موقعیت جغرافیایی این استان از شمال به جمهوری ترکمنستان - از غرب به استان مازندران و دریای خزر - از جنوب به استان سمنان منتهی می شود.

این استان دارای هفت شهر  به نام های گرگان ، بندر ترکمن،بندر گز ،علی آباد،کردکوی گنبد کاووس و مینو دشت و دارای 16 شهر و16 بخش و 45 دهستان می باشد.

در این استان اقوام مختلفی همچون ترک - ترکمن - بلوچ و قزاق - فارس - سیستانی و مازندرانی زندگی می کنند.

شهرستان گرگان

شهر گرگان یا همان اسنرآباد بر اساس متون مکتوب ، آثار تاریخی چندین هزار ساله دارد . بافت قدیمی به جا مانده در استرآباد غالبا متعلق به دوران صفویه، زندیه و علی الخصوص وابسته به سبک دوران قاجار است. در معماری بافت قدیم، عواملی مثل آب، زمین، تابش نور خورشید و همچنین عوامل اجتماعی و فرهنگی نقش به سزایی داشته است.

گرگان توسط بارویی به طول شش کیلومتر محصور بوده است و بر نقاط مختلف این بارو و به فاصله های معین برج‌هایی قرار داشت که در آنها قراولان از شهر محافظت می کردند،‌‌‌‌ رفت و آمد ازچهار دروازه انجام می گرفت.

در حاشیه بیرونی باروها خندقی عمیق حفر شده بود که از خاک آن باروها را بنا کرده بودند. از اواسط حکو.مت قاجار استرآباد به سوی تخریب و ویرانی کامل رفت و در اوایل حکومت پهلوی اول باقی مانده آن‌هم از بین رفت و با معماری و فرم امروزی دوباره شکل گرفت.

مراکزتاریخی و باستانی

کاخ اختصاصی
این عمارت  که به کاخ اختصاصی معروف است، در محل پارک‌شهر گرگان قرار دارد. بنای کاخ اختصاصی دو طبقه با ویژگی‌های معماری دوران پهلوی است و از هنر معماری اروپایی متأثر شده است. در حال حاضر این کاخ و محوطه اطراف آن به عنوان کتابخانه عمومی مردم شهر گرگان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاخ شاسمن
این کاخ در شهر گرگان واقع شده و بنا به روایتی در سال هفت صد و نود و پنج ه.ق به وسیله امیرتیمور در ساحل رودخانه ساخته شده است. برخی از سیاحان و جغرافی‌دانان از این کاخ نام برده‌اند که از آن جمله می‌توان به حافظ ابرو اشاره کرد.طبق گفته وی  این کاخ بعد از این که امیرتیمور سراسر مازندران را مورد تاخت و تاز قرار داد، جهت اقامت وی در شهر گرگان ساخته شد.

بنای اولیه این کاخ، قلعه‌ای بود که در سال هفت صد و شصت و یک ه.ق توسط ابوبکر شاسمانی (حاکم شاسمان) احداث شده بود. در سال هفت صد و نود و پنج به جای قلعه، قصر فعلی ساخته شده و امیر تیمور زمستان آن سال را در آنجا گذرانده است.

کاخ آغامحمدخان
این بنا توسط آغامحمدخان قاجار ساخته شده و در شهر گرگان قرار دارد. ویژگی‌های معماری و اسلوب ساخت بنا نشانگر آن است که بنا به قرن دوازده هجری قمری مربوط است.

سد اسکندری (دیوار دفاعی)
این دیوار دفاعی که به نام‌های سد قزل‌آلان، سد اسکندر و سد فیروزه نیز معروف است، در قسمت شمال گرگان و گنبد واقع شده و از غرب به شرق کشیده شده است. در مسیر دیوار دفاعی، برج‌ها و قلعه‌های حفاظتی به فواصل مختلف بنا شده و آثار آن امروز به صورت تپه‌هایی در حاشیه دیوار به جا مانده است.

ساختمان‌ قلعه‌ها و باروها، عمدتاً‌ به وسیله آجرهای چهارگوش بزرگ ساخته شده است.

گفته می‌شود که این دیوار بر اثر عوامل جوی و انسانی آسیب دیده وتخریب شده است. قسمت‌هایی از دیوار دفاعی که از دست عوامل تخریبی مصون مانده است، با ارتفاعی  در حدود سه تا پنج متر و عرض ده متر از فاصله بسیار دور به صورت سدی نظر هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌نماید.

تورنگ تپه
تورنگ تپه که یکی از عظیم‌ترین و غنی‌ترین تپه‌های باستانی استان گلستان به شمار می‌آید، در فاصله تقریبی بیست و پنج کیلومتری شمال شرقی گرگان قرار دارد. این تپه با وسعت بسیار و ارتفاع چشمگیر در مجاورت روستای تورنگ تپه واقع شده و بر استخر آبی بزرگ مشرف است. قدمت آن به استناد گزارشات و نتایج بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسان خارجی به هزاره سوم قبل از میلاد یعنی پنج‌هزار سال پیش می‌رسد.

عمده‌ترین آثاری که در خلال حفریات و کاوش‌های علمی از لایه‌های مختلف تپه مذکور به دست آمده، شامل آثار معماری (با مصالح خشتی)، سفالینه‌ها، ظروف، اشیاء و دیگر ادوات مورد نیاز روزمره زندگی وابزارآلات برنزی است.این تپه به لحاظ ارزش‌های تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و همانند سایر آثار ثبتی، حفاظت آن به وسیله سازمان میراث فرهنگی استان گلستان انجام می‌پذیرد.

پل آق قلا
پل تاریخی آق‌قلا در فاصله هجده کیلومتری شمال گرگان و در ابتدای شهر آق‌قلا بر روی رودخانه گرگان احداث شده است. این پل هفتاد و چهار متر طول دارد و در دو طرف آن جان‌پناهی به ارتفاع یک متر و نیم ایجادشده است.

این پل، چهار چشمه (طاق) دارد و پایه‌های آن در جهت شرقی و مخالف جریان آب به موج‌شکن‌هایی تجهیز شده‌اند.

پایه‌های پل در جهت غربی با آجر و اشکال هندسی تزیین شده است.

پل آق‌قلا در قرن نهم هجری قمری بنا شده و در ادوار بعدی خصوصاً در دوره صفویه بازسازی و مرمت شده است.

جاذبه های طبیعی

ارتفاعات وقله ها

پیرگرده
کوه جنگلی پیرگرده در فاصله بیست و پنج کیلومتری جنوب شرقی گرگان و درهشت کیلومتری روستای چهار باغ قرار گرفته است. ارتفاع این کوه سه هزارودوچهار متر است و سرچشمه رودهای چهار باغ، آب قزاق و باغشاه می‌باشد.

تاور آب
کوه جنگلی تاور آب در بیست و یک کیلومتری جنوب شرقی گرگان و در فاصله پنج کیلومتری شمال روستای چهار باغ واقع شده است. این کوه حدود دوهزارو نهصدوپنجاه متر ارتفاع دارد و سرچشمه‌ رودهای چهارباغ خاصه رود و آب قزاق می‌باشد.

تل‌انبار
کوه جنگلی تل‌انبار در فاصله بیست و سه کیلومتری جنوب گرگان و در شش کیلومتری شمال غربی روستای چهار باغ قرار گرفته است. ارتفاع آن از سطح دریا سه هزارو سی متر است و سرچشمه رودهای چهار باغ، سوته‌رود و خاصه‌رود می‌باشد.

چلبه
کوه نیمه جنگلی چلبه در فاصله سی و یک کیلومتری جنوب شرقی گرگان و در پنج کیلومتری غرب روستای سیاه‌ مرزکوه دهستان کتول قرار گرفته است. ارتفاع  این کوه حدود دوهزارو هشتصدوچهل متر و سرچشمه رود باغشاه رودبار و سیاه مرزکوه می‌باشد.

زرشک کوه
کوه نیمه جنگلی زرشک‌کوه دربیست و چهارکیلومتری جنوب گرگان و در فاصله هفت کیلومتری شرق روستای حاج‌آباد واقع شده است. ارتفاع این کوه حدود دوهزارو هفتصدوهفتاد متر و سرچشمه سوته‌رود و خاصه رود می‌باشد.

زیلان
کوه جنگلی زیلان در بیست و هفت کیلومتری جنوب شرقی گرگان و در فاصله هشت کیلومتری جنوب غربی روستای خولین دره در دهستان کوهپایه قرار دارد. ارتفاع این کوه حدود دوهزارو هشتصدوده متر و سرچشمه رودهای چل‌چلی، امام‌زاده قتور و خولین‌دره می‌باشد.

سرچال
این کوه در بیست و نه کیلومتری جنوب شرقی گرگان و در فاصله سه کیلومتری جنوب روستای چهار باغ دهستان کوهپایه قرار گرفته و حدود دوهزارو هفتصدوسی متر ارتفاع دارد.

سرلیسه
این کوه نیمه جنگلی در بیست و شش کیلومتری جنوب گرگان و در فاصله پنج کیلومتری شمال روستای شاه‌کوه پایین دهستان کوهپایه واقع شده است. ارتفاع کوه سرلیسه دوهزارو نهصدوده متر است.

گاوکشان
این کوه در سی و هفت کیلومتری جنوب گرگان و در فاصله شش کیلومتری جنوب شرقی روستای شاه کوه پایین قرار گرفته است. ارتفاع این کوه حدود سه هزارو هشتصدو سیزده متر است. کوه گاو‌کشان سرچشمه رودهای سرتنگه‌، چهارده و آب ترودبان می‌باشد. دامنه‌های شمالی این کوه به شهرستان گرگان ودامنه‌های جنوبی آن به شهرستان‌های شاهرود و دامغان مشرف است.

میلانه
این کوه در بیست و چهار کیلومتری جنوب غربی گرگان و در دو کیلومتری شمال روستای حاجی‌آباد قرار گرفته است. ارتفاع این کوه جنگلی دوهزاروهفتصدوسیوپنج  متر است و سرچشمه رودخانه پاییز بن رودبار نیز می‌باشد.

جهان نما
این کوه در ارتفاعات جنوبی شهر گرگان و جنوب شرقی کردکوی واقع شده و جزو سلسله جبال البرز شرقی محسوب می‌شود. این کوه سه هزارو هشتادو شش متر ارتفاع دارد و نام خود را از روستایی که در دامنه آن واقع شده، گرفته است. کوه جهان‌نما یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های حیات‌وحش استان گلستان است.

هلالان
این کوه در چهل و دو کیلومتری جنوب غربی گرگان و در فاصله هشت کیلومتری روستای زردوان قرار گرفته است. ارتفاع این کوه از سطح دریا حدود دوهزاروهشتصدوپنجاه متر است. دامنه‌های شمالی این کوه به شهرستان گرگان و دامنه جنوبی آن به شهرستان دامغان مشرف است و در شمار قلل البرز شرقی محسوب می‌شود.

گرگان رود
این رودخانه از کوه‌های آلاداغ در بجنورد سرچشمه می‌گیرد و در مسیری به طول بیش از دویست کیلومتر، پس از عبور از دره‌های پرپیچ و خم کوهستانی، صحرای کلان، پیرامون شهر گرگان، گنبد‌کاووس، دشت گرگان و شهر آق‌قلعه در نقطه‌ای به نام «خواجه نفس» وارد دریای مازندران می‌شود. رودخانه گرگان رود حرکتی آرام دارد، اما در مواقع بارندگی و سیلاب به علت عبور از زمین‌های رسی، گل‌آلود می‌شود. در حال حاضر سدی بر روی آن احداث شده و از آب آن استفاده‌های زراعی به عمل می‌آید. وجود دریاچه، سد و مسیر آرام و پرآب آن، امکانات قابل توجهی برای بهره‌برداری جهانگردی، به ویژه در زمینه ورزش‌های آبی فراهم کرده است.

آلستان
رودخانه آلستان از دامنه شمالی کوه « قرقلند » در چهل و هفت کیلومتری جنوب شرقی گرگان سرچشمه می‌گیرد و از دره غربی کوه‌های « نیله‌ته » و « گندی » رو به سوی شمال غربی سرازیر می‌شود. و پس از طی هفت کیلومتر با ریز آبه‌ای که از سر چشمه‌سار های دامنه شمالی کوه « بی‌در » جاری است مخلوط می‌شود و پس از عبور از روستای آلستان با رودخانه «سیاه مرز کوه» مخلوط می‌شود و توامان رودبار محمد را پدید می‌آورند.

آناسخیوگ
این رودخانه از دامنه غربی کوه بیگلو در سی کیلومتری شمال شرقی کلاله دشت گرگان سرچشمه می‌گیرد و رو به سوی جنوب غربی و سپس به طرف جنوب جریان می‌یابد. در‌ روستای تنگر با رودخانه مادرسر مخلوط می‌شود و رودخانه دهانه را پدید می‌آورند.

اسماعیلک
رودخانه اسماعیلک از دامنه جنوبی ارتفاعات شمالی بخش کوکلان در   چهل و پنج کیلومتری شمال شرقی کلاله شهرستان گرگان سرچشمه می‌گیرد و رو به سوی جنوب شرقی جریان می‌یابد و در روستای عرب به رود قرناوه می‌ریزد.

انجیلاب
این رودخانه از دامنه شمالی کوه جوزبند در سیزده کیلومتری جنوب گرگان سرچشمه می‌گیرد و به نام رودخانه «تول‌چشمه» رو به شمال سرازیر می‌شود. پس از طی حدود هشت کیلومتر به انجیلاب تغییر نام می‌دهد و به سوی شمال غربی از کوهستان خارج می‌گردد. پس از عبور از شرق روستای فتح‌باغ با ریزآبه‌های جنوبی مخلوط شده و در دشت گرگان محو می‌شود. مازاد آب این رودخانه در فصل‌های پرآب به رودخانه «قره‌سو» می‌ریزد.

خوانین دره
این رودخانه که به آن راست دره نیز می‌گویند از دامنه کوه‌های «زیلان» چل‌چلی در سی کیلومتری جنوب شرقی گرگان سرچشمه می‌گیرد و نخست روستای «خولین دره» را سیراب می‌کند و در دو کیلومتری غرب روستای «نرسو» به رودبار محمدآباد می‌ریزد.

دره بزپل
این رودخانه از دامنه کوه امام ابوالقاسم و کوه گاوکشان در سی و نه کیلومتری جنوب غربی گرگان سرچشمه می‌گیرد و به نام آب تورودبار از دره جنوبی باری کوه رو به غرب روان می‌شود. پس از طی حدود 8 کیلومتر کوه حاج‌قلی را از دامنه غربی دور زده و از طریق دره شرقی کوه‌های «هلالان» و «خوشی» رو به شمال غربی متوجه می‌گردد و به نام دره بزیل از میان جنگل عبور می‌کند و در دامنه غربی کوه سنگ تراشان به آب دره شمشیربر می‌ریزد.

بارچلی
این رودخانه از منطقه‌ای به نام «زرجو» واقع در دامنه غربی کوهی به همین نام در چهل و دوکیلومتری جنوب شرقی گرگان سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از روستاهای چلی‌بالا و چلی‌پایین در روستای «بسی‌سر» به رودبار محمدآباد می‌ریزد.

قره سو
این رودخانه از مازاد آب رودخانه‌های امام‌زاده و گرماب دشت در شانزده کیلومتری شمال شرقی گرگان تشکیل می‌شود و با عبور از دهستان استرآباد، روستاهای دهستان مزبور را سیراب کرده و به نواحی سدن رستاق شرقی و سدن رستاق غربی وارد می‌شود. در این ناحیه روستاهای «یامپی»، «قرنجیک»، «گمیشلی دولی» و «کفشکیری» را سیراب می‌سازد و رو به سوی جنوب غربی به دهستان جعفربای جنوبی وارد می‌شود و پس از قطع راه‌آهن گرگان- بندر ترکمن و راه اتومبیل‌رو و خط آهنی ساری- بندر ترکمن، در روستای ساحلی قره‌سو به دریای خزر می‌ریزد. در فصل‌های بارانی و یا بارندگی‌های شدید، مازاد آب رودخانه‌های دبه‌دار، چهل و چهار آب، انجیلاب، فسن رود، شصت کلا و خشکه‌رودبار به ترتیب از شرق به غرب به این رودخانه می‌ریزد.

وجا دره
این رودخانه از دامنه غربی کوه قلعه موران، در فاصله پنجاه و سه کیلومتری شرق گرگان سرچشمه می‌گیرد و از دره میان کوه‌های «چخماقی» در شمال و «آقندوکمر» در جنوب رو به غرب جریان می‌یابد. در روستای زرین‌گل به سوی شمال غرب منحرف شده و به دشت گرگان وارد می‌گردد و به مصرف کشاورزی می‌رسد. مازاد آب این رود در فصل‌های پرباران و سیلاب‌های بزرگ به رود گرگان می‌ریزد.

گرماب‌ دشت
رودخانه گرماب‌دشت از تلاقی آب‌ «چل‌چلی» با ریزآبه‌ای که از دامنه شمال غربی کوه «یزدکی» واقع در منطقه اسب‌چر سرچشمه گرفته است، در نقطه‌ای به فاصله بیست و هفت کیلومتری جنوب شرقی گرگان تشکیل می گردد و به نام رودخانه باغشاه از دره جنوبی کوه «اولنگ» رو به غرب روان می‌گردد.در منطقه‌ای به نام سفالین با آب قزاق مخلوط می‌شود و پس از عبور از گرماب‌دشت به همین نام تغییر نام داده و در دامنه غربی کوه اولنگ با آب جوزولی پیوند می‌یابد و رو به سوی روستای توسکستان از منطقه غوله سنگ عبور می‌کند. پس از عبور از دامنه غربی تپه ابراهیمو به دشت گرگان وارد می‌شود. در این منطقه نخست با رودخانه «دیه‌دار» مخلوط می‌گردد و پس از عبور از روستای فیض‌آباد و آلو کلاته به رودخانه «قره‌سو» می‌ریزد.

آبشار باران کوه
آبشار باران کوه یکی دیگر از آبشارهای زیبای استان گلستان است که در هجده کیلومتری جنوب غربی گرگان و در مسیر رودخانه شصت کلا و پارک جنگلی باران کوه واقع شده است.

آبشار زیارت
آبشار زیارت از آبشارهای زیبای استان است که در روستایی به همین نام از توابع شهرستان گرگان واقع شده و درفصول مساعد سال پذیرای علاقمندان به تفریح و تفرج در طبیعت می‌باشد.

چشم اندازهاوجنگل ها

منطقه جنگلی ناهارخوران
منطقه جنگلی ناهارخوران یکی از کانون‌های مورد علاقه و استفاده شهروندان گرگانی، توریست‌های بین راهی و دوستداران طبیعت است. این ناحیه اردوگاه جهانگردی مجهزی دارد.امکانات تفرجگاهی این ناحیه جنگلی مشتمل بر میز، نیمکت، آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه است که در اختیار مراجعه کنندگان قرار می‌گیرد. همچنین هتل، رستوران و کمپینگ نیز دارد.

پارک جنگلی قرق
این پارک در بیست و چهارکیلومتری شرق گرگان و در مسیر جاده اصلی گرگان مشهد قرار دارد و مشتمل بر پارک وحش، تأسیسات رفاهی و پارک بازی می‌باشد. پارک جنگلی قرق از تفرجگاه‌های مهم گرگان است که در تمام طول سال مورد بهره‌برداری وسیع قرار می‌گیرد.

منطقه حفاظت شده جهان‌نما
منطقه حفاظت شده جهان‌نما که از نام یک دهکده ییلاقی در دامنه آن اقتباس شده است، در سال هزارو سیصدو پنجاه و دو براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست با وسعتی معادل سی هزارو ششصدو پنجاه هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید.

این دهکده و دهکده‌های متصل به آن مانند سعدآباد محله، آب دره وغیره که در درون منطقه حفاظت قرار گرفته‌اند، از سال‌های قدیم محل گذران اوقات فراغت مردم گرگان بوده است.

این منطقه در ارتفاعات جنوب گرگان و جنوب شرقی کردکوی قرار گرفته است.پست‌ترین نقطه آن ششصد متر و بلندترین نقطه آن هزارو شصت و هشت متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

پوشش گیاهی منطقه به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب بسیار متنوع است، ولی متأسفانه در اثر دخل وتصرفات انسانی و چرای مفرط و بی‌رویه دام‌ها و احداث جاده‌ها و امثالهم دچار تغییرات و مشکلات شده است.به طور کلی جامعه غالب گیاهی منطقه عبارتند از:

درختان پهن برگ همراه با علفزارها و بوته‌زار و گونه‌های ارس و درختچه‌های پهن برگ شامل راش، آزاد، زرشک، ممرز، سرخدار، کلاه میرحسن، بلندبازو، نمدار، گل‌‌گاوزبان،  کچف، ارس و درمنه.از زیستگاه‌های عمده منطقه، ترکت را می‌توان نام برد که بخشی از منطقه امن جهان‌نما را تشکیل می‌دهد و زیستگاه عمده مرال شوکا، پلنگ ، خرس، خوک وحشی و گرگ است.

یکی دیگر از زیستگاه‌ها چلستان است که در محدوده آن مرال، خرس، گرگ، پلنگ و قوچ و میش و کل و بز یافت می‌شود.

البته گاو موزی‌کش و زیستگاه‌های اطراف آن منطقه مناسبی برای مرال، شوکا، خرس، پلنگ و دیگر گونه‌های جنگل‌زی است که در جنوب آن قوچ و میش زیست می‌کند.زیستگاه‌های قلقله، آق‌رضا،چکل گدا، لنده‌کوه، تالو، خوش‌دستی، لندو و مغزی از زیستگاه‌های کل و بز و قوچ و میش است و در بعضی از قسمت‌های آن مرال نیز زیست می‌کند.

زیستگاه‌های شربت، کولیجال، سوته و گرمه توهم  محل زندگی خرس، شوکا، مرال و پلنگ است و در قسمت‌های صخره‌ای آن کل و بز زیست می‌کنند.منطقه حفاظت شده جهان‌نما به علت کوهستانی بودن منطقه و پوشش بوته‌زاری و علفزاری در کنار درخت‌زارهای تنک، گونه‌های بسیار باارزشی از پرندگان را در خود جای داده است که در بین آنها کبک دری، عقاب طلایی و هما نیز دیده می‌شود.

در جهان‌نما گونه‌های مختلفی از پرندگان مانند شکاری‌‌ها، لاشخور‌ها، طرقه‌ها، جغدها، کبوترها، زنبور‌خورها،  سسک‌ها، سعوها، عقاب‌ها، کلاغ‌های زرد پره‌ها و غیره را می‌توان مشاهده کرد.

پستاندارانی مانند مرال،شوکا، کل، بز، قوچ،‌میش، پلنگ، خرس، گرگ، راسو، شغال، خارپشت‌ها و دوزیستان نیز در منطقه یافت می‌شود که به علت شکار بی‌رویه، تعداد جمعیت آنها شدیداً‌ کاهش یافته است.

چشمه‌سارهای زیادی در داخل منطقه حفاظت شده و محیط‌های اطراف آن وجود دارد که سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های بزرگ و کوچکی است که به عنوان ذخایر منابع آبی محسوب می‌شود که به خارج از منطقه جریان می‌یابند.در ذیل به تعدادی از رودخانه‌ و چشمه‌های مهم منطقه حفاظت شده جهان‌نما اشاره می‌شود:

رودخانه‌های سفیدرود، ترکت، مغزی، چهارباغ.چشمه‌های زیارت، مغزی، مارسنگ، اسبومرگاه، شاه‌پسند،‌ترکت، حاجی‌آباد، گچیان، مراد چشمه، قل‌قله، وارا، خوش‌دستی، کلی چال، قورمه‌تو، پاییزین، قلعه سرک.

اماکن زیارتی ومذهبی

مسجد جامع گرگان
بنای اصلی مسجد جامع گرگان در محله نعلبندان این شهر واقع شده است. با توجه به وجود مناره‌ آجری دوره سلجوقی، بنای اولیه مسجد نیز به همان دوره تعلق دارد و در  دوره‌های بعدی به طور گسترده بازسازی، تعمیر و تزیین شده است. در حال حاضر به غیر از مناره، اثر دیگری از بنای اولیه مسجد برجای نمانده است. بیشتر بازسازی‌ها در دوره تیموری، صفوی و دوره حاضر صورت گرفته است.

بنای مسجد با طرح مربع مستطیل، وسعتی حدود هزارو شش صد متر مربع را در برمی‌گیسرد و شامل صحن وسیع مستطیل شکل، ایوان‌های شرقی و غربی، شبستان‌های چهارگوشه بنا، ورودی‌های شمالی و جنوبی، مناره دوره سلجوقی و کتیبه‌ها و سنگ‌نوشته‌های تاریخی است.

مناره آجری بنا با طرح استوانه‌ای تزیین آجرکاری و کتیبه کوفی آجری دارد و قابل مقایسه با دیگر مناره‌های دوره سلجوقی است.

به نظر می‌رسد که بخش فوقانی منار ویران شده و به جای آن یک مأذنه چوبی در دوره‌های بعد جایگزین شده است.

از آثار نفیس و تاریخی مسجد می‌توان به در و منبر چوبی منبت‌کاری شده و فرامین و سنگ نوشته‌های پادشاهان صفوی و افشاریه اشاره کرد.در قدیمی و منبت‌ مسجد کتیبه‌ها و کنده کاری‌های زیبایی دارد که برای نگهداری و حفاظت برداشته شده و به جای آن در جدیدی قرار داده شده است.

منبر نفیس و تاریخی مسجد نیز دارای کتیبه‌هایی است که براساس متن آنها، این مسجد و منبر یک بار در سال هشت صدو نود و پنج ه.ق در زمان پادشاهی معین‌الدین ابوالقاسم بابر- حاکم هرات- توسط امیر باباحسن- فرماندار استرآباد تعمیر و بازسازی شده.و بار دیگر در سال هزارو هجده هجری قمری در زمان شاه عباس اول توسط قطب‌الدین احمدبن ملا علی

استرآبادی و سرانجام به سال هزار و یک صد و پنجاه و هفت هجری قمری در زمان نادرشاه افشار توسط حاجی قربان آقا- ناظر محمدحسین خان قاجار بیگلربیگی استرآباد- مجددا تعمیر و بازسازی شده است. فرامین و وقف‌نامه‌های موجود در مسجد دارای تاریخ‌هایی از اوایل دوره صفوی تا اوایل دوره قاجاریه است و موضوعات مختلفی را شامل می‌شود.

مسجد گلشن
این بنا نزدیک چهار راه میدان شهر گرگان واقع شده است. بنای اولیه مسجد را به دوره صفویه منسوب می‌دانند که در دوره قاجاریه تعمیر و بازسازی شده است.

این مسجد در سالهای اخیر علی‌رغم ثبت تاریخی، تخریب و مسجد جدیدی با اسلوب مشابه مسجد قدیمی جایگزین آن شده است. گفته می‌شود که ایوان جنوبی مسجد به بنای اولیه مربوط است، اما ظاهر بنا نشان می‌دهد که به صورت کامل بازسازی وتزیین شده است.

مسجد امام حسن‌عسگری (ع)
این مسجد در شهر گرگان واقع شده است. بنای فعلی آن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی احداث شده و فاقد جنبه‌های تاریخی و هنری است. آنچه که به اهمیت تاریخی این بنا مربوط می‌شود، یک قدمگاه نسبتاً‌ قدیمی است  که در کنار مسجد واقع شده است.

امام‌زاده روشن
این آرامگاه  در روشن‌آباد گرگان در وسط باغ و قبرستان واقع شده است.ساختمان اصلی این بنا به قرن نهم هجری قمری تعلق دارد.

دو لنگه در نفیس آن تاریخ سال هشت صد و شصت و پنج  هجری قمری را دارد. این بنا در نتیجه تعمیرات دوره‌های بعد به صورت جدیدی درآمده است.

صندوق روی مرقد دارای تاریخ هشت صد و هفتاد و پنج هجری قمری است و نام سازنده آن، استاد حاجی عبدالله که به خط رقاع بر روی آن حک شده است. این بنا تحت شماره سیصدو پنجاه و هشت به ثبت تاریخی رسیده است.

امام‌زاده نور (اسحاق)
امام‌زاده اسحاق‌بن‌ موسی بن جعفر یکی از مفاخر معنوی و روحانی شهر گرگان، در محله سرچشمه این شهر واقع شده  و بنای آن قدمتی شش صد ساله دارد.

اسحاق‌بن موسی‌بن جعفر برادر تنی حضرت امام رضا(ع) است.

اکثر کسانی که به زیارت این امام‌زاده می‌آینددانشجویان، محصلین و افراد زیر سی سال هستند.

یکی از نکات جالب و دیدنی در خصوص این امام‌زاده، آن است که هنگام تحویل سال نو بیش از دو هزار نفر در امام‌زاده نور گرگان تجمع می‌کنند.

و پس از پایان مراسم تحویل سال به همه آنها کارت‌های تبریک، نقل و سکه اهدا می‌شود.

امام‌زاده هندیجان
این امام‌زاده در بیست کیلومتری جنوب روستای هندیجان نوکنده گرگان و در دامنه رشته کوه البرز و در مسیر جاده کوهستانی نوکنده به دامغان قرار دارد و یکی از زیارتگاه‌های مردم بومی محسوب می‌شود.

مراکزخرید

بازار قدیمی گرگان
این بازار به بازار «نعلبندان» معروف است و در داخل بافت قدیم شهر گرگان- بعد از میدان شهرداری – قرار دارد. در بافت قدیم گرگان، ابنیه تاریخی – مذهبی،‌آب‌انبارها،‌کاروانسراها و تیمچه نیز وجود دارد. بازار قدیمی گرگان در روزگاران گذشته از جمله مراکز مهم داد و ستد کالا، توزیع و نشر افکار و عقاید فرهنگی- اجتماعی بوده است. این بازار اگر چه در اثر گذشت زمان وعوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحول یافته، معهذا امروزه نیز به عنوان مرکز کالبد اصلی شهر، محل داد و ستد کالا و تجمع فروشندگان و خریداران کالا می‌باشد.

لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر، توسعه و گسترش بی‌رویه فضاهای شهری و شهرسازی به بافت قدیمی شهر، به محلات و فضاهای موجود آن آسیب رسانده و موجب تغییراتی در چهره اصلی بافت قدیم شده است. بازار قدیمی گرگان که قدمتی دیرینه دارد، از نظر سبک معماری و راسته‌های مربوطه، یکی از زیباترین بازارهای استان منطقه شمال ایران محسوب می‌شود. این بازار یکی از مراکز مهم عرضه انواع محصولات بومی و غیربومی است و محصولات مهم صنایع  دستی آن، بویژه دستبافت‌های ترکمنی معروفیت خاصی دارد.

روز بازار و هفته بازارها
پنج‌شنبه بازار آق‌قلا در مرکز شهر آق‌قلا قرار دارد. در این بازار انواع کالاها و تولیدات صنایع روستایی عرضه می‌شود.دوشنبه‌بازار ترکمن که بخشی از بازار قدیمی ترکمن‌ها محسوب می‌شود و در ابتدای ورودی شهر تشکیل می‌گردد و محل عرضه انواع کالاها وتولیدات صنایع روستایی است.

جمعه‌بازار گرگان که در روزهای جمعه تشکیل می‌شود و دستفروش‌ها و توزیع‌کنندگان، اجناس  خود را در این محل به معرض فروش می‌گذارند. این روز بازار در خیابان امامزاده عبدالله شهر گرگان تشکیل می‌شود.جمعه بازار گنبد که محل تجمع دستفروش‌ها توزیع‌کننده‌های اجناس و انواع کالاهاست ودر ابتدای ورودی شهر گنبد در روزهای جمعه تشکیل می‌شود.

شهرستان بندر ترکمن
شهر ترکمن از شهرهای غرب استان گلستان است که از طرف شمال به جمهوری ترکمنستان و از طرف جنوب شرقی به شرستانهای گرگان و علی آباد و از طرف جنوب به شهرستان  کردکوی و از طرف غرب به دریای مازندران و شهرستان بندر گز ارتباط دارد. این شهرستان‌ صد و نود هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و دارای دو بخش سی دهستان و دو شهر بندر ترکمن و گمیشان می باشد.

از مهمترین ویژگی های این شهرستان موقعیت صید گاهی و گردشگری آن است.

جاذبه های گردشگری آن عبارتند از تالاب گمیشان و صیدگاههای مجاور آن که با وجود پرندگان آبزی و کنار آبزی که پیوسته چشم انداز طبیعی و زیبایی دارد.

در فصل مهاجرت پرندگان با ورود پرندگان مهاجر, بر زیبایی آن می افزاید.

جاذبه های طبیعی

آشورا ده
یکی از جلوه‌های تماشایی استان گلستان، همچون سایر نواحی شمالی ایران، وجود روستاهای زیبا بویژه در دل جنگل‌های آن است.گذر از این روستاهاوبازدیدازآداب ورسوم آنان وتوقف درکنارمردم باصفا و مهربان آنها، خاطره‌ای فراموش ‌ناشدنی برای هرعلاقه‌مندبه سفروتفرج فراهم می‌آورد. ازجمله این روستاها می‌توان به ناحیه روستایی آشوراده اشاره کرد.

آشوراده از جمله نقاط دیدنی و تماشایی استان گلستان و از توابع شهرستان بندرترکمن است که دربیست و پنج کیلومتری مرکز استان یعنی شهر گرگان واقع شده است.آشوراده به شکل جزیره است و آب و هوای معتدل مرطوب دارد.

زبان مردم این جزیره فارسی و ترکی است. همه مردم، مسلمان و پیرو مذهب شیعه یا سنی هستند.

این جزیره زیستگاه‌ مناسبی برای انواع جانوران است وهمواره یکی ازجزیره‌های دیدنی وتوریست‌پذیراستانگلستان محسوب شود. تماشای صیدماهیان خاوری،اسکله،تأسیسات بندرترکمن سواحل جزیره آشوراده از جاذبه‌های این ناحیه به شمار می‌آید.

دریای خزر
مهم‌ترین منابع آبی جذب جهانگرد در استان گلستان، دریای خزر و سواحل زیبای آن با چشم‌اندازها و مناظر بسیار بدیع، دلنشین و دیدنی است و همواره مسافران بسیاری را از دور و نزدیک به سوی خود جلب می‌کند. دریای مازندران از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بس بالایی در زمینه بهره‌برداری‌های جهانگردی برخوردار است که در نوع خود شاید کم‌نظیر باشد.

سواحل و کرانه‌های دریای خزر در پیوند با جلگه سرسبز و کوه‌های بلند سر به فلک کشیده البرز، از دیدنی‌ترین و جالب‌ترین نقاط استان است.دریاچه خزر 438 هزار کیلومتر مربع و سعت دارد و بزرگ‌ترین دریاچه جهان به شمار می‌رود.

سواحل جنوبی آن از خلیج حسینقلی تا آستارا به خط ساحلی ایران مربوط است.سواحل گوشه جنوب شرقی، قسمتی از ضلع جنوبی و شرقی دریای خزر به استان گلستان(به خصوص شهرستان‌های بندر ترکمن و کردکوی) محدود است. کناره‌های دریا عموماً پست و ماسه‌زار و در بعضی نقاط به صورت تپه‌های ماسه‌ای ساحلی درآمده است.

دریای خزر نقش تعیین‌کننده‌ای در آب و هوای سواحل شمال ایران دارد. می‌توان گفت که زیبایی‌های کم‌نظیر گرگان به موجودیت و حفظ شرایط زیستی این دریا بستگی دارد.در محدوده استان گلستان دو اسکله بندر گز و بندر ترکمن با کارکرد تفریحی و تفرجی، از تفرجگاه‌های مهم استان و از اماکن مطلوب جهت گذران اوقات فراغت شهروندان و مسافران محسوب می‌شود.

مجموعه تالاب‌های آق‌قلا و اترک
این مجموعه در قسمت جنوبی رودخانه اترک واقع شده و مشتمل بر تالاب‌ها و مرداب‌های اینچه، آلماگل، آلاگل، اینجه برون، بی‌بی شیروان، آجی‌گل، نمک و دانشمند است که مجموع مساحت آنها هزارو دویست و پنجاه هکتار تخمین زده می‌شود.

برخی از این تالاب‌ها از جمله تالاب‌ آلاگل در فهرست کنواسیون تحقیقات بین‌المللی پرندگان آبزی و مهاجر در سال هزارو سیصدوپنجاه به ثبت رسیده است.

فاصله تالاب‌ها از یکدیگر بسیار نزدیک است و آب و هوای محدوده آنها مدیترانه‌ای گرم با تابستان‌های خشک و گرم و زمستان‌های ملایم می‌باشد.

سطح آب تالاب‌ها در زمان پرآبی به بیش از دوهزارو پانصد هکتار نیز می‌رسد.این مساحت به عواملی نظیر میزان آب ورودی و خروجی، به اقلیم و دیگر عوام محیطی بستگی دارد.آب این تالاب‌ها از رودخانه‌ اترک تأمین می‌شود.

تالاب‌های یاد شده محل زیست پرندگان مهاجر متنوعی است که از جمله آنها می‌توان به فلامینگو‌ها ، قوها، غازها، حواصیل و... اشاره کرد. فصل شکار طبق تقویم اداره محیط‌زیست از اول پاییز تا آخر زمستان هر سال و هر هفته دو روز(چهارشنبه و جمعه) می‌باشد.

از ماهیان این تالاب‌ها نیز می‌توان به کولی، اورنج، سیم‌پرک و شیشه ماهی اشاره کرد که فصل صید آن طبق مجوز اداره محیط‌زیست گنبد از پانزده اردیبهشت تا پانزده اسفند ماه هر سال می‌باشد.

از آنجا که این مجموعه‌ تالاب‌ها و مرداب‌ها دارای راه‌های دسترسی، محوطه‌های اطراق، چشم‌اندازهای دشتی، مرغزارهای وسیع و پرندگان بومی و مهاجر، همچنین استفاده‌های طبی می‌باشند، قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای را برای ایجاد یک کانون توریستی فراهم می‌کنند. شکار و صید بی‌رویه، چرای دام، وارد کردن گونه‌های غیر بومی، قطع اشجار و... ازجمله عوامل تهدیدکننده این تالاب‌ها به شمار می‌آیند.

تالاب گمیشان
مجموعه تالاب گمیشان به دلیل تنوع زیستی، وجود گیاهان آبزی و کنار آبزی به عنوان یک ذخیره‌گاه ژنتیکی با ارزش از گونه‌های پرندگان، آبزیان و گیاهان آبی، اهمیت یافته است.این تالاب‌ در 60 کیلومتری شمال غرب گرگان پس از گذر از گرگان، بندر ترکمن، گمیشان و خواجه نفس واقع شده است.

مشاهده بیش از 20 گونه ماهی و 100 نوع پرنده که تعدادی از آنها نیز نادر هستند،از جمله جلوه‌های تماشایی تالاب گمیشان می‌باشد.علاوه بر آن، این تالاب به عنوان یک منطقه تفریحی، آموزشی در سطح کشور مطرح است و همه ساله در فصول مختلف سال علاقه‌مندان بی‌شماری را به سوی خود جذب می‌کند.

شهرستان علی آباد
شهرستان علی آباد از شهرستانهای مرکزی استان گلستان است که از جانب غرب و شمال به شهرستان گرگان و از طرف جنوب به شهرستان شاهرود واقع در استان سمنان و از طرف شرق به شهرستان گنبد ارتباط دارد و مساحت آن بالغ بر 1163 کیلومتر مربع می‌باشد و از نقطه نظر تقسیمات داخلی استان دارای یک بخش و دو دهستان و یک شهر می باشد.

این شهرستان به دلیل داشتن موقعیت طبیعی مرتبط با مناطق جنگلی از نظر جاذبه های گردشگری موقعیت مناسبی دارد. تفرجگاه جنگلی کبودال در 5 کیلومتری جنوب شهر علی آباد واقع گردیده است.

این مکان در حاشیه رودخانه ای است که سرچشمه آن در مسیر رودخانه با داشتن آب زلال و شفاف از دره ای با درختان انبوه جنگلی عبور نموده و محیط با صفایی را ایجاد نموده است , وجود سکوهای اقامت موقت برای نصب چادر و اجاق های طبخ غذا جاذبه بیشتری برای جلب گردشگری و مشتاقان طبیعت فراهم آورده است.

ارتفاعات وقله ها

تکیانو
کوه تکیانو در بیست و دوکیلومتری جنوب شرقی علی‌آباد و در فاصله هفت کیلومتری جنوب روستای افراتخته قرار گرفته است. ارتفاع این کوه دوهزارو نهصدویک متر است. کوه جنگلی تکیانو سرچشمه رودهای افراخته و کردروی می‌باشد.

قرقلند (قره‌قلند)
این کوه در بیست و هفت کیلومتری جنوب علی‌آباد و در هشت کیلومتری جنوب شرقی روستای الستان قرار گرفته است. ارتفاع این کوه حدود و سه هزارو سی و نه متر است. کوه نیمه جنگلی قرقلند سرچشمه رودهای گل‌یوری، رودبار الستان و آقران می‌باشد. همچنین چشمه‌های متعددی از این کوه سرچشمه می‌گیرند و سرازیر می‌شوند.

گل
این کوه نیمه جنگلی در بیست و شش کیلومتری جنوب علی‌آباد و در فاصله شش کیلومتری جنوب شرقی روستای الستان واقع شده و ارتفاع آن سه هزارو ده متر است. این کوه سرچشمه رودهای الستان و آخران نیز می‌باشد.

نیله‌ته
این کوه در بیست و پنج کیلومتری جنوب علی‌آباد و در هشت کیلومتری جنوب شرقی روستای الستان از توابع کتول واقع شده است. ارتفاع این کوه نیمه جنگلی دوهزاروهشتصدوسی متر است. رودهای الستان و رودبار و همچنین چشمه‌های فراوانی از این کوه سرازیر می‌شوند.

چشمه ها و آبشارها

چاه علی
این رودخانه از دامنه غربی کوه رشته خاک در شانزده کیلومتری شرق علی‌آباد سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از روستای مشیرآباد به دشت گرگان وارد می‌شود و رو به سوی شمال غربی از کنار روستای کنیزک، گلی‌جان و ایمر به دریاچه ایمر می‌ریزد. شاخه دیگر آن به سوی غرب متوجه می‌شود و در هشت کیلومتری شرق روستای انبار الوم به رودخانه گرجوان وارد می‌گردد.

گرجوان
این رودخانه از به هم پیوستن رودهای «وجادره» و «زرین‌گل» در هشت کیلومتری جنوب شرقی علی‌آباد تشکیل می‌گردد و رو به سوی شمال، روستای «املک» و «سنگدوین» از ناحیه کتول را مشروب می‌کند و پس از عبور از شرق دریاچه قاسم‌خان، روستای بدراق را پشت سر می‌گذارد. پس از انحراف به سوی غرب و مخلوط شدن با رودخانه چاه علی‌ در سه کیلومتری شرق روستای انبار الوم، به گرگان رود می‌ریزد.

آبشار کبودوال
این مجموعه آبشار در دره‌ای نسبتاً عمیق و بسیار زیبا و در جنگل انبوه و دیدنی کبودوال واقع شده است. کبودوال در پنج کیلومتری جنوب علی آباد کتول قرار دارد.

پارک جنگلی دلند
این پارک در مسیر آزاد شهر- علی‌آباد واقع شده و جزو آن دسته از پارک‌های جنگلی است که امکانات تفرجگاهی مناسبی از قبیل میز، نیمکت، آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی و نمازخانه دارد. پارک جنگلی دلند قابلیت‌های تفرجگاهی ویژه‌ای دارد و مورد استفاده وسیع مسافران بین راهی قرارمی‌گیرد.

شهرستان کردکوی
کرد کوی را در گذشته تمیشه می گفتند.که نام بخشی از غرب گرگان بوده و در اواخر زمامداری تیموریان و اوایل زمامداری صفویه, گروهی از عشایر کردستان به این محل کوچانده  شدند. به همین دلیل در اوایل کار به کرد محله و مدتی پس از آن به کردکوی شهره گردید.

مراکزتاریخی وباستانی

برج رادکان غربی
این برج نزدیک روستای رادکان،بیست و چهارکیلومتری کردکوی و در پنجاه و چهار کیلومتری جنوب گرگان بر فراز تپه‌ای با موقعیت خاص طبیعی و سوق الجیشی واقع شده است.این بنا سی و پنج متر ارتفاع و بدنه ساده آجرچین دارد که در فواصل معین بدنه آن، سوراخ‌های داربستی در هنگام احداث بنا تعبیه شده است.

زیباترین قسمت بنا، در بخش فوقانی آن قرار دارد و مشتمل بر دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی است که نام بانی آن و تاریخ ساختمان بر آن نوشته شده است.

کتیبه بنا به صورت کشیده نوشته شده است و عده‌ای آن را تقلیدی از معماری گنبد قابوس می‌دانند.با این تفاوت که گنبد برج رادکان به صورت دوپوش است و پوشش فوقانی به صورت

مخروطه بلند جلب توجه می‌کند و از شاهکارهای معماری قرون اولیه به شمار می‌آید.سر در ورودی بنا بر پرتگاهی مشرف است.طرح داخلی برج رادکان مدور و نمای بسیار ساده دارد.

تمام بدنه بنا از آجر ساخته شده و آجرهای آن از نظر پختگی، رنگ و استحکام نظیر آجرهای گنبد قابوس است.ملاط به کار رفته در بنا گچ است. تا دوره قاجار، بر بالای ورودی بنا،کتیبه‌ای به خط کوفی وجود داشته که به سرقت رفته است.

این برج محل دفن یکی از اسپهبدان آل باوند طبرستان به  نام ابوجعفر محمدبن و نوریان باوندی است. بنای برج در تاریخ چهار صد و هفت ه.ق شروع و در سال چهار صدو یازده هجری قمری  به پایان رسیده است.

جاذبه های طبیعی

پناهگاه حیات وحش میانکاله
این پناهگاه مشتمل بر خلیج گرگان، جزیره آشوراده و شبه‌جزیره میانکاله است که حدود هفت هزار هکتار وسعت دارد و به عنوان یکی از ذخایر زیست محیطی کره زمین از سوی یونسکو به ثبت رسیده است.

پناهگاه میانکاله، تنها بازمانده از مناطق نیمه مشجر سواحل دریای خزر است وبهشت آبزیان و پرندگان مهاجری است که همه ساله در فصل زمستان از کشورهای سردسیر شمالی به سوی آن پرواز می‌کنند و به زمستان گذرانی می‌پردازند.

از انواع این پرندگان می‌توان اردک ماهی‌های وحشی،‌غاز، قو، فلامینگو(مرغ آتشین) و پلیکان(مرغ سقا) را نام برد. پرندگان بومی مثل قرقاول، دراج  زنگوله بال هم در پیرامون آن زندگی می‌کنند.

از این پناهگاه حیات وحش، می‌توان ضمن استفاده‌های علمی- آموزشی، بهره‌برداری‌های سیاحتی وسیعی به عمل آورد که در حال حاضر نیز به طور محدود صورت می‌گیرد.

خلیج گرگان
خلیج گرگان بزرگ‌ترین خلیج دریای خزراست که براثر پیشروی وگسترش شرقی رشته ساحلی شبه جزیره میانکاله در جنوب شرقی دریای خزرتشکیل شده است.وسعت خلیج گرگان حدودچهارصدکیلومترمربع است.طول خلیج درجهت غربی شرقی حدودهفتاد کیلومتر

وعرض آن نیز بین سیزده تاچهارده کیلومتراست، ولی کاملاً برخلاف شبه جزیره میانکاله،ازغرب به شرق به عرض‌خلیج افزوده می‌شود.

خلیج گرگان کم‌عمق است بطوریکه با درنظرگرفتن بالاآمدگی آب،حداکثرعمق آن به چهارمتر می‌رسد و ازغرب به شرق تاحوالی ضلع جنوبی آشوراده به عمق آب افزوده می‌شود.

درجه شوری آب خلیج درقسمت‌های غربی به علت کمی عمق و افزایش تبخیر، قدری بیش‌تر ازشوری آب دریای خزر است.دردهانه رودهای پرآبی مانند قره‌سو و گهر باران به علت ورود آب شیرین، از درجه شوری آب آن کاسته می‌شود و برعکس به درجه گل ‌آلودگی آن افزوده می‌شود.

حدود بیست و پنج رود و نهر کوچک از دامنه شمالی البرز وارد خلیج گرگان می‌شوند.در کل، مقدار آب ورودی خلیج(به استثنای ماه‌های آبان تا اسفند) کمتر از آب خروجی است و کمبود آب آن از طریق دریای خزر تأمین می‌شود.این وضع سبب شده است که یک جریان شدید طولانی از دریا به خلیج و یک جریان ضعیف و کوتاه مدت از خلیج به دریا، از طریق تنگه بندر ترکمن- آشوراده برقرار گردد.

اکولوژی خلیج گرگان تحت تأثیر دریای خزر، رودهای مجاور و شبه جزیره میانکاله قرار گرفته است که در رشد و تکثیر آبزیان، ماهیان استخواندار و ماهیان غضروفی و جذب پرندگان زمستانی نقش مهمی دارد.بدین جهت می‌توان گفت که شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان دو محیط زیستی و جغرافیایی جدایی ناپذیرند.

اگرچه خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله به صورت یک محدوده زیستی حفاظت شده درآمده، ولی وجود صید بی‌رویه و بی‌ موقع، افزایش واردات فضولات صنعتی، دامداری و کشاورزی از یک سو و اهمیت زیست محیطی خلیج و لزوم بهره‌برداری بیشتر از منابع غذایی برای جمعیت فزاینده کشور از سوی دیگر، ازجمله مسائلی است که می‌تواند لزوم توجه بیشتر و انجام پژوهش‌های بیشتر در خصوصیات خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله را توجیه کند.

ساحل بندر گز
ساحل زیبا و آرام بندرگز در حاشیه دریای خزر و در فاصله 3 کیلومتری شمال جاده آسیایی تهران -‌ مشهد واقع شده و امکانات تفریحی و اقامتی و رفاهی مناسبی برای استراحت و استفاده بازدیدکنندگان دارد.

شهرستان گنبد کاووس
این شهر در بخش شرقی استان گلستان واقع گردیده  است و از طرف شمال با جمهوری ترکمنستان , از طرف غرب با شهرستان علی آباد , از طرف شرق با شهرستان مینو دشت و از طرف جنوب به استان سمنان محدود میشود.

و از نظر تقسیمات داخلی استان, مشتمل بر 4 بخش , 11 دهستان , 5 شهر که به ترتیب گنبد , آزادشهر , خان ببین , رامیان و‌ دلند است.

یکی از بی نظیرترین یادمان های برجسته معماری ایران در دوره اسلامی گنبد قابوس بن وشمگیر است که در شمال شهر گنبد کاووس در 3 کیلومتری بازمانده شهر قدیمی جرجان مرکز حکومت آل زیار قرار دارد.

و از نظر هنر معماری و تاریخی یادگاری بس از ارزنده از دوران آبادی و شوکت سرزمین جرجان و دودمان آل زیار است.

مراکزتاریخی و باستانی

میل گنبد قابوس(گنبد کاووس)
بنای آجری میل گنبد قابوس از نقطه نظر عظمت معماری، ویژگی‌های هنری و تکنیکی در زمره بزرگترین مفاخر معماری قرن چهارم هجری قمری به شمار می‌رود. ساختمان این میل که آرامگاه شمس‌المعالی قابوس‌بن وشمگیر زیاری است، در بالای تپه‌ای در میان پارک بزرگ شهر گنبدکاووس واقع شده است.

این بنا زیباترین و‌‌‌ باشکوه‌ترین بناهای اوایل دوره اسلامی است که علیرغم استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی، دارای ساختارهای متناسب، موزون، مستحکم و زیباست که نوعی احساس شکوه  و زیبایی را به بیننده القا می‌کند.

ساختمان میل در اصل متشکل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطی است که روی هم رفته پنجاه و پنج متر ارتفاع دارند.ساقه این میل بر روی پایه‌ای مدور قرار دارد و تنها نزدیک به دو متر آن بیرون از زمین است و براساس مطالعات به عمل آمده بخش بزرگی از آن در دل زمین فرو رفته است.

خود ساق با نمای دایره‌ای پره‌دار، بر روی این شالوده قرار گرفته است و سی و هفت متر ارتفاع دارد.

در بدنه ساقه بنا , ده پره مثلثی شکل با فواصل معین و با تناسب و زیبایی کامل قرار گرفته است، به طوری که علاوه بر ایجاد زیبایی، از حجم ساده و بی‌قواره ساقه کاسته و نیز موجب استحکام بنا شده است.

تنها تزیین این ساقه در بالای در ورودی مشتمل بر دو رشته کتیبه کوفی آجری است که یکی در ارتفاع هشت متری از سطح زمین و دیگری زیر پاکار گنبد تعبیه شده است.عرض این کتیبه‌ها هشتاد سانتی‌متر و هر دو مشتمل بر یک عبارت تاریخی است که سال سی صد و نود و هفت قمری و  سی صدو هفتادو پنج شمسی را نشان می‌دهد.

این کتیبه عاری از هر گونه پیرایه و تزیینات است و همچون خود گنبد، تنها به استحکام و ماندگاری آن توجه شده است. خطوط و حروف کتیبه با آجر ساده قرمز رنگ که روی آن ساییده شده، بدون هیچ‌گونه روکشی در درون قاب‌های آجری جای گرفته است. خطوط کوفی ساده این کتیبه، دارای برجستگی است و در عین حال، نوعی تراش ظریف و زیبای متناسبی دارد که از هر جهت  با هیأت ساختمان آرامگاه تناسب دارد.

گذشته از سادگی کتیبه، در هنگام نصب خطوط و قابسازی آن، این نکته مراعات شده که از هر جهت ماندگاری آن بر روی بدنه تضمین شود. برای این منظور، هر کدام از حروف آجری و آجرهای قاب کتیبه ریشه‌های بلندی دارد که درون دیوار گنبد فرو رفته است.به همین خاطر و به علت پختگی آجر قرمز و استحکام آن هنوز پس از هزار سال، کتیبه تقریباً سالمی بر جای مانده است.

تکرار یک متن در دو جای بنا نیز به ماندگاری محتوای کتیبه کمک بزرگی کرده است.بدنه بنا سراسر از آجر پخته قرمز رنگ ساخته شده است.

آجرهای سخت این بنا که درنهایت پختگی و استحکام هستند، به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلایی درآمده‌اند که خود بر زیبایی بنا افزوده است.

شکل آجرهایی که در بنا به کار رفته، معمولی و یکسان است، به جز آجرهایی که در بدنه گنبد مخروطی مورد استفاده واقع شده است.

  آجرها خوب پخته شده و خوب به ملاط چسبیده و سخت‌ توپر و یکپارچه است.گنبد مخروطی بنا به ارتفاع هجده متر بر روی ساقه بنا شده است.

این گنبد برخلاف اکثر برج‌ها و گنبدهای آرامگاهی یک پوش است و بدون هیچ واسطه‌ای بر روی بدنه برج قرار گرفته و شیب تند و سطح صاف و صیقلی آن به ماندگاری گنبد کمک فراوان کرده است.درون بنای گنبد قابوس، ساده و تنها با اندود گچ پوشش یافته که با گذشت زمان به سیاهی  گراییده است.

بر بالای سر در ورودی بنا دو رشته مقرنس زیبای ساده کار شده که جز اولین نمونه مقرنس‌های هنر اسلامی ایران به شمار می‌رود.همچنان که از متن کتیبه بر می‌آید این بنا در سال سیصدو نود و هفت ه. ق توسط شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر آل زیار جهت آرامگاه شخصی بنا شده است.

نامبرده که در آن روزگار فرمانروای گرگان بود، مردی دانشمند، ‌هنرمند، سلحشور، دوستدار و مشوق علم و هنر بود. وی در سال چهار صد و دو ه.ق یعنی پنج سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات یافت، این بنا در فهرست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

جاذبه های طبیعی

اترک
این رودخانه از کوه‌های هزار مسجد و لاله رویان در استان خراسان سرچشمه می‌گیرد و در جنوب شرقی مازندران به دریای خزر می‌ریزد. طول رودخانه اترک را تا حدود 600 کیلومتر برآورد کرده‌اند.

رودخانه اترک در مسیر طولانی خود از شیروان، بجنورد و مراوه تپه عبور می‌کند، در روستای مرزی چات ریزابه سیمبار از جمهوری ترکمنستان به آن می‌پیوندد و سپس در امتداد جنوب غربی دلتایی تشکیل می‌دهد و به خلیج حسینقلی می‌ریزد.

به موجب قرارداد 1882 میلادی ایران و روسیه، رود اترک از چات به بعد خط  مرزی دو کشور ایران  جمهوری ترکمنستان تعیین شده است. مرزی بودن این رودخانه از یک طرف و فقدان دسترسی مناسب به آن باعث شده است تا استفاده‌های توریستی از حواشی آن بسیار محدود گردد.

آق بند
این رودخانه از دامنه غربی کوه «گلچه داغ» در پنجاه کیلومتری شمال شرقی گنبدکاووس سرچشمه گرفته و رو به سوی غرب از دره نسبتاً تنگ و پرشیب آق‌بند عبور می‌کند و روستای آق‌بند را در سر راه خود مشروب می‌سازد.در شش کیلومتری غرب روستای مزبور تغییر مسیر داده و به طرف جنوب غربی متوجه می‌شود.

ضمن مخلوط شدن با چند خشک‌ رود کوچک، در پنج کیلومتری شرق روستای «قره ماخر» با خشک‌رود بزرگی که از دامنه‌های غربی رشته‌ کوه‌های میرداوود و آق دیرگک سرچشمه گرفته است، مخلوط می‌گردد و رو به سوی غرب از روستای «قره‌ماخر» عبور می‌کند و پس از طی یک قوس راستگرد نسبتاً بزرگ، به دریاچه نمک دانشمند، درچهل و دوکیلومتری شمال غربی گنبدکاووس می‌ریزد.

دهانه
رودخانه دهانه از مخلوط شدن رودهای آنا سخیوگ و مادرسو در روستای تنگر در پنجاه و چهار کیلومتری شمال شرقی گنبدکاووس پدید می‌آید. این رودخانه دره میان رشته «قره‌کسمور» در شمال و رشته «کوسوان» در جنوب را رو به سوی غرب طی می‌کند و پس از عبور از روستای «بش‌اولی» به سوی جنوب غربی متوجه می‌گردد.

در سر راه روستای «شفال تپه» را مشروب می‌سازد و پس از عبور از روستای «آق‌قمیش» و مخلوط شدن با یک ریزآبه کوچک که از جنوب شرقی سرازیر گردیده است،با کمی انحراف به طرف شمال غربی متوجه می‌شود و پس از مخلوط شدن با یک ریزآبه دیگر که آن نیز از ارتفاعات جنوب شرقی سرچشمه می‌گیرد، به سوی غرب و بعد به طرف شمال جریان می‌یابد.

روستاهای «قانجق»، «اجن» و «قره‌قوجا» را سیراب می‌کند و پس از در هم‌آمیختن با یک ریزآبه کوچک دیگر که آن هم از ارتفاعات جنوب شرقی سرازیر گردیده است، به سوی شمال غربی به جریان خود ادامه می‌دهد.

در یک کیلومتری جنوب کلاله با ریزآبه بزرگی که از دامنه جنوبی رشته «یشک‌یال» سرچشمه گرفته، مخلوط می‌شود و به سوی غرب متوجه می‌شود و با یک قوس نسبتاً کوچک، راهی شمال شده و در جنوب شرقی روستای امان خواجه به گرگان رود می‌ریزد.

رامیان
این رودخانه از به هم پیوستن رودهای «تپرم» و «قره‌چای» واقع در شش کیلومتری جنوب غربی رامیان در سی و یک کیلومتری جنوب غربی گنبد کاووس تشکیل می‌شود و دره میان کوه خاک در غرب و کوه لیرم در شرق را نخست به سوی شمال و بعد به سوی شمال‌ شرقی می‌پیماید.

در سه کیلومتری جنوب رامیان به سوی شمال متوجه می‌شود و در جنوب رامیان با خشک‌رود کوچکی که از دامنه شمالی کوه‌های لیرم و یورت‌گلی سرچشمه گرفته است، مخلوط می‌شود.

پس از مشروب نمودن رامیان، دره غربی کوه امام قاسم را رو به سوی شمال طی می‌کند و به دشت گرگان وارد می‌شود.

در این منطقه و پس از قطع راه اتومبیل رو گرگان به آزاد شهر (شاه‌پسند سابق) از شرق روستای داود ملا عبور می‌کند و در روستای هوجی به رود حاجی‌کوچی می‌ریزد و مشترکاً در شرق بی‌بی‌شیروان به گرگان رود ملحق می‌شوند.

قرناوه
این رودخانه از دامنه شمال شرقی کوه شاهانه و دامنه غربی کوه آودار در پنجاه و سه کیلومتری شمال شرقی کلاله و هشتادو سه کیلومتری شمال شرقی گنبد کاووس سرچشمه می‌گیرد و رو به سوی غرب از دره شمالی کوه شاهانه عبور می‌کند.

در روستای غرب با رودخانه اسماعیلک مخلوط می‌شود و پس از مشروب ساختن روستای کریم ایشان به سوی جنوب غربی و غرب جریان می‌یابد. در روستای چاتال با رودخانه چقلیق مخلوط می‌شود و رو به سوی جنوب غربی، روستاهای «علی‌قپان» و «قپان» را مشروب می‌سازد و در روستای «پشی» با رودخانه شور دره درهم می‌آمیزد.

سپس روستای علی‌بیگ را مشروب نموده و در روستایی به نام «سیت» با رودخانه کرکل دره مخلوط می‌شود و پس از مشروب نمودن روستای شیخ در جنوب غربی روستای گوکچه به رودخانه گرگان رود می‌پیوندد.

کرنگی
رودخانه کرنکی از دامنه شمالی کوه حاجی‌لر داغ در سی کیلومتری جنوب شرقی گنبدکاووس سرچشمه می‌گیرد و دره شرقی کوه «گورلی» را ضمن مخلوط شدن با یک ریزابه کوچک به سوی شمال طی می‌کند.

در شش کیلومتری جنوب غربی مینودشت با ریزآبه‌ای که از دره غربی سرازیر شده است، در هم می‌آمیزد و از این محل رو به شرق جریان می‌یابد. پس از طی حدود سه کیلومتر با ریزابه‌ دیگری که از ارتفاعات جنوب سرازیر گردیده است مخلوط شده و طی یک قوس از روستای «خرم‌کرو» عبور می‌کند و رو به سوی شمال غربی از کنار شهر مینو دشت می‌گذرد.

این رودخانه در اطراف شهر مینودشت تغییر جهت داده و رو به سوی غرب وارد دشت گرگان می‌شود و پس از سیراب نمودن روستاهای «قوئینلی» و «ساریل» در غرب روستای «ارس‌خان» به رود نوده می‌ریزد.

نوده
این رودخانه که در واقع یکی از شاخه‌های  رود تیل‌آباد به شمار می‌رود در شش کیلومتری شرق آزاد شهر از رود تیل‌آباد جدا می‌شود و پس از طی یک قوس راستگرد رو به سوی شمال جریان می‌یابد و از غرب روستای «قزلجه» واقع در دشت گرگان عبور می‌کند و پس از مشروب نمودن روستای «آرتق» در یک کیلومتری غرب روستای «ارس‌خان» با رودخانه کرنگی درهم می‌آمیزد.

از این نقطه رو به سوی غرب تغییر جهت داده و در چهار کیلومتری جنوب غربی گنبدکاووس به رود گرگان می‌ریزد.

آبشار شیرآباد
این آبشار در هفت کیلومتری جنوب شهرخان ببین شهرستان گنبد و در دامنه‌ کوه‌های البرز و جنگل‌های پوشیده از درختان کهن و سر به فلک کشیده واقع شده است.

در مسیر آن رودخانه و چشمه‌سارهای زیبا و خنک قرار دارد. آبشار شیرآباد به صورت پله‌ای و مشتمل بر دوازده آبشار کوچک و بزرگ است. بزرگ‌ترین آبشار آن سی متر ارتفاع دارد و دو حوضچه با عمق چهل تا هشتاد متر در پای دیواره آن به وجود آمده است.

پارک ملی گلستان
پارک ملی گلستان نخستین پارکی است که عنوان پارک ملی در ایران را به خود اختصاص داده است. این پارک جنگلی کوهستانی در حوزه استان‌های گلستان، سمنان و خراسان واقع شده است.

پارک ملی گلستان به دلیل ارزش‌های بی‌شمار طبیعی، جنگل‌های سرسبز و گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری، از جمله مناطق معدودی است که با معروف‌ترین پارک‌های ملی مشابه خود در دنیا، برابری می‌کند.این پارک یک محیط طبیعی با آب و هوای روح افزا و دلنشین است.

روستاهای زیادی در اطراف پارک ملی گلستان دیده می‌شود که فعالیت‌های ساکنین آنها، برپایه دامداری و کشاورزی است.در مجاورت پارک ملی گلستان، و شهر گنبد کاووس در پنجاه و پنج کیلومتری غرب پارک و شهر بجنورد در یکصدوپانزده کیلومتری شرق پارک وجود دارد. فاصله زمانی این پارک با شهر گرکان دو ساعت است.

یکی از مناظر دیدنی پارک ملی گلستان، چشمه سارهای متعددی است که در سراسر آن از دل زمین و در میان درختان جنگلی می‌جوشند و سرازیر می‌شوند.به نحوی که بیش از بیست چشمه در شمال، جنوب، شرق و غرب پارک جریان می‌یابد.پارک ملی گلستان از نظر گوناگونی ارزش‌ها و کیفیت حفاظت در میان مناطق حفاظت شده کشور از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

حیات وحش، دشت زیبا، گیاهان و گل‌های نادر در بخش‌های مختلف پارک، آبشارهای گوناگون و ارتفاعات سرسبز، از جمله جلوه‌های پارک ملی گلستان است.

شهرستان مینو دشت
شهر مینو دشت در منتهی الیه شرق استان گلستان واقع گردیده است و از شمال با جمهوری ترکمنستان دارای 126 کیلومتر مرز مشترک و از جنوب با استان سمنان ،از شرق با استان خراسان و از غرب با شهرگنبد کاووس ارتباط دارد.

این شهرستان دارای سه شهر مینو دشت،گالیکش و کلاله و چهار بخش و دوازده دهستان می باشد.از مهمترین گردشگاههای این شهرستان می توان به پارک ملی گلستان که نخستین پارک ملی ایران محسوب میشود اشاره کرد.

این پارک با نودودوهزارهکتار از جمله پارکهای ملی ثبت شده بین المللی است و یک حیات کامل طبیعی در آن جریان داشته و همه ساله پذیرای تعداد کثیری از محققان و پژوهشگران و اندیشمندان اکولوژیست و همچنین  مسافرین است. وجود رودخانه های جاری , چشمه ساران پر طراوت و آبشارهای چشمگیر بر زیبایی های این شهرستان افزوده است.

مراکزتاریخی وباستانی

آرامگاه مختومقلی فراغی
آرامگاه مختومقلی شاعر شهیر و پرآوزه‌ ترکمن در روستای آق‌تقای در فاصله شصت کیلومتری مرز پل قرار دارد.این روستا از توابع بخش مراوه تپه شهرستان مینودشت است.

مختومقلی یکی از شخصیت‌های ادبی و حماسی ترکمن‌ها به شمارمی‌آیدوبویژه درعرصه ادب و هنر جمهوری ترکمنستان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.خلاقیت ادبی مختومقلی توجه بسیاری ازپژوهشگران ودانشمندان را به خودجلب نموده است.

دراواخر قرن هجده و اواسط قرننوزده میلادی برخی از اشعار او به زبان‌های آلمانی و انگلیسی ترجمه و چاپ شد. در آغاز قرن بیستم بویژه  پس از انقلاب اکتبر سال هزارو نهصد و هفده میلادی روسیه،اشعار برگزیده او به تمام زبانهای جمهوری‌های  سابق شوروی، همچنین به زبانهای فرانسوی، لهستانی و انگلیسی منتشر شد.

قلعه ماران
قلعه ماران در ناحیه حاجی‌لر مینودشت قرار دارد. بنا به یک روایت تاریخی قلعه ماران همان پایتخت دوم پارت‌ها (اشکانیان) است که تیرداد آن را ساخت و به دارا موسوم شد و گفته می‌شود همان «داریون» یونانی‌ها است.

جاذبه های طبیعی

ترکولو
این رودخانه از ارتفاعات جنوب شرقی مینودشت در سی و دو کیلومتری جنوب شرقی گنبدکاووس سرچشمه می‌گیرد ودره جنوبی کوه قلعه را رو به سوی شمال غربی می‌پیماید وپس از مشروب ساختن روستای «قلی‌تپه» به دشت گرگان وارد می‌شود. پس از عبور از اراضی باتلاقی و سیراب نمودن روستای آرام در 8 کیلومتری شمال شرقی گنبد کاووس به رود نالیوان می‌ریزد و توأماً به گرگان رود وارد می‌گردد.

مادرسو
این رودخانه از چشمه‌سارهای شرقی ناحیه کوکلان در پنجاه و دو کیلومتری شرق کلاله سرچشمه می‌گیرد. نخست رو به سوی غرب روان می‌شود و پس از طی چهار کیلومتر به سوی شمال متوجه گردیده و ضمن آمیختن با خشک رود طویلی به دره دهانه گرگان وارد می‌شود.

پس از مخلوط شدن با رود کوچک «کورکلی» نخست به سوی شمال غربی و سپس به طرف غرب جریان می‌یابد و دره شمالی کوه «کورکلی» را نخست به سوی شمال غربی و سپس به طرف غرب سیر می‌کند.در دو کیلومتری شرق روستای ‌«تنگ‌راه» با ریزآبه کوچکی که از دامنه شمالی کوه اسماعیل‌خان سرچشمه گرفته و دره شرقی کوه کوسوان را به سوی شمال پیموده است،مخلوط می‌شود و در روستای «تنگ‌راه» با «رود آناسخیوک» یکی شده و رودخانه بلند دهانه را تشکیل می‌دهد.

نایلوان
رودخانه نایلوان از شمال مینودشت در هفده کیلومتری شرق گنبدکاووس سرچشمه گرفته و رو به سوی شمال غربی جریان می‌یابد و در هشت کیلومتری شمال شرقی گنبد‌کاووس به گرگان می‌ریزد.

کورکلی
این رودخانه از دامنه جنوبی آق‌مزار، در پنجاه و دوکیلومتری شرق کلاله دشت گرگان سرچشمه می‌گیرد و رو به سوی غرب بستر پرشیب خود را طی کرده و در چهل و شش کیلومتری شرق کلاله به رودخانه دهانه گرگان می‌ریزد.

منطقه حفاظت شده پارک ملی
این پارک در نوزده مرداد ماه یکهزاروسیصدوسی و شش به نام منطقه حفاظت شده آلمه و یشکی تحت حفاظت قرار گرفت.در بیست و سه بهمن یکهزاروسیصدوچهل با همان مساحت اولیه یعنی نودویکهزاروهشتصدونودهکتار به منطقه حفاظت شده آلمه موسوم گردید و در شهریور ماه سال یکهزاروسیصدوچهل و دو عنوان پارک ملی و در سال یکهزاروسیصدوچهل و سه نام پارک‌وحش را به خود اختصاص داد.

بعد از تغییر نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به سازمان حفاظت محیط‌زیست در شهریور ماه هزارو سیصدوپنجاه، منطقه‌ای در شرق این پارک به نام قرخت با مساحت سی و چهار هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده به آن الحاق و در سال هزارو سیصدوپنجاه و پنج هر دو منطقه در یکدیگر ادغام گردیدند و در مجموع با مساحت یکصدوبیست و پنج هزار و هشت صد و نود و پنج  هکتار، پارک ملی گلستان را تشکیل دادند.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه پنجاه و هفت، طی بررسی‌های مجدد و در نظر گرفتن مسایل اجتماعی و نیاز اهالی اطراف منطقه، مساحت آن به نودو یک هزارو هشتصدونود هکتار تقلیل یافت.از نظر توپوگرافی، این پارک بی‌نظیر از صخره‌های مرتفع آهکی تا تپه ماهورهایی با شیب و فراز کم تشکیل گردیده و از نظر اقلیمی بین دریای خزر و مناطق خشک شرقی قرار گرفته است و به همین لحاظ اقلیم‌های متفاوت از نواحی بسیار مرطوب تا قسمت‌های نیمه خشک را در بر می‌گیرد.

نزولات آسمانی در این پارک برحسب منطقه متفاوت و میزان آن بین هزار میلی‌متر تا کم‌تر از دویست میلی‌متر در سال متغیر است.درجه حرارت آن از منفی بیست و پنج درجه تا مثبت سی و پنج درجه سانتی‌گراد برحسب ماه‌های مختلف متفاوت است. شرایط طبیعی پارک موجب به وجود آمدن زیستگاه‌های مناسبی برای زندگی پستانداران وحشی شده و گوناگونی این جانوران را نیز تشدید کرده است.

مناطق جنگلی این پارک را گونه‌هایی مانند مرال (گاو کوهی، بزرگ‌ترین گوزن ایران) و شوکا جلوه‌‌ای خاص بخشیده‌اند. در نواحی استپی نیز حیوانات مختلفی مانند آهو، قوچ و میش، کل و بز و یوزپلنگ زندگی می‌کنند.پلنگ، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، شغال، گربه پالاس و گربه جنگلی (و نیز گونه‌های متعددی از پستانداران کوچک) نیز از جانورانی هستند که در اکثر نواحی این پارک یافت می‌شوند.

گفته می‌شود که ببر نیز در پارک وجود دارد. از میان جمعیت پستانداران بزرگ وحشی این پارک، قوچ و میش بیش‌ترین تعداد را دارند.تنوع گونه‌های پرندگان این پارک نیز به بیش از یکصد و پنجاه گونه پرنده وحشی می‌رسد.

حدود چهل و هشت نوع پرنده در فصل بهار و تابستان در منطقه یافت شده و شصت و دو گونه نیز بومی پارک می‌باشند. به این ترتیب حدود یکصد و ده نوع پرنده در این پارک زادوولد می‌کنند. علاوه بر این، بیست و یک نوع پرنده دیگر نیز در زمستان‌ها مشاهده شده و نوزده گونه دیگر نیز در مسیر مهاجرت خود در این پارک توقفی کوتاه می‌کنند.

سار صورتی، شاهین بحری و بال لاکی از این دسته‌اند.از انواع پرندگان قابل شکار این پارک به قرقاول، کبک، تیهو، زنگوله، بال، کوکر سینه سیاه، ابیا و بلدرچین می‌توان اشاره کرد که ابیا و بلدرچین مهاجر و بقیه بومی منطقه می‌باشند.

از پرندگان شکاری و لاشخورهایی که از سایر جانوران تغذیه نموده و در سرتاسر سال در پارک مشاهده می‌شوند، می‌توان به قرقی، دلیجه، سار، کپه، دال سیاه، عقاب دریایی دم سفید، طرلان و بالابان اشاره کرد. این پرندگان در کنترل جمعیت انواع جانوری، بهداشت محیط و حفظ سلامت انواع جانوران دیگر نقشی حیاتی دارند. پارک ملی گلستان زیستگاه بسیاری از پرندگان و گنجشکان زیبا و آوازه خوان مانند دارکوب سیاه، بلبل، توکای باغی، انواع سهره‌ها، سسک‌ها، زرده پره‌ها، مگس گیرها، زنبور خورک‌ها و دم سرخم‌ها می‌باشد.

این گروه از پرندگان نقش بسیار مهمی در کنترل آفات نباتی ایفا می‌کنند.پارک ملی گلستان بین دو حوزه نیمه نم‌پسند و نیمه خشکی پسند قرار دارد و به تدریج در حرکت به طرف شرق، سیمای طبیعی آن به حالت استپیک تغییر پیدا می‌کند، به همین جهت عناصر گیاهی نواحی سه‌گانه فوق را می‌توان در پارک مشاهده نمود.

تنوع و رنگارنگی‌ گیاهان این پارک چنان مناظر زیبایی را به‌وجود آورده است که نظیر آن را در کم‌تر جایی از این سرزمین می‌توان دید.توسکای قشلاقی، کلهو، انجیر، توت، ملج، داغداغان، ازگیل، ولیک، زالزالک، سیامتو، گوجه وحشی، شیر خشت، دغدغک، گردو، تمشک، نار وحشی، گلابی وحشی و ... از گونه‌های مختلف گیاهی پارک محسوب می‌شوند.

در کف جنگل گونه‌های بی‌شماری نظیر سرخس‌ها، متامتی و ... پراکنده‌اند. در نواحی خشک‌تر درختچه‌های زرشک، تغ، گز، کاروان‌کش، بوته‌های کلاه میر، حسن، گون، گدار، چوبک،‌درمنه، خارشتر و سایر گونه‌های استپی یافت می‌شود. در نواحی مرتفع گونه ارس نیز به طور پراکنده دیده می‌شود.

پارک ملی گلستان می‌تواند مورد بازدید  گذران اوقات فراغت عموم مردم بویژه مسافران عبوری در مسیر جاده تهران- مشهد قرار گیرد. پارکینگ‌ها و کمپینگ‌هایی جهت استراحت واقامت شبانه در این پارک ایجاد شده است که برخی از آنان مدت‌هاست مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

از آن جمله می‌توان پارکینگ‌های تنگ‌راه، گلستان و آبشار را نام برد که امکان دسترسی به آنها آسان و نیز از برخی جنبه‌های اساسی تفرجگاهی مانند ملاحظه مناظر زیبا و بدیع، بهره‌گیری از هوای پاک و لطیف، امکان مشاهده انواع پرندگان و سایر جانوران حائز اهمیت است.

این پارکینگ‌ها حداقل وسائل وتجهیزات تفرجگاهی از قبیل میز و نیمکت، اجاق، زباله‌دانی و سرویس‌های بهداشتی را دارند. ضمناً کمپینگی جهت اقامت شبانه در دست تهیه است که پس از تکمیل مورد استفاده قرار خواهد گرفت. ساختمانی به منظور ارائه اطلاعات، نمایش فیلم‌ها واسلایدهای مربوط به منطقه و نیز بیان مسائل زیست محیطی که خود عامل مؤثری در ارتقاء سطح فرهنگ زیست محیطی بازدیدکنندگان به حساب می‌آید، ایجاد گردیده است.