العالم - گوناگون
هر چند عوامل شخصی هم در بروز این ضایعات دخالت دارند. استرس و مشکلات عصبی، حجم کار زیاد رد محیط کار می توانند منجر به بروز چنین مشکلاتی شوند. البته بدیهی است که استفاده از رسانه های جدید و تکنولوژی خود به خود باعث بیماری و آسیب نمی شود بلکه استفاده نادرست از این وسائل و همچنین حجم زیاد کار در ایجاد استرس روانی و آسیب های فیزیکی نقش بسزایی دارند.
درد مچ دست از جمله دردهایی است که بیشتر افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند. برخی نوع شغل و برخی دردهای مفصلی را عامل بروز این درد می دانند. دردهای عضلانی و درد مچ دست و بازوهاست . درد گردن و کمر و در دراز مدت، خمیدگی پشت، از عوارض دیگر کار زیاد و طولانی با رایانه است. معمولا کاربران رایانه ساعدها، دست ها، بازوان، پشت و گردن خود را در حالت ثابت قرار می دهند و این کار باعث وارد شدن فشار زیاد در زمان طولانی روی ماهیچه ها و تاندون ها می شود و در نهایت می تواند منجر به مشکلات عضلانی و مفصل شود.
در این رابطه عوامل ارگونومیکی نظیر بار کاری، حرکت تکراری، طرز نشستن، زاویه دید، وضعیت میز و صندلی، ارتفاع صفحه کلید و مانیتور، وضعیت نور، سرعت تایپ، نداشتن آرامش روانی و ... می توانند از عوامل خطرساز باشند.
درمان دردهای دست بستگی به محل و شدت آسیب دیدگی دارد و باید تحت نظر متخصص انجام شود. اینها را دکتر قاسم اسحاقی، جراح اعصاب، دیسک و ستون فقرات و متخصص جراحی ستون فقرات می گوید. با او درباره همه این آسیب ها گفتگو کرده ایم.
این روزها به واسطه کار کردن با رایانه و به خصوص تلفن های همراه ناگزیر با آسیب های این وسایل آشنا هستیم. آیا بدن ما نسبت به نسل قبل یعنی پدرها و مادرهای مان افت کرده و زندگی ماشینی بر این فرآیند تاثیرگذار است؟ آیا تغذیه هم ارتباطی با آسیب های امروزه ما دارند؟
- تکنولوژی بسیار خوب است. در بسیاری از کشورها از آن انتقاد می کنند که اثرات مخربی بر زندگی انسان دارد. من می خواهم این جمله را اصلاح کنم؛ تکنولوژی همیشه خوب است و اگر به همان کسانی که انتقاد می کنند که تکنولوژی اثر بد بر زندگی انسان دارد، بگوییم از موبایل یا رایانه استفاده نکنید، چه واکنشی خواهند داشت؟
قطعا با مقاومت آنها مواجه می شویم!
- بله. پس چه باید بگوییم؟ باید بگوییم به نظر می رسد تکنولوژی اثرات کنترل نشده بر زندگی انسان دارد تا اثرات بد یعنی چه؟ بشر در طول زندگی اش یک دوره کشاورزی داشته، یک دوره صنعتی و یک دوره فراصنعتی که الان ما در آن هستیم. یعنی دوره ای که انفجار اطلاعات، اختراعات رخ داد.
آنچه که در این صد سال اخیر رخ داده، بشر در تمام تاریخ انجام نداده است. یعنی این میزان پیشرفت هر 10 سال به صورت تصاعدی بالا می رود. بنابراین تکنولوژی زندگی انسان را آسان می کند و تقریبا کسی نمی تواند از آن و این شیوه زندگی فرار کند و حتما وابسته تکنولوژی خواهد شد. نکته دوم این است که تکنولوژی بسیار جذاب است و می تواند شما را ساعت ها در یک جا نگه دارد، هیچ وسیله ای نمی تواند این قدر جذاب باشد. به پرسش شما برگردیم؛ منتها مشکلی که ما داریم این است که با همه این پیشرفت چرا بدن ما افت کرده است؟
در واقع شما موافق این گفته هستید که بدن انسان معاصر نسبت به نسل قبل افت کرده است؟
- بله. تکنولوژی را می توانیم از دو منظر نگاه کنیم. یکی در جوامع در حال توسعه و دیگری در جوامع توسعه یافته و اصطلاحا پیشرفته. در جوامع در حال توسعه، تکنولوژی کنترل شده نیست، بنابراین اثرات بد آن بیشتر دیده می شود.
هم در بعد اجتماعی و هم در بعد فیزیکی؟
- بله، مثال می زنم. در جوامع پیشرفته فرض کنید سوء استفاده از تلگرام یا هر وسیله ارتباطی خیلی کمتر است زیرا نیروهای محافظتی زیاد هستند. در جوامع در حال پیشرفت این گونه نیست. از شبکه های اجتماعی سوء استفاده های بیشتری صورت می گیرد. اما درباره پرسش شما درباره افت بدن در جوامع پیشرفته می گویم، شما با کمک یک ریموت در خانه را باز می کنید، خریدتان را اینترنتی انجام می دهید یا با یک تلفن برای شما پیتزا می آورند. این در حالی است که در آن جوامع برای آن که بدن افت نکند، در مقابل این شیوه، ورزشگاه های زیادی ساخته اند. البته ورزش در این جوامع یک امر نهادینه شده است و از ضروریات زندگی.
در واقع ورزش روتین زندگی آنها شده است اما در کشورهای در حال توسعه این گونه نیست. از تکنولوژی استفاده می کنند ولی به شیوه درست در کنار آسایشی که برای شما فراهم شده است که مثلا بانک نروید و با کمک اینترنت کارهای بانکی تان را انجام دهید، اما در ازای آن باید ورزش کنید؛ کاری که در کشورهای در حال توسعه این کار انجام نمی شود.
بنابراین در این کشورها افزایش وزن، تنبلی، رخوت و بی حوصلگی دیده می شود. برای آن که شما مدام از تکنولوژی استفاده می کنید. به عنوان مثال کسی که مدام از تلفن همراه استفاده می کند حتما دچار دردهای دست، شانه، گردن و حتی کمر می شود؛ برای آن که ساعت ها با آن بدون وقفه سرگرم است. در جوامع پیشرفته این موضوع تقسیم بندی شده است، یعنی آن قدر کار و شرکت فرد مهم است که مثلا ساعت خاصی را صرف کار با مثلا تلفن همراهش می کند.
در جوامع غیر پیشرفته فرد چندان منظم نیست و این دغدغه را ندارد که کارش را از دست دهد یا از کیفیت کارش کاسته شود. همین موضوع دقت را کم می کند. بنابراین یکی از انتقادات در چنین جوامعی نسبت به تکنولوژی کنترل نشده وارد هست، این است که تمرکز افراد را کم می کند. پس می توانیم بگوییم اثرات کنترل نشده تکنولوژی را در سه جنبه بررسی کنیم؛ یک جنبه روانی که به دلیل استفاده مدام از تکنولوژی فردگرا می شوید، الان در بسیاری از خانواده ها هر کسی به اصطلاح سرش در موبایل خودش است و دیگر ارتباطی با هم ندارند.
این موضوع منجر به افسردگی و انزوا هم می شود.
- دقیقا. بشر دوست دارد صحبت کند. تکنولوژی صحبت کردن را به متن تبدیل کرده است. برای برطرف کردن آن باید ساعت های خاصی را به استفاده از آن اختصاص دهیم. نکته مهم این است که ما به آن اعتیاد پیدا نکنیم بلکه از آن استفاده کنیم. جنبه بعدی آن آسیب های بدنی و فیزیکی است؛ رخوت و بیماری. وقتی شما حرکت نداشته باشید دچار بیماری های عضلانی، قلبی و ... می شوید. راه حل آن این است که مثلا خانواده ها یک است برای استفاده از آن وقت بگذارند. مشکل از زمان پیدایش تلویزیون آغاز شد و با دنیای دیجیتال و فراصنعتی شدن جامعه به اوج رسید.
در صحبت های تان به رخوت و بیماری اشاره کردید؛ به عنوان مثال از کجا بفهمیم که مثلا دست درد حاصل رخوت است یا بیماری که به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟ به هر حال نوع مشاغل این روزها به گونه ای است که ساعت های متمادی پشت میز می نشینیم و به خصوص با رایانه کار می کنیم.
- باید حتما برنامه ریزی وجود داشته باشد. یعنی ساعت های خاصی را صرف حرکت کنیم. مثلا هر کسی می تواند برنامه ریزی کند که من هشت ساعت بیشتر نباید کار کنم. باید شیوه زندگی را اصلاح کنیم. یعنی شیوه زندگی را مطابق استانداردهایی که برای استفاده از تکنولوژی تعریف شده است، هماهنگ کنیم. مثلا کسی که کارش نویسندگی است و به نوعی با رایانه سروکار دارد، قبل از هر چیز بیشتر از هشت ساعت کار نکند، بیشتر از هشت ساعت از تکنولوژی استفاده نکند.
شیوه زندگی را عوض و برنامه ریزی کنید. بعد از برنامه ریزی در حین استفاده از وسایل تکنولوژی بیش از 30 دقیقه در یک وضعیت ننشینید. مثلا اگر من در حال گوش دادن به صحبت های بیمار هستم می توانم بلند شوم، گردنم را خم و راست کنم، کمرم را حرکت دهم و کارهایی از این قبیل. دومین مورد این است که حتما نرمش صبحگاهی داشته باشیم. یعنی کسی می تواند از تکنولوژی صحیح استفاده کند که آمادگی بدنی داشته باشد. یعنی صبح قبل از آن که از منزل خارج شود، به خودش بگوید باید بدنم را آزاد و آماده کنم چون تا هشت ساعت دیگر فرصت ندارم.
این کار پیشگیری از رخوت است؟
- بله و حتما هر 20 دقیقه یک بار به مدت پنج دقیقه گردن، دست ها و پاها را حرکت دهد. فرض کنید فردی دانشمند است و در خانه هم مطالعه می کند، او هم باید برنامه ریزی کند که به عنوان ورزش مثلا با فرزندش بازی و با همسرش صحبت کند و دوباره به مقاله نوشتن و کارهایش برگردد.
این کار باعث بر هم خوردن تمرکز نمی شود؟
- خیر. در اینجا چیزی به نام مهارت وجود دارد که وقتی آن را یاد بگیرید، انجام هر کاری آسان می شود. شاید در ابتدا سخت باشد که مثلا 30 دقیقه کار کنیم و پنج دقیقه استراحت اما به تدریج این مهارت را کسب می کنیم. ثابت شده است اگر سه ماه کاری را تکرار کنیم، تبدیل به عادت می شود و دیگر نیازی ندارید که به آن فکر کنید، مهارت استفاده از آن را کسب می کنید.
در این سال ها و با توجه به تخصصی که دارید، دست ها، عضلات گردن و ستون فقرات ما ضعیف شده است یا خیر؟
- بله، ضعیف تر شدند.
با توجه به این موضوع که اولویت اول ورزش است، چه راهکارهایی برای مقابله با این ضعف وجود دارد؟
- ورزش، نرمش های صبحگاهی و همانطور که قبلا هم گفتم استفاده صحیح از ابزار تکنولوژی. اگر این سه جنبه را رعایت کنیم قاعدتا دچار بیماری هایی مثل کمردرد، گردن درد و اینها نخواهیم شد. ببینید برخی به گذشته باز می گردند و می گویند آن شیوه زندگی بهتر بود. در آن دوره هم کمردرد و بیماری هایی از این قبیل وجود داشته است اما با این تفاوت که آسیب های آنها از کار زیاد بود! مثلا فردی به تنهایی بار سنگینی را جابجا می کرد یا جارو کردن فضاهای بزرگ خانه های قدیمی.
این گونه نبوده که آنها این دردها را نداشته اند، پس بنابراین بیماری های ما ناشی از تکنولوژی نیست، ناشی از استفاده نادرست است. قبل از تکنولوژی انسان به واسطه کار زیاد، آسیب های بدنی و روحی می دید و مثلا افسرده می شد اما در دوره معاصر به دلیل کار نکردن.
نوع و شیوه تغذیه در گذشته با الان متفاوت است. سبک زندگی و تغذیه ما، چه نوع غذاها و چه ساعت های نامرتب غذا خوردن، چه تاثیری در افت و آسیب های فیزیکی بدن دارند؟
- دقیقا تکنولوژی باعث تغییر تمام جوانب زندگی ما شده است از جمله تغییرات رژیم غذایی. مثلا پزشکان گفتند چربی مضر است، تمام کارخانجات تولید مواد غذایی سعی کردند چربی را حذف کنند ولی به جای آن مواد دیگری را جایگزین کردند که اثرات مخرب تری داشت. به عنوان مثال قند را جایگزین چربی کردند که سم سفید نامیده می شود. بنابراین باید غذاهایی را مصرف کنیم که مطابق استانداردهای امروز باشند؛ صد سال در ایران پیتزا نبود و غذاهای سالم تری مورد استفاده قرار می گرفت چون غذاها بیشتر ارگانیک بودند.
در واقع ما هر چه جلوتر می رویم با آسیب های بیشتری مواجه می شویم؟
- خیر. دانشمندان به اصلاح متناسب با پیشرفت استانداردهای آن را نیز تعیین کرده اند. بنابراین باید برای تغذیه هم برنامه ریزی کرد. باید تعادل برقرار کرد. در طبیعت چیزی به نام اکوسیستم وجود دارد که تعادل را ایجاد می کند. بشر اگر در آن دخالت صحیح انجام دهد، اکوسیستم را به آرامی تغییر می دهد. رژیم غذایی هم مثل همین است.
مواد غذایی آماده را مثال زدید، علاوه بر مشکلات و بیماری های گوارشی مثلا می توانند منجر به سرطان استخوان یا عضله شوند؟
- هر نسجی در بدن می تواند به سرطان مبتلا شود. سرطان یعنی یک سلول به صورت لجام گسیخته شروع به تکثیر می کند. برخی عناصر شناخته شده هستند که به آنها کارسینوژن گفته می شود؛ مواد سرطان زا. سرطان عضله را مثال زدید. سلول های عضلانی ما دارای ژن اوپرون هستند، ژن کنترل کننده تقسیم سلولی.
این ژن هنگام پدید آمدن سلول عضلانی توسط یک پروتئین پوشیده شده است، اگر به هر دلیلی این پروتئین کنار برود، اوپرون وارد عمل شده و دستور تکثیر سلولی می دهد. مواد کارسینوژن باعث چنین اتفاقی می شوند. مثلا آزبست یا پشم شیشه باعث سرطان پلِر (پرده ریه) می شود. علت اصلی سرطان شناخته شده نیست اما سه چیز در آن دخالت دارد؛ آب، غذا و محیط که محیط شامل هوا و خاک می شود. با آلوده کردن خاک تمام مواد غذایی ما آلوده خواهند شد.
در واقع در شهری مثل تهران تمام عوامل مهیاست.
- دقیقا به همین دلیل عده ای باید بنشینند و کدهای خاصی را تعریف کنند که مثلا غلظت اسید کربنیک در هوای تهران چقدر باید باشد. باید تعداد ماشین ها را کم و وسایل حمل و نقل عمومی را جایگزین کرد. همین طور پیاده رفتن و ...
عملا چنین چیزی را نمی بینیم. مثلا قبلا برای رساندن بچه ها به مدرسه کمتر از ماشین های شخصی استفاده می شد، اما امروز چنین چیزی را نمی بینیم.
- مثال خوبی زدید. بسیاری از کشورها «اِسکول باس» یا اتوبوس مدرسه دارند. بچه ها پیاده روی می کنند و به ایستگاه مشخصی می رسند و اتوبوس در ساعت مقرر آنها را سوار می کند و به مدرسه می رساند و در ساعت مقرر هم آنها را به همان ایستگاه بر می گرداند. به این ترتیب بچه ها هر روز پیاده روی می کنند و تحرک دارند. اگر این اتوبوس مثلا 40 دانش آموز را سوار می کند، حالا در نظر بگیرید به جای آن، این تعداد ماشین وارد خیابان ها شوند. هم هوا را آلوده می کنند و هم ترافیک.
باید این فرهنگ را تغییر داد. آلودگی هوا باعث خستگی، سردرد، بیماری های سرطانی و رخوت می شود. یکی از دلایل رخوت بالا رفتن غلظت خون به دلیل تغییر سطح گازهای خون است. از آب آلوده یا غذای فاسد می توان اجتناب کرد اما آلودگی هوا مقوله پیچیده تری است. برای مقابله با آن از اینترنت کمک می گیریم که دیگران چه کردند ما هم همان کار را انجام دهیم. با خواندن مقاله کاری نمی توان انجام داد. باید متخصص تربیت کنیم. نباید دچار سیکل معیوب شویم. یعنی یک پدیده نباید مانع پیشرفت شود. اگر آگاهی داده شود، این چرخه به سیکل مثبت تبدیل خواهد شد.
به دلیل استفاده از رایانه دردهای مچ دست، گردن یا ساعد شیوع یافته اند. چه راهکاری برای مقابله با آن پیشنهاد می دهید؟
- الان در بسیاری از کشورها نرم افزاری به نام تکست خوان وجود دارد. شما به جای این که بنشینید و مدام به صفحه مانیتور خیره شوید متن برای شما خوانده می شود و سرعت آن هم قابل تنظیم است. متاسفانه در فارسی چنین نرم افزاری نداریم. چنین چیزی را یک فرد خارجی برای ما تولید نمی کند. خودمان باید برای تولید آن دست به کار شویم. نرم افزار دیگری وجود دارد به نام دیکته. با کمک این نرم افزار شما دیگر نیازی به تایپ کردن یا حرکت موس ندارید. آنچه را که می خواهید می گویید و نرم افزار انجام می دهد. در واقع آن چه را که می خواهید برای نرم افزار می خوانید و او متن را می نویسد.
این شیوه و این تکنولوژی منجر به تنبلی و بی تحرکی نمی شود؟
- خیر. مثلا شما در حال راه رفتن و نرمش هستید و نرم افزار متن مورد نیازتان را می خواند و دیگر در یک جا نمی نشینید و به رایانه خیره نمی شوید.
آنچه گفتید یک راهکار دراز مدت است. با توجه به شرایط ما چه توصیه ای دارید؟
- باید این کار را انجام دهیم. باید برای تربیت متخصص هزینه کنیم. یکی از معضلات اصلی ما این است که استانداردهای تعریف شده نداریم تا به کدهای مشخصی برسیم اما می توان با توجه به سن و سال و ژنتیک و هم چنین اصلاح برخی رفتارهای غلط مانند بد نشستن یا طولانی نشستن، برداشتن اجسام سنگین، آمادگی جسمانی، طریقه خوابیدن، وزن و کنترل بسیاری از عوامل محیطی مانع از آسیب های فیزیکی شد.
یکی از دلایل آسیب های فیزیکی استاندارد نبودن صندلی ها در محل کار یا مدارس یا حتی شیوه خوابیدن است. توصیه شما در این زمینه چیست؟ چون استاندارد کردن یا بهینه سازی آنها خارج از توان فرد است. مثلا یک دانش آموز بعد از چند ساعت نشستن روی نیمکت غیراستاندارد چه کاری باید انجام دهد؟
- نرمش!
چه نوع دردهایی را باید جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد؟
- در تمام کشورها مقوله ای به نام «پزشک خانواده» وجود دارد. یعنی مشاور شما در امور پزشکی. شما هر دردی که داشتید در ابتدا به او مراجعه و با او مشاوره می کنید. در اینجا مشکل این است که مردم به دلخواه خودشان به پزشک مراجعه می کنند. در کشورهای پیشرفته سیستم های اجتماعی جایی را مشخص کرده اند که مثلا صد هزار به آنجا مراجعه می کنند. مشکل ما این است همیشه می خواهیم به صورت فردی کارها را اصلاح کنیم. مثلا می گوییم اگر نیمکت های مدرسه غیراستاندارد است ما چکار باید کنیم؟ این وظیفه ما نیست.
مدرسه باید این کار را به شکل صحیح انجام دهد. مشکل اصلی سیستم ما این است که امور از طریق وزارتخانه ها انجام می شود اما در جاهای دیگر از طرق مجامع علمی کارها را انجام می دهند. به عنوان مثال «گایدلاین»ها در دیگر کشورها توسط انجمن های پزشکی مشخص می شوند اما در کشوری مثل ما توسط بخشنامه های وزارتخانه است که اکثرا توسط کارمندانی نوشته می شود که آنها را از اینترنت می گیرند. در واقع یک استاندارد کنترل نشده.
به عنوان مثال «کارپارتانل» یا بیماری «تونل کارپ» که این روزها به دلیل استفاده از موس رایانه بیماری شایعی است. استفاده اشتباه و دائم از ماوس هنگام کار با رایانه می تواند به دست صدمه وارد کند، به طوری که درد، ناتوانی و لرزش و بی حسی ساعد و دست نخستین نشانه های فشار بیش از حد به تاندون ها و عصب ها به دنبال حرکت های نادرست هنگام کار با ماوس رایانه است و صدمات آن می تواند تا ساعد و بازو نیز ادامه پیدا کند، به طوری که عصب دست در زیر کانال کارت گیر می افتد و باعث خواب رفتگی، بی حسی و احساس درد در انگشتان دست می شود.
فرد مبتلا به «کارپارتانل» باید بتواند اطلاعات صحیح را از سایت انجمن جراحان مغز و اعصاب ایران یا انجمن ارتوپدها کسب کند اما متاسفانه چنین چیزی وجود ندارد. بنابراین نمی تواند به اطلاعات جامع و موثقی دست پیدا کند.
باید فردگرایی را کنار بگذاریم. آن وقت دیگر در مدرسه مشکل نیمکت و آسیب های ناشی از غیر استاندارد بودن آنها وجود نخواهد داشت. البته این را هم باید اضافه کنم که مردم ما به هیچ استانداردی قائل نیستند زیرا نه توصیه های پزشکی را مطابق دستور پزشک انجام می دهند و نه حتی مصرف دارو را و مطابق میل خودشان داروها را استفاده می کنند. حدود 70 درصد از بیماران داروها را مطابق میل خودشان مصرف می کنند نه طبق دستور پزشک. تا زمانی که این روند ادامه داشته باشد معضلات ما پابرجا هستند و مشکلات حل نمی شوند.
مشکل دیگری که با آن مواجه هستیم پوکی استخوان است؛ میزان ابتلا به آن در زنان و مردان چگونه است؟
- پوکی استخوان هم در خانم ها و هم آقایان دیده می شود. علت اصلی آن وضعیت ویتامین D است. در این چند سال به دلیل آلودگی هوا، نور خورشید به اندازه کافی به سطح بدن نمی رسد و در کنار آن همان طور که قبلا هم گفتم، شیوه تغذیه و مواد غذایی نکته دیگر «فعالیت های خارج از منزل» جزو فرهنگ ما نیست. در کشورهای دیگر دو روز تعطیلات دارند و مردم به درستی از آن استفاده می کنند اما در اینجا در تعطیلات بیشتر می خوابیم.
همین خوابیدن های طولانی که اشاره کردید، گاهی بیش از هشت ساعت می شود، این حالت در طولانی مدت به بدن آسیب نمی رساند؟
- خیلی بد است و قطعا آسیب رسان. خوابیدن باید به اندازه و متناسب باشد و مشکل اصلی ما این است که ریتم زندگی را تغییر داده ایم. همان طور که قبلا هم گفتم هیچ استانداردی نداریم. خواب بیش از یک ساعت در روز برای بدن مضر است. مشکلی که اخیرا دیده می شود درباره کسانی است که بدنسازی کار می کنند. برخی از مربیان به آنها می گویند بعد از خوردن بخوابید تا حجم عضلات تان بیشتر شود. همین کار باعث آسیب های فیزیکی بی شماری به بدن می شود. همین کار باعث می شود جوان فعال نباشد. در واقع همین کار در برخی دامداری ها اتفاق می افتد.
به دام غذا و هورمون می دهند و چون فضای کافی برای تحرک ندارد، فقط فربه می شوند. چون دام تحرک ندارد باعث بالا رفتن میزان کلسترول در گوشتش می شود که ما نیز با مصرف کردن آن دچار مشکلات متعددی می شویم. مثل بیماری های قلبی و عروقی. الان سکته های مغزی و اختلال حافظه شیوع بیشتری نسبت به گذشته دارند. الان اگر از افراد حتی به ظاهر سالم ام آر آی مغزی گرفته شود، دیده می شود که بسیاری از رگ های کوچک مغزی آنها گرفته شده است. صنعتی سازی در بسیاری از کشورهای دیگر هست ولی با استانداردهای درست و دقیق.
پیشنهاد شما برای آسیب های فیزیکی ناشی از تکنولوژی چیست؟
- ببینید، قبل از هر چیز باید «پزشک خانواده» تعریف شود. از این طریق بسیاری از مشکلات و دردهای جسمی به درستی شناسایی می شوند و در صورت نیاز به پزشک متخصص معرفی و درمان می شوند. قبل از هر چیز تربیت نیروی متخصص و آموزش صحیح افراد است.
چه توصیه هایی دارید؟
- رعایت بهداشت فردی، استفاده صحیح از تکنولوژی و برنامه ریزی، ورزش. معضلی که الان بچه های ما دارند این است که دیگر مثلا فوتبال بازی نمی کنند. در واقع تحرک ندارند. حتی بچه های کوچک هم با تبلت و موبایل سرگرم هستند. این کار اشتباه است. برای استفاده از برخی رسانه ها باید 18 سال داشته باشید. آسیب های جسمی استفاده از تلفن های همراه در سنین پایین، بسیار شدید است. متاسفانه اثرات محیط بر افراد و بچه ها بسیار بیشتر از توصیه های والدین است.
چه کارهایی باید انجام دهیم؟
- تحرک داشته باشیم. مثلا در مسیر رفتن و برگشتن از محل کار نرمش داشته باشیم و در صورت امکان پیاده برویم. مشکلی که الان وجود دارد این است که شما هم در محل کارتان با رایانه کار دارید و هم در خانه. حالا این کار در خانه می تواند شامل استفاده از تلفن های همراه و مثلا به دلیل استفاده از شبکه های اجتماعی هم باشد. اگر شما مبتلا به درد مچ باشید، این کار باعث تشدید درد و آسیب می شود چون در واقع فعالیت بدنی ندارید.
گاهی توصیه هایی که به بیمار می شود، عملا قابل اجرا نیست؛ در این صورت باید چه کار کرد؟
- همه جا زمان کار و فعالیت هشت ساعت است. هشت ساعت برای ریلکس بودن که شامل ورزش و تفریح و ... است و هشت ساعت هم برای خوابیدن. حالا با کمی اختلاف یک یا دو ساعت اما چرخه صحیح این گونه است. با برنامه ریزی صحیح می توان توصیه های پزشکی را اجرا کرد و حتی آسیب های فیزیکی را کنترل کرد و مانع از پیشرفت آنها شد. قبل از آن که درگیر روند درمان شویم با تغییر شیوه زندگی می توان مانع از ابتلا به بیماری شد. درباره دردهای مچ دست که موضوع بحث ماست؛ چندین روز دست تان را از انجام فعالیت معاف کنید.
کار دست را کم کنید. اگر استراحت مطلق برای دست تان امکان ندارد و باید کار کند، مقدار فعالیتش را نصف کنید و در فاصله آن چند بار به آن استراحت دهید. کار کردن افراد تا حدی که فعالیت آنها باعث درد نشود اشکالی ندارد اما کار کردن آنها با درد زیاد، غیر عاقلانه است. درد یک علامت هشدار دهنده است. برای جلوگیری از بروز درد در مچ دست، به مدت طولانی و در یک حالت کار نکنید. هنگام کار، استراحت های متوالی انجام دهید. به عنوان مثال از دست سالم برای استفاده از موس رایانه استفاده کنید.
برای درمان باید به سراغ پزشک برویم و اصطلاحا از خوددرمانی دست برداریم.
- تا زمانی که زیرساخت ها درست نشوند عملا کاری نمی توان کرد. تاکید من بر پزشک خانواده است که از این طریق می توان مشاوره گرفت و از همه مهم تر تغییر شیوه زندگی. همچنین استفاده از منابع صحیح و معتبر و درباره کار نیز شیوه کار کردن مان را اصلاح کنیم.
دردهای مچ دست را چگونه می توان مهار کرد؟
- به هر حال ابتلا به بیماری اجتناب ناپذیر است. بدن انسان مثل قطعات است. مثلا مچ دست در طول عمر ما حدود 200 هزار بار حرکت می کند. حالا یک نفر این تعداد حرکت را در 40 سال انجام می دهد و دیگری در مدت 60 سال. این همان شیوه زندگی است که هر فرد انتخاب می کند. خب قاعدتا بعد از این مدت دیگر غضروفی باقی نمی ماند و مفصل از بین می رود. بنابراین باید قبل از هر چیزی از بدن مراقبت کرد.
بنابراین باید از انجام کارهایی که باعث شروع درد می شوند، خودداری کنید. در صورتی که امکان توقف کارها وجود ندارد، فعالیت های خود را کاهش دهید یا به نحوی تغییر دهید که مچ دست تحت فشار نباشد. استرس به همراه فعالیت می تواند صدمه بیشتری وارد کند. بنابراین کنترل استرس نقش بسزایی در کاهش درد دارد. از حرکات تشدید کننده درد بپرهیزید.
درباره مکمل هایی که این روزها تبلیغ می شود چه نظری دارید؟
- کاین مکمل ها موثر هستند اما به شرطی که طبق نظر پزشک توصیه و مصرف شوند. زمانی در کشور ما دارو نبود، افراد به عطاری ها مراجعه می کردند. الان داروخانه ها هستند که متاسفانه برخی از آنها به داروفروشی تبدیل شده اند. شما در کشوری مثل آمریکا نمی توانید بدون نسخه پزشک دارو و حتی مکمل ها را تهیه کنید چون مثلا استفاده از یک نوع آنتی بیوتیک باعث مقاوم شدن میکروب و آسیب های بعدی می شود. از طرف دیگر ما به راحتی داروها را دور می اندازیم و آنها را وارد چرخه طبیعت می کنیم. با تصور این که مکمل ها دارو نیستند، هر فردی به راحتی و بدون آن که آگاهی کاملی داشته باشد به راحتی آنها را تجویز و توصیه می کنند. از جمله سالن های بدنسازی و آرایشگاه ها.
در برخی باشگاه های بدنسازی شیوه های ورزش و مربیان ناوارد چه تاثیری در ایجاد یا پیشرفت این آسیب ها دارند؟
- بله، متاسفانه به دلیل نبودن پزشک و فرد آگاه، آسیب های بی شماری به بدن وارد می شود. به عنوان مثال یک مربی بدون آگاهی از شرایط بدنی فرد، حرکت هایی را آموزش می دهد که ممکن است مناسب آن فرد نباشد.
متاسفانه برخی از این افراد به راحتی در این زمینه ها اظهار نظر می کنند و در قدم بعدی مکمل هایی را پیشنهاد و ارائه می دهند، هیچ شناخت و آگاهی از ترکیبات آنها ندارند. مثلا مصرف ویتامین D را توصیه می کنند بدون آن که از عوارض مصرف بیش از حد آن آگاهی داشته باشند. نمی دانند این ویتامین در صورت مصرف بیش از حد در مغز استخوان ذخیره می شود، باعث رخوت و درد و در نهایت منجر به بیماری های سخت می شود.
بنابراین باید این مکمل ها در مکان های خاص و توسط افراد آگاه توصیه شود به خصوص پزشک متخصص تغذیه. البته قبل از آن باید برچسب های تایید سلامت را داشته باشند. مربی کسی است که آموزش دیده است. در بسیاری زا باشگاه های خارج کشور پزشک حتما حضور دارد و مربی با کمک پزشک به فرد متقاضی حرکاتی را که مورد نیاز اوست، توصیه و آموزش می دهد.
باید قوانینی را که درست می کنیم، نشکنیم. شیوه زندگی مان را اصلاح کنیم. آگاهی دادن و کنترل کردن استفاده از وسایل تکنولوژی.
سخن آخر.
- دست را راحت بگذارید. اگر درد دست شدید نیست و تغییری در آن مشاهده نمی شود، آسان ترین درمان، یعنی استراحت را انجام دهید.
ماهنامه همشهری تندرستی