العالم _ ایران / اقتصادی
سایه کمبود منابع آبی در کشور مدت‌ها است که در حال تبدیل شدن به معضل جدی برای کشور است.
نظرات متفاوتی درباره دلیل کمبود منابع آبی در کشور وجود دارد.
مهمترین دلیل بروز مشکلات جدی در حوزه آبی کشور، عدم استفاده مناسب از منابع آبی کشور، افزایش جمعیت، تغییر اقلیم و انتقال نامناسب در سطح کشور و حتی احداث سد بدون مطالعات دقیق کارشناسی و اقلیمی از دلیل چالش‌های جدی آبی در کشور مطرح می‌شود.
در همین ارتباط با محمدعلی غلامی استاد یار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری گفت و گو کردیم.
ابتدا در ارتباط با مدیریت منابع آبی در شمال کشور اگر مطالبی دارید، بفرمایید؟
غلامی، نوع مدیریت در منابع آبی استان‌های شمالی کشور با دیگر نقاط کشور بسیار متفاوت است،با توجه به کاهش بارندگی آب در مناطق شمالی کشور باید نگران این موضوع باشیم،در صورت عدم برنامه ریزی مناسب ممکن است در حوزه کشاورزی، صنعتی و حتی شرب دچار مشکلات جدی شویم.
باید با برگزاری همایش متعدد این هشدارها و دغدغه‌ها را به متولیان و سیاست گذاران منتقل کرده تا طرح مصرف بهینه، شرب و کشاورزی در برنامه کاری خویش قرار دهند.
چرا کشور دچار چالش آبی شد؟
غلامی، بخشی از این موضوع به دلیل افزایش جمعیت است، در سال 1305 جمعیت کشور حدود هشت میلیون نفر بود در حال حاضر تعداد جمعیت کشور به 80 میلیون نفر رسیده است، این حجم افزایش جمعیت باعث تغییراتی در سبک زندگی انسان‌ها و افزایش میزان مصرف آب را به دنبال دارد.
عدم مصرف بهینه دیگر مشکلات جدی است که کشور را به چالش آبی رسانده است، در حوزه کشاورزی، صنعتی و حتی شرب با مصرف بهینه آب مواجه نیستم.
در بخش کشاورزی مصرف ما به شیوه نامناسب نسبت به استانداردهای جهانی است، در یک متر مکعب آب یا هزار لیتر آب مصرف می‌کنیم تا یک کیلوگرم محصول به دست بیاوریم،این شاخص در دنیا حدود سه کیلوگرم به ازای مصرف یک متر مکعب آب است.
حتی اگر به لحاظ اقتصادی هم مورد ارزیابی قرار گیرد، بامصرف هزار لیتر آب در کشور 20 سنت آورده اقتصادی برای ما دارد ولی در سایر نقاط جهان با مصرف هزار لیتر آب یک دلار آورده کشاورزی به دست می‌آید و همین موضوع مبین عدم استفاده مناسب از ظرفیت آبی کشور است.
مهمترین نگرانی حوزه آبی کشور در کدام نقطه بیشتر است؟
غلامی، در حوزه غرب کشور این نگرانی بیشتر است به این دلیل که 70 درصد بارندگی کشور در 30 درصد از مناطق ایران اتفاق می‌افتد.
این موضوع نشان می‌دهد که تنظیم و تدوین طرح‌ها باید مراقبت‌های بیشتری انجام شود، در همایش‌ها باید هشدارهای لازم را بدهیم که بدون استفاده از نظرات کارشناسی دقیق نسبت به ایجاد طرح در کشور اقدام نشود.
آیا از ظرفیت روان آب در استان‌های شمالی استفاده شده است و اگر استفاده شود آیا برای منابع آبی کشور تهدید است؟
غلامی، در منابع آب استان مازندران و بیشتر از سایر استان‌ها مظلوم واقع شده است، در بخش ذخیره آب های سطحی کل استان تنها 10 درصد روان آب‌های سطحی کشور را استفاده کردیم، در استان‌های شمالی به ویژه استان مازندران در این حوزه مظلوم واقع شده است.
این موضوع مشکلات ریشه‌ای و بنیادی دارد، در حال حاضر که بحث تغییر اقلیم مطرح است، بحث عدم استفاده از روان آب ها بیشتر به چشم می‌آید، در تغییر اقلیم 7 تا 10 درصد از بارندگی کل کشور کاهش پیدا کرده است، اما مقدار روان آب کاهش پیدا کرده در کشور حدود 45 درصد است،نه اینکه بارندگی نداشته باشیم، بارندگی‌ها در اثر تغییر اقلیم تبدیل به سیلاب شده است که ذخیره و حفظ آن بسیار مشکل است.
این سیلاب ممکن است که مشکلات ناخوشایند را ایجاد کند و در استان مازندران چندین مورد داشتیم، دلیل این موضوع دست اندازی مردم در حوزه بالادست است و این دست اندازی‌ها در غالب تغییر اقلیم خودنمایی می‌کند.
این سیلاب‌های طبیعی است، یا غیر طبیعی؟
غلامی،وجود سیلاب‌ها امری طبیعی است، در دیگر کشورها شاهد جاری شدن سیلاب هستیم.
دست اندازی‌ها چقدر می‌تواند اثر گذار باشد؟
غلامی، بنده شهروند وقتی در مجاورت نهرها حضور داریم، به حریم‌های آب دست اندازی کردم یا در مناطق بالادست مواهب طبیعی را از بین بردیم که همه این موضوعات در این امر دخیل است.
اما همه بروز سیل را نمی‌توان به این دست اندازی‌ها ارتباط داد، بارندگی با شدت زیاد در یک منطقه ایجاد می‌شود،خاک یک ظرفیت برای جذب منابع آبی دارد،پس از تکیمل شدن این ظرفیت تبدیل به روان آب می‌شود،عوامل متعددی در این بخش اثر گذار است، باید قبول کنیم که به لحاظ فرهنگی و ترویجی اقدامات بایسته و شایسته‌ای را در حوزه منابع آبی کشور داشته باشیم.
بحث تغییر اقلیم از چه عواملی تاثیر می‌پذیرد؟
غلامی،تغییر اقلیم متاثر از گازهای گلخانه‌ای است، بحث های این طرح باز است.
در کشور ما وضعیت تولید گازهای گلخانه‌ای را چه طور می‌بینید؟
غلامی، ایران در رده بسیار پائینی از تولید گازهای گلخانه‌ای قرار دارد، کشورهای دیگری هستند که مسبب اصلی هستند و در نشست پاریس این موضوعات مطرح شده ، کشورهای صنعتی اصل موضوع را قبول کردند،ولی در عمل اقداماتی انجام نشده، اما ما وظیفه داریم ساختار رفتاری خودمان را به خوبی با طبیعت وقف دهیم و مدیریت مناسب در رفتار با طبیعت داشته باشیم.
بحث انتقال آب دریایی خزر مدتی است که مطرح شده است، به نظر شما این موضوع خوب هست و آیا مشکلی در حوزه زیست محیطی برای کشور ایجاد می‌کند.
غلامی،بحث انتقال آب دریاچه خزر،برخی‌ها فکر می‌کنند که خزر دریا است،یک محیط بسته استـ، تصور کنید از یک محیط بسته آب برداشت کنیم، اثرات نامناسبی در مبدا برجای می‌گذارد.
کارشناسان هشدارهای جدی در این ارتباط مطرح می‌کنند، به نظر می‌رسد که مدیریت بر تقاضا داشته باشیم،باید در تقاضا مدیریت شود، اگر صنایع کویر امروز نیاز به آب دارد چرا از گذشته صنایعی در کویر جانمایی شد که امروز با کمبود منابع آبی مواجه شویم و بخواهند آب مورد نیاز صنایع خویش را از نقطه دیگر کشور منتقل کنند که اثرات مخربی بر جای می‌گذارد.
متولیان قرار است آب را تصفیه کنند و از این نقطه استان خارج کنند، یعنی اینکه غلظت و املاح را در مبدا زیاد می‌کنند و اثرات زیست محیط جدی به منطقه وارد می‌کنند.
در حال حاضر با مصارف بالای کود، سم و شیرابه‌ها در استان مواجه هستیم و اگر این موارد هم به این اقلیم اضافه شود، مازندران و دیگر استان‌های شمالی جای برای زندگی نیست.
اگر اعلام کنند که این آب را در مقصد تصفیه می‌کنیم، آیا اثرات مخرب آن کمتر است؟
غلامی، این اتفاق نمی‌افتد، مگر اینکه پول مجانی داشته باشند، برای انتقال اثرات مخرب زیستی محیطی ایجاد می‌کند، مسیری که برای خط انتقال قرار است انجام شود، شاهد تخریب جدی محیط زیست و اراضی جنگلی استان می‌شود.
آیا آب تصفیه شده قابل استفاده در بخش کشاورزی است؟
غلامی، هیچ جای دنیا وجود ندارد که آب را شیرین سازی کنید و برای مصرف کشاورزی استفاده کنید، امروز بر اساس آمار وزارت نیرو گزارش می‌دهد به ازای هر یک متر مکعب 13 تا 14 هزار تومان برای شیرین سازی هزینه می‌شود، البته بنده این موضوع را قبول ندارم،این آب به کویر منتقل شود و پس از آن در کشور مشتری برای آن نداشته باشیم.
منطقی نیست که آب برای کشاورزی شیرین سازی شود، ممکن است در صنایع این آب قابل استفاده باشد ولی نه به قیمت اعلام نرخ غیر واقعی آن!
مهمترین مبحث بحث تخریب محیط زیست است،نگاه ما از توسعه پایدار باید اینگونه باشد که نسل های ما از موهبت های که وجود دارد استفاده مناسب ببرد.
خبرگزاری علم و فناوری