العالم - آمریکا
رادیوی ملی آمریکا (ان‌پی‌آر) به بهانه گزارش گروه بین‌المللی بحران درباره سالگرد اجرای برجام، با «علی واعظ)، تحلیلگر ارشد این سازمان غیردولتی مصاحبه‌ای ترتیب داد.
در ابتدا مجری ان‌پی‌آر از واعظ پرسید دقیقاً چه نکاتی در برجام مندرج است. وی پاسخ داد: «مصالحه اصلی مندرج در توافق، بسیار ساده است. ایران برنامه هسته‌ای خود را به عقب خواهد برد و در ازای آن، از فشار تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌ای این کشور کاسته خواهد شد. ... و این دقیقاً همان چیزیست که در یک سال گذشته رخ داده است.»
س: پس شما به همین دلیل می‌گویید توافق هسته‌ای ایران باید یک موفقیت محسوب شود. اما ما چطور می‌دانیم اجزای توافق اجرا شده اند؟
ج: در بخش هسته‌ای، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هست که هر روز آنجا بازرسانی دارد و به فناوری‌های مدرن مجهز است که بر برنامه هسته‌ای ایران و تقریباً تمامی جنبه‌های آن، هر گرم اورانیوم از گهواره تا گور، نظارت دارد. آژانس تا به حال شش بار گزارش داده ایران به تعهدات خود در توافق به طور کامل پایبند بوده است. پس از هر دو طرف شواهدی وجود دارد که گواه کارا بودن توافق است؛ اما این بدان معنا نیست که در زمان اجرا مشکلاتی وجود نداشته و یا توافق در دراز‌مدت، مستحکم و حفظ‌شدنی است.
س: بله. و برخی از این مشکلات توجه بسیاری را جلب کرده اند. آیا به همین دلیل است که برخی (ترامپ) آن را یک توافق وحشتناک می‌نامند؟
ج: درست است. چون این توافق هم در تهران و هم در واشینگتن بسیار جنجالی و قطبی‌شده است، هر مشکلی به یک توفان سیاسی تبدیل شده است. برای مثال، ایران سال گذشته دو بار از سطح آب سنگینی که بر مبنای توافق می‌توانست در اختیار داشته باشد، اندکی فراتر رفت – 0.1 درصد از مرز 130 تن آب سنگینی که می‌توانست داشته باشد. اما گرچه این وضع به سرعت شناسایی و مشکل به سرعت حل شد، ماجرا به یک توفان سیاسی بزرگ تبدیل شد. ایران مواد مازاد را به عمان فرستاد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم آن را تأیید کرد.
س: پرزیدنت ترامپ این توافق را بدترین توافق مذاکره‌شده تا به امروز نامیده است. آیا فکر می‌کنید آمریکا بتواند به طور یکجانبه از برجام خارج شود؟
ج: ببینید؛ این توافق به گونه‌ای طراحی شده که گرچه یک توافق چندجانبه است، در حقیقت حکمِ یک توافق سیاسی را دارد. این یک معاهده نیست. سنای آمریکا آن را تأیید نکرده است. برای هیچ یک از طرفین هم الزام‌آور نیست. پس بله. آمریکا می‌تواند به طور یکجانبه از آن خارج شود. آمریکا می‌تواند تحریم‌های خودش را دوباره تحمیل کند و حتی می‌تواند به شورای امنیت برود و استدلال کند ایران به نوعی توافق را نقض کرده است. و حتی اگر سایر اعضای گروه 5 + 1 موافق نباشند، آمریکا می‌تواند حتی تحریم‌های سازمان ملل را مجدداً بر ایران اعمال کند.
س: این اقدام آمریکا چه تأثیری خواهد داشت؟
ج: خب، اگر آمریکا از توافق خارج شود، ایرانی‌ها چندین گزینه خواهند داشت. آن‌ها می‌توانند خود را قربانی معرفی کنند و بکوشند میان آمریکا و شرکایش اختلاف ایجاد کنند. آن‌ها می‌توانند یا با زنده کردن برنامه هسته‌ایشان و یا با هدف گرفتن منافع آمریکا در منطقه انتقام بگیرند. نباید فراموش کنیم که نیروهای آمریکا و ایران در میدان‌های جنگی عراق و سوریه باهم فاصله چندانی ندارند. ممکن است به وضع پیشین زنجیره نامطلوب افزایش تهدیدها از سوی دو طرف بازگردیم؛ یعنی آمریکا تحریم‌هایش را علیه ایران تشدید کند و در عوض ایران به برنامه هسته‌ای خودش سرعت بیشتری دهد. این وضع می‌تواند از کنترل خارج شود.