دکتر "معصومه ابتکار" روز یکشنبه در مصاحبه با برنامه "من طهران" شبکه خبری "العالم"، با بیان اینکه خدمات و فواید محیط زیست به بشر نامحدود نیست، اظهار داشت: اگر رودخانه‌ای را بیش از حد آلوده کنیم به کانال فاضلاب تبدیل می شود و دیگر نمی توان آن را رودخانه نامید؛ و اگر مرتعی بیش از حد در آن چرای دام صورت بگیرد، بیابان می شود.
وی با تأکید بر اهمیت توجه به محیط زیست در سیاستهای توسعه، افزود: با توجه به اینکه درحال توسعه هستیم و با در نظر گرفتن رشد جمعیت و شهر نشینی و توسعه صنعت و کشاورزی، در کشور با بحرانها و چالشهای محیط زیستی مواجه هستیم.
ابتکار افزود: در بخش کشاورزی و همچنین صنعت در بسیاری از موارد بدون توجه به الزامات زیست محیطی کارها صورت گرفته، به صورتیکه بخش کشاورزی سهم عمده‌ای از آب کشور را مصرف می کند درحالیکه راندمان بسیار پایین و آلودگی بالا است.
معاون رئیس جمهور با اشاره به قرار گرفتن ایران در نقطه جغرافیایی خشک و نیمه خشک، گفت: این امر شرایط را برای ما دشوارتر کرده است.
* دلیل بروز خشکسالی در ارومیه
ابتکار تأکید کرد: در ایران با توجه به توسعه، بهره برداری‌های بی رویه از منابع آب صورت گرفته است، به عنوان مثال در اطراف دریاچه ارومیه نباید کشاورزی تا این حد توسعه پیدا میکرد.
وی ادامه داد: کشاورزی طی 2 دهه از 150 هزار هکتار به 450 هزار هکتار رسید؛ به صورتیکه منابع آبی را برای رشد کشاورزی و افزایش تولیدات استفاده کردند. که این امر موجب شد دریاچه ارومیه خشک شود.
* ضرورت استفاده از روشهای آبیاری و کشاورزی مدرن
ابتکار تأکید کرد: باید حتما چرخشی جدی در الگوی کشاورزی و آبیاری صورت بگیرد، و باید به سوی روشهای آبیاری مدرن برویم، مصرف آب در بخش کشاورزی باید کاهش بیابد و در مقابل بهره وری باید افزایش پیدا کند.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این سؤال که آیا درپیش گرفتن روشهای جدید موجب کاهش تولیدات کشاورزی خواهد شد، خاطرنشان کرد: اگر با برنامه‌ریزی و بهره‌گیری از فناوریها و تجربیات کشورهای دیگر انجام شود، آسیبی به بخش کشاورزی نمی‌رسد و بهره برداری این بخش به خوبی افزایش می‌یابد؛ و می‌توانیم کارهایی انجام دهیم که میزان مصرف آب کاهش بیابد ولی لزوما بازدهی کاهش پیدا نکند، و همچنین می توانیم محصولاتی را انتخاب کنیم که آب کمتری نیاز دارد.
"باید حتما چرخشی جدی در الگوی کشاورزی و آبیاری صورت بگیرد، و باید به سوی روشهای آبیاری مدرن برویم"
وی گفت: باید سعی کنیم که منابع آبی را حفاظت کنیم و بهره برداری پایدار داشته باشیم و کشاورزی ما منطبق با واقعیتها رشد کند؛ به عنوان مثال آنچه که در ارومیه اتفاق افتاد این است که کشاورزی در آنجا امکان ادامه ندارد و آبهای آن منطقه شور شده است.
* آغاز تلاشها برای نجات ارومیه
ابتکار گفت: در ارومیه طرحی شروع شده است، و کاری را ابتدا با 41 روستا برای آموزش روستائیان جهت اصلاح الگوی کشت و آبیاری آغاز شده است. این روش قبلا هم با همکاری سازمان ملل و اکنون هم با همکاری ژاپن انجام شده، و موفق بوده است.
ابتکار اظهار داشت: البته این برنامه‌ای نیست که سریع جواب بدهد؛ ما در آنجا بیش از 2 هزار روستا داریم که برداشت آب آنها بر منابع آبی و رودخانه های ورودی ارومیه مستقیم است؛ این کار ساده‌ای نیست ولی ما آن را آغاز کرده‌ایم؛ شروع کار با 41 روستا بوده و 36 روستا نیز اخیرا اضافه شده است.
* طرح اتصال خزر به خلیج فارس، مشکلی را حل نمی‌کند
ابتکار درخصوص طرح اتصال آب خزر به خلیج فارس گفت: این ایده در گذشته مطرح و مطالعاتی انجام شد و در آن زمان هم موافقانی را داشت؛ ولی مطالعات جامعی درباره این مسأله صورت گرفت و کسانیکه مطالعات را انجام دادند به طور قاطع اعلام کردند که این کار منافعی را که متصور می شده نخواهد داشت، و مشکلی را حل نخواهد کرد. مسأله بسیار پیچیده است و تا اکنون به صورت جدی مطرح نبوده است.
ابتکار اظهار داشت: در کنار وجود مشکلات فنی و زیست محیطی، باید توجه داشت که این طرح به هیچ وجه نمی‌تواند مشکلات کنونی کشور را از نظر بحث تأمین منابع آب حل کند؛ ما نیازمند آب شیرین، آب زیرزمینی و آب خوب و باکیفیت هستیم و اگر منابع آب موجود را درست استفاده کنیم، بسیاری از مشکلات حل می شود.
* دلیل به وجود آمدن ریزگردها و گرد وغبار
معاون رییس جمهور در خصوص بحران ریزگردها به ویژه در مناطق جنوبی کشور، گفت: ما اکنون با پدیده گرم شدن زمین مواجه هستیم و یکی از آثار این پدیده مسأله افزایش خشکسالی در غرب آسیا و نقاطی از آسیای میانه و شمال آفریقا است که با کاهش بارندگی و افزایش دما همراه است که ما در ایران آن را تجربه می کنیم. یکی از آثار آن گرد وغبار و پدید آمدن ریزگردهایی است که مشکلات تنفسی بسیاری را به وجود می آورد.
وی با بیان اینکه گرم شدن زمین نیز در کنار موضوع کشاورزی یکی از دلایل خشکسالی تالابها است، اظهار داشت: در خوزستان افزایش دما و خشکسالی است که در حال گذاشتن اثر منفی است؛ در فارس و سیستان نیز به همین گونه است و این مسأله‌ای جهانی است و ما برای این موضوع کنوانسیون جهانی داریم.
"ما نیازمند آب شیرین، آب زیرزمینی و آب خوب و باکیفیت هستیم و اگر منابع آب موجود را درست استفاده کنیم، بسیاری از مشکلات حل می شود"
ابتکار با تأکید بر ضرورت حل این موضوع از طریق کمکها و حمایتهای جهانی، گفت: کمکهای فنی و انتقال تجربیات برای ما بسیار ارزشمند است.
* مخالفت برخی کشورهای منطقه با مقابله با ریزگردها
ابتکار ادامه داد: ما در ارتباط با موضوع گرد و غبار به طور ویژه ستادی را از ابتدای دولت دکتر روحانی تشکیل دادیم و همچنین بعضی از کارهای دولت قبل مانند مذاکرات بین المللی را دنبال کردیم، از جمله اینکه تشکیل صندوق بین المللی مقابله با گرد و غبار که متأسفانه با وجود پیگیری‌های بسیاری که انجام دادیم، به دلیل مخالفتهای برخی کشورهای منطقه صندوق تا کنون شکل نگرفته است.
ابتکار خاطرنشان کرد: همینطور مذاکرات دوجانبه بسیاری را با کشور عراق داشتیم، ولی مشکلات ناامنی داخلی در عراق شرایطی را فراهم آورده که این مسأله برای دولت عراق اولویت نداشت زیرا ناامنی به گونه‌ای بود که امکان فعالیت در آنجا کم است و نمی توانستند برای درختکاری و بوته کاری و تثبیت خاک کاری انجام دهند.
ابتکار در خصوص انتقادهای صورت گرفته از سوی برخی جریانها و نمایندگان در خصوص بحران ریزگردها، گفت: انتقاد موضوع خوبی است و دولت از انتقاد استقبال می کند، و ما اعتقاد داریم که کار بدون نقد صحیح و نظارت به خوبی پیش نمی رود.
* محیط زیست یک حوزه سیاسی نیست
وی با تأکید بر اینکه این نظارتها و انتقادها در حوزه محیط زیست باید کارشناسی باشد، افزود: محیط زیست یک حوزه سیاسی نیست؛ ممکن است که من یک شخص سیاسی باشم ولی حوزه محیط زیست صد در صد تخصصی است، و مواجه شدن با آن هم باید تخصصی باشد. در پاسخ به اینکه گفته می شود ابتکار برای حل مشکل ریزگردها باید به خوزستان برود، و مشکل ریزگردها را حل کند، باید گفت که، مشکل ریزگردها نه با سفر من، و یا همه دولت و همه سازمانهای بین المللی به یک نقطه و یا در یک برنامه چند هفته ای و یا چند ماهه حل نمی‌‌شود.
ابتکار ادامه داد: اکنون حدود 18 ماه است که دولت آقای روحانی مسؤولیت گرفته است؛ روی مسأله گرد و غبار حداقل باید یک دهه کار شود تا نتیجه دهد؛ به عنوان مثال چین برای مقابله با گرد و غبار پکن، 22 سال است که روی طرح دیوار سبز صحرای گبی کار می کند، و دولتها یکی پس از دیگری از آن طرح حمایت کردند.
* حوزه محیط زیست 8 سال تعطیل بود
ابتکار خاطرنشان کرد: ما در برنامه چهارم، طرحی جدی برای حفاظت از محیط زیست ایران داشتیم ولی دولت بعدی که آمد آنرا اجرا نکرد و گفت که برنامه چهارم را قبول ندارد؛ و مصوبات و برنامه‌های محیط زیست در قانون برنامه چهارم و حتی پنجم را اجرا نکرد. و ما اکنون با مشکلات بسیاری در این حوزه مواجه هستیم و می‌توانیم بگوییم که 8 سال کامل حوزه محیط زیست تعطیل بود.
ابتکار تأکید کرد: محیط زیست از همان روز نخست از مهمترین مباحث دولت آقای روحانی بوده است، و در ارتباط با مسأله خوزستان حتی قبل از آنکه اتفاق بیفتد ستاد و برنامه ریزی های خوبی را داشتیم و بعد هم به فاصله یک هفته دولت مصوبه‌ای را داد که در آن تکالیف همه دستگاه‌ها مشخص شده است و من با یک مصوبه و یک برنامه به خوزستان رفتم.
ابتکار اظهار داشت: بحثی که نمایندگان محترم در خصوص رفتن من به خوزستان داشتند، زمانی بود که من با دستی پر به آنجا رفتم.
ابتکار اظهار داشت: از همان ماه‌های اول دولت یازدهم، گروه خاصی در مجلس و هم در بعضی از رسانه‌ها حملات شدیدی را با مبحث بنزین آغاز کردند؛ از زمانی که دولت یازدهم تصمیم گرفت بنزین پتروشیمی را حذف کند و تشخیص داد که آن بنزین بسیار آلاینده است و به دلیل نسبت بسیار بالای بنزن سرطانزا است؛ این امر نگرانی‌هایی را در عده خاصی به وجود آورد و از طریق رسانه‌ها و جاهای دیگر حملاتی را به محیط زیست و دولت صورت گرفت و چندین طرح تحقیق و تفحص مطرح شد؛ ولی خوشبختانه سازمان و دستگاه‌ها و وزرای دولت توضیحاتی در این زمینه ارائه دادند.
ابتکار خاطرنشان کرد: بنای ما تعامل با مجلس و پاسخگویی به سؤالات است، در این دوره تعامل بسیار خوبی را با همه نمایندگان داشته‌ایم و سازمان تمام سؤالات را با جدیت و دقت کافی و صبر و حوصله جواب داده است، و انشاء الله اگر تحقیق و تفحص دیگری باشد جواب خواهیم داد.
"دولت برای موضوع گرد و غبار، اعتبارات و برنامه های کافی را مصوب کرده است و این مسأله ای سیاسی نیست و همه باید کمک کنیم"
ابتکار افزود: البته فکر می‌کنم که اکنون مسائل تقریبا روشن است، زیرا دولت برای موضوع گرد و غبار، اعتبارات و برنامه های کافی را مصوب کرده است و این مسأله ای سیاسی نیست و همه باید کمک کنیم.
ابتکار در پاسخ به این سؤال که آیا آماده است برای پاسخ به سؤالات نمایندگان به مجلس برود، خاطرنشان کرد: من بارها در مجلس حضور پیدا کرده‌ام و به سؤالات پاسخ داده‌ام، و این بار هم در ادامه سؤالات قبلی است؛ و رئیسی که من را منصوب کرده اگر از من بخواهد من هیچ اصراری برای باقی ماندن ندارم، ولی تا روزی که در این پست هستم برای استیفای حقوق مردم در بهره‌مندی از محیط زیستی سالم و حل مشکلات زیست محیطی و همگرایی دستگاه های داخلی با جامعه بین الملل و کشورهای همسایه، تلاش خواهم کرد؛ تا همگرایی خوبی را در سطح ملی برای اجرای برنامه های محیط زیست داشته باشیم.
ابتکار گفت: این یک بحث علمی است و ما باید مواجهه صحیحی با مسائل ریزگردها، خشکسالی، آب و آلودگیها داشته باشیم؛ همه این مشکلات راه حل دارد و راه حلهای آنها هم فنی است.
* ضرورت استفاده از تجارب کشورهای دیگر
ابتکار درباره آینده محیط زیست کشورمان اظهار داشت: نگرانیها بسیار زیاد است و این امر فقط مربوط به ایران نیست و بحران محیط زیست یک بحران جهانی است؛ ناامید شدن در مقابل چالشها کمکی به حال ما نمی کند و راهی را پیش پای ما نمی گذارد؛ ما باید مشکل را بشناسیم و باید به صورت علمی با آن مواجهه کنیم.
وی افزود: باید از تمام توانمندیهای علمی و دانشگاهی خودمان و حتی تجربه جهان استفاده کنیم، و نباید فقط به تجربه بومی اکتفا کنیم؛ باید ببینیم که کشورهای دیگر چگونه مشکلات خود را حل کرده اند، و محیط زیست مرز نمی شناسد و ما باید از سازمانهای بین المللی و کشورهای همسایه و دیگر کشورها یاد بگیریم و بر اساس آن با جلب مشارکت خود مردم به ویژه در شهرهای بزرگ وارد عمل شویم.
* بحران‌های زیست محیطی با کمک و مشارکت مردم حل می شود
ابتکار با اشاره به بهتر شدن هوای شهرهای بزرگ مانند تهران بعد از حذف بنزین پتروشیمی، بر ضرورت مشارکت فعال و یاری مردم برای اجرای برنامه‌ها و طرح‌هایی که جهت حل بحران آلودگی هوا ارائه می شود تأکید کرد.
وی خاطرنشان کرد: البته هنوز معضل آلودگی هوا حل نشده است زیرا ما حدود 5 میلیون خودرو در تهران داریم که شاید 2 میلیون آنها فرسوده است و موتورسیکلتهایی هستند که هوا را بسیار آلوده می کنند.