیز معتقد است: «حمله اوکراین به کشتیها در دریای سیاه به عنوان خرابکاری در ابتکار میانجیگری بین روسیه و اوکراین و امنیت دریای سیاه تلقی میشود.»
وی بر این باور است که این حملات «ممکن است توسط طرفهایی سازماندهی شده باشد که نمیخواهند مذاکرات آتشبس، که انتظار میرفت ترکیه میانجیگری آن را بر عهده داشته باشد، از سر گرفته شود.»
گوکچه افزود: «ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، توسط مخالفان اروپایی پایان جنگ، به ویژه انگلستان تحریک شده است. سیاستمداران کشورهای اروپایی در تلاشند تا از هراس افکنی درباره روسیه، برای تقویت جایگاه خود در جوامع شان سوءاستفاده کنند.» وی توضیح می دهد که «این حملات فراتر از تواناییهای اوکراین است و هدف آنها کشاندن ترکیه به یک باتلاق است.»
پروفسور «اردم ایلکر موتلو» از دانشگاه «حاجی تپه» نیز معقتد است: «حملات اوکراین به کشتیها در منطقه اقتصادی انحصاری ترکیه با هدف تحریک درگیری بین روسیه و ترکیه انجام میشود.»
او با این استدلال که آنکارا باید اعتراض رسمی خود را به کی اف ارائه دهد، خاطرنشان می کند که «ناتو از نظر قانونی موظف به دفاع از ترکیه است. آنکارا طبق توافقنامههای امنیتی منطقهای، حق دارد به این حملات پاسخ دهد.»
«مصطفی جان» کارشناس دریایی نیز انگشت اتهام را به سمت آمریکا نشانه گرفت و اظهار داشت: «واشنگتن میخواهد بحث پیرامون کنوانسیون مونترو در مورد ترانزیت از طریق تنگهها را دوباره شعلهور کند.»
وی از کشورش خواست که از منظر حاکمیت سیاسی و اقتصادی به این موضوع نزدیک شود، به اوکراینیها اعتراض کند و یک هشدار عمومی قوی صادر کند.
جان همچنین تأکید کرد: «حملات اوکراین میتواند دریای سیاه را به یک منطقه جنگی شهپادی (شناور هدایت از دور) تبدیل کند که تجارت را فلج خواهد کرد.»
در همین راستا، «اوزای چاندر» سردبیر روزنامه «ميللييات» استدلال کرد: «این حملات در چارچوب جنگ بین روسیه و اوکراین عادی نیستند، بلکه فراتر از آن گسترش یافته و به بازیهای مشکوکی در دریای سیاه تبدیل شدهاند.»
چاندر در ادامه با اشاره به دخالت کشورهای غربی در این حملات، هدف آنها را سرنگونی «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین و جایگزینی «والری زالوزنی» فرمانده سابق ارتش، به ویژه با توجه به گزارشهای فساد در کی اف، دانست.
او خاطرنشان می کند که «عملیات اخیر در منطقهای رخ داده است که زلنسکی هیچ نفوذی بر آن ندارد.»
چاندر می گوید: «قدرتهای اقیانوس اطلس به بهانه مینگذاری سخت تلاش میکنند تا آمریکا را به دریای سیاه بکشانند، اما ترکیه که رضایت آن لازم است، این را نقض کنوانسیون مونترو میداند.»
وی نتیجه گرفت که آنچه در دریای سیاه اتفاق میافتد صرفاً درگیری بین دو کشور در حال جنگ نیست، بلکه یک مبارزه بینالمللی برای نفوذ به این دریا اما با نام دروغین «ساختن» (سازندگی) است.