العالم - ایران / علمی
بعد از زلزله 6 دی ماه تهران، شاهد زلزله‌های پراکنده در اطراف تهران، ورامین و پاکدشت و استان البرز هستیم. گسل‌های فعال استان تهران شامل گسل "شمال تهران" که از کرج تا لواسانات را در بر گرفته است. گسل "جنوب تهران" یا "ری" که به گفته کارشناسان حوزه زلزله این گسل توان لرزه‌زایی تا ۷ ریشتر را دارد. گسل مشا که از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کندوان امتداد یافته و طول آن حداقل 200 تا 300 کیلومتر و گسل شمال تهران در لواسانات و لشکرک از همین گسل انشعاب یافته است.
علاوه بر آن بررسی زلزله‌های هفته، در منطقه دریاچه نمک زلزله‌های متعددی رخ می‌دهد که به گفته محققان گسل "قم - زفره" از مهمترین گسل‌های منطقه است که از نواحی قم تا زفره (شمال شرق اصفهان) ادامه دارد.
گسل قم- زفره در محدوده بین باختر کاشان تا پایانه جنوب خاوری آن در "زفره" از شمال باختر به سمت جنوب خاور به ترتیب با سه پاره گسل "شمال باختری"، "میانی" و "جنوب خاوری" معرفی می‌شود.
گسل‌های جنوب اتوبان کاشان- اصفهان، بارونق، جزه، خنب، گوجار، برزوک و چال از گسل‌هایی هستند که به گسل اصلی قم- رفره قرار گرفته‌اند و تراکم این گسل‌ها در بخش شمالی و نزدیک به گسل اصلی قم- زفره بیشتر بوده و نسبت به یکدیگر نزدیک‌تر هستند.
دکتر محمد مهدی خطیب، رئیس هیأت مدیره انجمن زمین ساخت و زمین شناسی ساختمانی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به زلزله روز 20 بهمن ماه تهران گفت: بررسی زلزله‌های تاریخی نشان می‌دهد زلزله‌های متعددی در گسترده تهران به ثبت رسیده است.
وی دشت تهران را از قزوین تا دماوند دانست و اظهار کرد: علاوه بر آن این منطقه دارای تعداد زیادی گسل فعال است که این گسل‌ها در یک سیستم کلی گسلی قرار دارند که برخی از آنها گسل‌های مستقل و برخی دیگر شاخه‌های وابسته به گسل شمال تهران هستند.
خطیب با تاکید بر اینکه دشت تهران یک منطقه فعال گسلی است، خاطرنشان کرد: از این رو انتظار حرکت لرزه‌ای را در این منطقه داریم که از آن جمله می‌توان به زمین‌لرزه شامگاه روز 20 بهمن ماه نیز در این راستا رخ داده است.
رییس هیات مدیره انجمن زمین ساخت و زمین شناسی ایران با تاکید بر اینکه رخداد این زمین‌لرزه و یا رخدادهای لرزه‌ای که در آینده رخ می‌دهد، قابل انتظار بود، اضافه کرد: مسبب این زلزله گسل ایوانکی بوده است که شواهد تاریخی نشان می‌دهد که ایوانکی در گذشته به دلیل زمین‌لرزه تخریب شده است.
وی به زلزله‌های مهم و سابقه تاریخی استان تهران اشاره کرد و یادآور شد: در منطقه ایوانکی در 330 سال پیش از میلاد مسیح زمین لرزه‌ای به بزرگای 7.6 رخ داده است و در سال 172 خورشیدی(793 میلادی) زمین‌لرزه دیگری در شرق ری به بزرگای 7.2 ریشتر به ثبت رسیده است.
خطیب با بیان اینکه در این منطقه همچنین سال 234 خورشید(855 میلادی) زمین لرزه‌ای به بزرگای 7.2 رخ داده است، ادامه داد: در سال 243 خورشیدی(864 میلادی) زلزله‌ای به بزرگای 5.3 در ری رخ داد ضمن آنکه در سال 337 خورشیدی (958 میلادی) در مناطق ری، طالقان و شمیران زمین‌لرزه‌ای به بزرگای 7.7 ریشتر گزارش شده است.
رییس هیات مدیره انجمن زمین ساخت و زمین شناسی با بیان اینکه در سال 556 خورشیدی(1177 میلادی) در مناطق ری، کرج قزوین زلزله‌ای با بزرگای 7.2 ریشتر رخ داده است، یادآور شد: در سال 766 خورشیدی (1384 میلادی) در ری - ورامین زمین‌لرزه‌ای رخ داده است که بزرگای آن مشخص نیست.
به گفته وی در سال 1044 خورشیدی (1665 میلادی) زلزله دماوند رخ داده است که بزرگای آن مشخص نیست.
خطیب با تاکید بر اینکه در سال 1209 خورشیدی (1830 میلادی) در دماوند- شمیران زمین‌لرزه‌ای به بزرگای 7.1 ریشتر گزارش شده است، اظهار کرد: علاوه بر آن در 1352 خورشیدی در ورامین و ایوانکی زلزله‌ای به بزرگای 5 ریشتر و در سال 1376 خورشیدی در ورامین زمین‌لرزه‌ای به بزرگای 4.7 ریشتر رخ داده است.
وی اضافه کرد: در سال 1383 در فیروزآباد کچور زلزله 6.3، در سال 1388 در پاکدشت زلزله 4 و در سال 1389 در منطقه پاکدشت نیز زلزله 4 ریشتر رخ داده است.
خطیب ادامه داد: علاوه بر آن در سال 1394 در جواد آباد ورامین زمین‌لرزه 4.1 ریشتر رخ داده است و در سال 1394 در جنوب غرب فیروزکوه زلزله 4.6، در 29 آبان ماه 1396 در ملارد زلزله ملارد 5.2 و در 25 دی ماه در فیروزکوه زلزله 4.6 ریشتر و زمین لرزه 20 بهمن ماه در شریف آباد با بزرگای 3.6 ریشتر به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: سابقه زمین لرزه‌های تهران نشان می‌دهد که در جنوب شرق تهران در گسترده تهران، مانند سایر مناطق تهران به دلیل گسترش گسل‌های متعدد لرزه خیر است و دشت تهران به دلیل وجود گسل‌ها لرزه خیز است.
گسل‌های دریاچه نمک
خطیب با اشاره به ثبت زمین‌لرزه‌هایی در دریاچه نمک استان قم، خاطرنشان کرد: منطقه دریاچه قم پایان یک حوضه رسوبی محسوب می‌شود و این منطقه تحت تاثیر یک رژیم تنش فشاری است.
وی اضافه کرد: از این رو ساختارهای شکننده‌ای که در پوسته زمین وجود دارد که تحت تاثیر این رژیم تنش فشاری دچار حرکت می‌شوند.
خطیب اضافه کرد: این حرکات می‌تواند زمانی بر روی گسلی با درازای حدود 10 کیلومتر منجر به بروز زمین لرزه خواهد شد. گسل‌های متعددی در منطقه وجود دارد و گسلی که در دریاچه قم بیشتر مد نظر به عنوان گسل اصلی به نام گسل "قم-رفره" شناخته می‌شود.
به گفته وی این گسل در خود دریاچه نیست بلکه در اطراف آن قرار دارد.