العالم _ ایران / علمی
"مرتضی براری" رئیس سازمان فضایی جمهوری اسلامی ایران و معاون وزیر ارتباطات در گفتگو با شبکه العالم؛ به مناسبت آغاز هفته جهانی فضا در رابطه با صنعت فضایی کشور، اقتصاد در این حوزه، برنامه های سازمان فضایی کشور، شرکت های دانش بنیان، ماهواره پیام امیرکبیر؛ توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو آمده است؛
در عرصه فضایی، رتبه اول منطقه و رتبه 15 در جهان هستیم
العالم: اکنون جمهوری اسلامی ایران در عرصه فضایی چه جایگاهی را دارد؟
مطابق سند چشم انداز نظام در افق 1404 دو برنامه 10 ساله برای بخش فضایی کشور تدوین شده است؛ برنامه 10 ساله اول که از سال 1385 تا 1394 بود مهم ترین هدفمان در این برنامه 10 ساله دستیابی به چرخه کامل فناوری فضای و دستیابی به اقتدار علمی در عرصه فضایی در منطقه بود، خوشبختانه در آن دهه جز معدود کشورهایی بودیم که به این چرخه کامل فناوری فضایی دست پیدا کردیم و به رتبه اول علمی فضا در منطقه تبدیل شدیم. امروز ما دارای یک اقتدار علمی در عرصه فضایی، رتبه اول منطقه و رتبه 15 در جهان هستیم.
در برنامه ده ساله دوم فضایی که از سال 1395 آغاز شده و تا 1404 ادامه دارد؛ مهم ترین هدفمان در این عرصه تثبیت چرخه فناوری فضایی است به طوری که تصمیم داریم صنعتی سازی بخش فضایی شکل بگیرد و تبدیل اقتدار علمی به اقتصاد فضایی است یعنی بتوانیم این اقتدار علمی را به اقتدار اقتصادی تبدیل کنیم . اقتصاد فضا امروزه به عنوان یک اقتصاد نوظهور مطرح است به طوری که همزمان با انقلاب صنعتی چهارم انقلاب فضایی نیز در حال شکل گیری است.
العالم: اقتصاد فضا چه تاثیری در اقتصاد کنونی دارد؟
اقتصاد فضا تقریبا طی یک دهه گذشته رشد 139 درصدی را تجربه کرده است که در مقایسه با متوسط رشد اقتصاد جهانی که 19 و نیم درصد است، بسیار خوب بوده است. مشاهده می کینم که شکافی بین این دو اقتصاد وجود دارد و جالب توجه اینکه تا 20 سال آینده اقتصاد فضا بیش از 220 درصد رشد خواهد داشت در صورتی که متوسط اقتصاد جهانی 92 و نیم درصد خواهد بود یعنی با یک اقتصاد نوظهور و پرشتاب مواجهه هستیم؛ هدف ما حضور حداکثری در این اقتصاد است. جالب توجه اینکه امروز 76 درصد این اقتصاد توسط بخش خصوصی مدیریت می شود یعنی بخش فضایی به یک اکوسیسیتم پایدار اقتصادی تبدیل شده است به طوری که تبدیل به بستری شده که بخش خصوصی سرمایه گذاری می کند و برای آن توجیه اقتصادی دارد.
توضیحاتی پیرامون اپراتور ماهواره ای
مهم ترین دغدغه ما این است که از این ظرفیت علمی و فناوری که در کشور ایجاد شده استفاده کنیم. امروزه ما به ساخت ماهواره های بومی دست پیدا کردیم در این راستا مهم ترین هدف ما این است که فضا را برای ورود بخش خصوصی فراهم کنیم. یکی از مهم ترین اولویت ها رها کردن تصدی گری و ازاد سازی بخش فضایی است یعنی بستر را برای ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاری داخلی و بین المللی فراهم کنیم در این راستا بسته ای از فرصت های سرمایه گذاری در حوزه را تدوین کردیم .کشور ما در این عرصه دارای ویژگی‌ها و ظرفیت های ممتازی است .ما در مرکز ثقل منطقه ای قرار داریم که 400 میلیون جمعیت در ان زندگی می کنند، ما با 14 کشور دنیا هم مرز هستیم و این یک فرصت برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در حوزه فضا است. در همین راستا و در اولین اقدام اپراتور مخابراتی را تصویب کردیم که طی چند ماه آینده فضا برای ورود بخش خصوصی برای توسعه در ماهواره های مخابراتی فراهم شده ، همین طور پروانه اپراتور ماهواره های سنجشی و پروانه ایستگاه های دریافت داده و بقیه حوزه ها در حال بررسی و طی مراحل قانونی است از همین رو از اپراتورهای منطقه ای و بین المللی در حوزه فضا دعوت می کنیم با همکاری شرکت های خصوصی داخلی در این حوزه ورود پیدا کنند و باعث تحقق اقتصاد فضایی در کشور باشیم.
العالم: در زمینه بین المللی کردن فعالیت اپراتور ماهواره مخابراتی و جذب سرمایه گذاران خارجی چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
ما در پروانه اپراتور ماهواره مخابراتی شرایط را طوری دیده ایم که شرکت های بین المللی تا 49 درصد می توانند در این پروژه ها مشارکت کنند. همین طور تسهیلاتی را برای ورود سرمایه گذار داخلی و خارجی فراهم کردیم به طوری که با صندوق توسعه ملی هماهنگی شده که سرمایه گذاران خارجی هم که در این عرصه سرمایه گذاری کنند تا سقف 80 درصد وام ارزی با سود 3.5 درصد اختصاص پیدا کند. وام ارزی طوری است که 4 سال دارای تنفس است و 4 سال دوم بازپرداخت آن صورت می گیرد. درحال فراهم کردن بسته های تشویقی هستیم که هم در راستای حمایت از ورود سرمایه گذاران و هم تضمین بازار است که انشاالله ارایه خواهد شد.
امیدواریم کسب و کار فضا پایه در کشور شکل بگیرد
العالم: وضعیت مشارکت شرکت های دانش بنیان در عرصه صنایع فضایی کشور چگونه است؟
اقتصاد بخش فضایی در حال رشد و بزرگ شدن است و با توجه به فناوری های نوین در عرصه فضایی، ورود برای شرکت های استارت آپی و شرکت های دانش بنیان هم در بالادست یعنی ساخت ماهواره های کوچک، منظومه کردن و ایجاد یک زیرساخت بومی و چابک فضایی و هم در عرصه خدمات فضایی فراهم شده به طوری که امروزه آژانس فضایی اروپا بیش از 650 هزار شرکت استارت آپ را حمایت می کند چون به شدت سهم فضا در خدمات جامعه در حال رشد است به همین خاطر خیلی از شرکت های بزرگ حوزه آی سی تی (ICT) در کشورهای دیگر وارد سرمایه گذاری در عرصه فضا شده اند ما هم مهمترین الویت مان این است که هم در بالادست فضایی یعنی ساخت ماهواره ها و منظومه کردن و هم در توسعه خدمات بتوانیم بستر را برای بخش خصوصی فراهم کنیم. در 10 سال دوم تاکید ما بر توصعه متوازن هم در صنعت فضایی و هم خدمات فضایی یعنی کمک به توانمند کردن و توسعه کشور است به همین خاطر برنامه ریزی کرده ایم که کمک کنیم به جوانان خلاق و کارآفرین که شرکت های "اس ام ای" و دانش بیان ایجاد کنند و به جامعه خدمات ارایه کنند. مرحله نهایی نوآوردگاه فضایی مان آغاز شده است طی آن بیش از 20 تیم دانش بنیان دور هم جمع می شوند برای حل یک مساله و ما امیدواریم که تا پایان سال تعدادی از شرکت های کسب و کار فضا پایه در کشور شکل بگیرد و برنامه ما این است که در سال های آینده شتاب خوبی در این بخش داشته باشیم.
برنامه ریزی ما این است که مستقل از دیگر کشورها چرخه فناوری فضایی را بچرخانیم
العالم: شرایط و جو سیاسی بین المللی علیه ایران، چه تاثیری بر عرصه صنعت فضایی کشور کذاشته است؟
به رغم شرایط موجود، دستیابی به چرخه کامل فناوری فضایی در سال 1387 با کمک متخصصان و دانشمندان فضایی کشورمحقق شده که خوشبختانه مهمترین اولویت ما در برنامه چشم انداز استفاده حداکثری از این دانشمندان و جوانان متخصص و شرکت های بومی خصوصی است. تلاش ما این است که وابستگی خود را به دیگر کشورها به حداقل برسانیم هر چند که اعتقاد داریم کشورها باید دراین زمینه با یکدیگر همکاری کنند ما نیز آمادگی داریم که ظرفیت وتوانمندی خود را با کشورهای دیگر به اشتراک بگذاریم و استمداد می طلبیم برای همکاری با دیگر کشورها اما برنامه ریزی ما این است که مستقل ازدیگر کشورها بتوانیم این چرخه فناوری فضایی را تثبیت و محصول و خدمات برای جامعه تولید کنیم.
هر روزه از طریق ماهواره ها میزان تغییرات آبی کشور رصد و استخراج می شود
ما از طریق ماهواره های تحقیقاتی بسیاری از بلایای آسمانی را پیش بینی و به جامعه اعلام می کنیم. ما امروزه بسیاری از حوادث طبیعی مانند آتش سوزی هورالعظیم را رصد و پیگیری میکنیم و هر روزه از طریق ماهواره ها میزان تغییرات آبی کشور رصد و استخراج می شود. همچنین از طریق ماهواره ها کل محصولات کشاورزی و سلامت آن ها را در کشور میتوان رصد و گزارش کرد.
پرتاب ماهواره پیام امیرکبیر تا یک سال آینده
العالم : در بحث بومی سازی دانش فضایی چه اقداماتی تا کنون انجام شده است؟
یکی از الویت های ما این بوده که بتوانیم زیر ساخت های فضایی را بومی کنیم که در دهه اول توانستیم ماهواره بومی تحقیقاتی بسازیم و با استفاده از پرتابگر ساخت داخل، ماهواره در مدار قرار گرفت. در سند چشم انداز 1404 آمده است که تا آن زمان ماهواره هایی با دقت 1 متر ساخته و در مدار عملیاتی قرار بگیرد. در حال حاضر ماهواره پیام امیرکبیر، یک ماهواره عملیاتی است که فرآیند سازگاری با پرتابگر آن در حال انجام است. این ماهواره، یک ماهواره سنجشی است.
العالم : ماهواره پیام امیرکبیر تا چه زمانی آماده پرتاب میشود؟
ماهواره پیام امیرکبیر کامل شده ودر فرآیند سازگاری با پرتابگر است که این فرآیند حدودا 4 ماه زمان میبرد و پس از این مجوزهای لازم برای پرتاب را اخذ خواهیم کرد که این مجوزها نیز بین 4 تا 6 ماه زمان لازم دارد. امیدواریم طی 1 سال آینده شاهد پرتاب این ماهواره باشیم.
حضور فعالی در سازمان های بین المللی داریم
العالم : جمهوری اسلامی در زمینه همکاری های فضایی با سازمان های بین المللی و همچنین کشورهای دیگر چه اقداماتی صورت داده است؟
یکی از الویت های سازمان فضایی، توسعه همکاری های منطقه ای و بین المللی است و باید حضور فعالی در سازمان های بین المللی داشته باشیم. اکنون با سازمان بین المللی اپسکو که 9 کشور عضو آن هستند همکاری داریم و در چندین پروژه ساخت ماهواره مشارکت داریم و در تلاش هستیم با کشورهای منطقه که در الویت همکاری هستند در زمینه های مختلف همکاری کنیم. امیدواریم بتوانیم شاهد همکاری های خوبی با کشورهای منطقه باشیم.
خصوصی سازی صنعت فضایی یکی از الویت های دولت است
العالم : بخش خصوصی تا چه میزان در صنعت فضایی کشور فعال است؟ چه اقداماتی جهت حضور سرمایه گذاران خصوصی در این صنعت شده است؟
عدم تصدی گری و بسترسازی برای ورود بخش خصوصی در توسعه صنعت و توسعه بازار یکی از الویت های دولت است. در راستای توسعه بازار، بسته فرصت های سرمایه گذاری تدوین شده و بسترهای لازم برای ورود سزمایه گذاری بخش خصوصی فراهم شده است. بخش دوم ما بحث صنعتی کردن چرخه کامل صنایع فضایی است. در این راستا، طی 10 سال اول اکثر ماهواره ها ساخت دانشگاه ها بوده و این ماهواره ها، ماهواره های تحقیقاتی بوده اند. دغدغه ما در 10سال دوم، مشارکت شرکت های خصوصی در ساخت ماهواره هاست و ما نیز جلسه های زیادی با شرکت های خصوصی بخش فضایی داشتیم. دولت در تلاش است هم در راستای ایجاد کنسرسیوم های ملی برای ساخت ماهواره های صنعتی سرمایه گذاری کند و هم در راستای توسعه بازار اقدام کند. امیدواریم شاهد صنعتی کردن چرخه فضایی باشیم. ما اعتقاد داریم صنعت فضایی، صنعتی در حال رشد است و باید تلاش کرد هم زیر ساخت های فضایی کشور را ایجاد کنیم و هم به کشورهای دوست و همسایه بتوانیم انتقال تجربیات را داشته باشیم.
همانطور که گفتم اقتصاد این بخش به شدت در حال رشد و بزرگ شدن است و فضا با توجه به فناوری های نوین در عرصه فضایی ورود برای شرکت های استارت آپی و شرکت های دانش بنیان هم در بالا دست یعنی ساخت ماهواره های کوچک، منظومه کردن و ایجاد یک زیر ساخت بومی و چابک فضایی و هم در عرصه خدمات فضایی فراهم شده به طوری که امروزه در آژانس فضایی اروپا بیش از 650 شرکت استارت آپی حمایت می کند، زیرا به شدت سهم فضا در خدمات جامعه در حال رشد است به همین خاطر خیلی از شرکت های بزرگ حوزه ICT در کشورهای دیگر وارد سرمایه گذاری در عرصه فضا شده اند. ما هم مهمترین اولویتمان این است که هم در بالادست فضایی یعنی در ساخت ماهواره ها، منظومه کردن بتوانیم بستر را برای شرکت های خصوصی فراهم کنیم هم در توسعه خدمات، یعنی این بخش ما در ده سال دوم تاکیدمان به توسعه متوازن هم صنعت فضایی و هم خدمات فضایی است، یعنی جذب بازار و کمک به کشور و توانمند کردن و توسعه کشور است به همین خاطر ما رویدادهایی را در کشور برنامه ریزی کرده ایم تا کمک کنیم به جوانان خلاق و کار آفرین که بیایند شرکتهای SME ایجاد کنند، شرکت های دانش بنیان ایجاد کنند و خدمات به جامعه بدهند. ما همین امروز مرحله نهایی نوآوردگاه فضایی مان آغاز می شود که بیش از بیست تیم دانش بنیان دور هم جمع شده اند برای حل یک مسئله و ما امیدواریم که ان شاء الله تا پایان سال تعدادی از شرکتهای فضاپایه در کشور شکل بگیرد و برنامه مان این است که در سالهای آینده شتاب خوبی در این بخش داشته باشیم.
العالم: آیا شرایط سیاسی و جوسازی آمریکا علیه ایران و برجام تاثیری بر این صنعت گذاشته است؟
دستیابی به چرخه کامل فناوری فضایی در سال 1387 با کمک متخصصان و دانشمندان فضایی کشور محقق شده و خوشبختانه در برنامه چشم انداز مهمترین اولویت مان استفاده حداکثری از این دانشمندان، جوانان و شرکتهای خصوصی بومی درنظر گرفته شده وتلاشمان این است که وابستگی مان به دیگر کشورها را به حداقل برسانیم هر چند اعتقاد داریم که کشورها در عرصه فضا باید با همدیگر همکاری کنند، به همدیگر کمک کنند و ما آمادگی داریم که ظرفیت و توانمندی این کشور را با کشورهای دیگر شریک کنیم و استمداد میطلبیم از همکاری دیگر کشورها اما برنامه ریزی ما این است که مستقل از دیگر کشورها این چرخه فناوری فضایی را تثبیت کنیم و بتوانیم محصول و خدمات برای جامعه تولید کنیم.
العالم: بعضی کشورهای منطقه می گویند میخواهند انسان به فضا بفرستند صحت این اطلاعات چقدراست؟
برخی از کشورهای منطقه همانطور که فرمودید در اولویت برنامه هایشان قرار گرفته وسرمایه گذاری در این عرصه را شروع کرده اند، این حوزه در برنامه های ما وجود دارد با توجه به میزان سرمایه گذاری امیدواریم که به این بخش هم بتوانیم کمک کنیم و کشورمان در این عرصه هم بتواند توفیقات لازم را کسب کند.
جدیدا نیز در همکاری مشترک کشور امارات متحده عربی با روسیه بنا شد که دو جوان اماراتی از طریق روسیه به ایستگاه بین المللی فضا منتقل شوند در مدار 400 کیلومتری، همینطور کشور امارات برنامه هایی دارد که رباتی را به عنوان مریخ نورد به سیاره مریخ ارسال کند، دو برنامه ای که اعلام کرده اند وجود دارد و این حوزه در برنامه چشم انداز ما هم دیده شده و در تلاش هستیم که در این عرصه ها هم ورود حداکثری داشته باشیم.