العالم - ایران / سیاسی
البته پیش از اینکه «نیک کانینگهام» روزنامه نگار حوزه نفت، گاز، انرژی این مقاله را در فارن پالیسی بنویسد مقامات آمریکایی از مواضع قبلی خود در به صفر رساندن صادرات نفت ایران عقب نشینی کرده بودند. استیو منوچین، وزیر خزانه داری امریکا پس از پایان سفری به ریاض اعلام کرد: «خریداران نفت ایران باید بیشتراز رقم 20 درصدی که در سال های2013 تا 2015 ملزم بودند، واردات نفت ایران را کاهش دهند تا بتوانند ازمعافیت های آمریکا برخوردارشوند.» این اظهار نظر پس از آن صورت گرفت که خالد الفالح وزیر انرژی عربستان اعتراف کرد که این کشور نمی‌تواند کاهش احتمالی صادرات نفت ایران و برخی کشورهای دیگر را جبران کند.
تحریمهای اعلام شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران تاثیر خود را از هم اینک بر بازار نفت گذاشته و قیمت نفت از 80 دلار در بشکه گذشته است. افزایش قیت نفت تاثیر مستقیمی بر قیمت بنزین و گازوئیل در آمریکا میگذارد و این برای دونالد ترامپ و جمهوریخواهان در آستانه انتخابات کنگره خبر خوبی نیست. به همین دلیل وزیر خزانه داری آمریکا با معافیت برخی از خریداران نفت ایران از تحریمهای ایران موافقت کرده است. در سطح محافل سیاسی و رسانه ای آمریکا مرتب به این نکته اشاره می شود که این معافیتها موقت بوده و پس از دوره ای فشار حداکثری به ایران برای قطع صاردات نفت وارد خواهد شد. اما واقعیتهای عرصه سیاسی و اقتصادی جهانی چیز دیگری را نشان می دهد و آن مقاومت در برابر سیاستهای یکجانبه گرایانه آمریکا است. چین و هند و اتحادیه اروپا خریداران عمده نفت از ایران اعلام کرده اند که از تحریمهای آمریکا تبعیت نکرده و به خرید نفت از ایران ادامه می دهند. سفارشات هند و چین برای ماه نوامبر گویای همین مسئله است. اتحادیه اروپا هم به نبال ارائه ساز و کاری برای مبادلات بانکی و مالی با ایران با هدف خنثی کردن تحریمهای ثانویه آمریکا است. حتی اگر برای کوتاه مدت نیز تحریمهای آمریکا بر صادرات نفت ایران اثر بگذارد افزایش قیمت نفت کاهش صادرات ایران را جبران خواهد کرد.
دونالد ترامپ با خروج از توافقنامه جامع هسته ای برجام و بازگرداندن تحریمها در صدد تحقق رویاهایش در براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران بود. آن زمان که دولتهای اروپایی با آمریکا همراهی می کردند آنها در نهایت مجبور به عقب نشینی از سیاستهایشان در قبال ایران شدند. اکنون نزدیکترین متحدان آمریکا حاضر به تبعیت از آمریکا نیستند. شکافهای سیاسی ، اقتصادی و امنیتی که ترامپ میان متحدان دو سوی اقیانوس اطلس ایجاد کرده است دولتهای بزرگ اروپایی را مصمم تر به ایستادگی در برابر سیاستهای یکجانبه گرایانه آمریکا کرده است. در حال حاضر فقط مسئله ایران به عنوان موضوعی چالشی در روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا مطرح نیست. مسئله اعتبار و جایگاه اتحادیه اروپا در نظام بین الملل مطرح است. اتحادیه اروپا به این نتیجه رسیده است که مثل هفتاد سال گذشته نمی تواند دنباله رو سیاستهای آمریکا باشد. تغییر و تحولات در نظام بین الملل و به قدرت رسیدن ترامپ با اتکاء به سیاستهای ملی گرایانه شکاف عمیقی میان اروپا و آمریکا ایجاد کرده است. روابط با آمریکا بر اساس متغیر های گذشته تامین کننده منافع و امنیت اروپا نیست. برجام از این نگاه جایگاه ویژه ای در سیاستهای کلان امنیتی و اقتصادی اتحادیه اروپا پیدا کرده است. وزیر دارایی فرانسه چندی پیش به صراحت اذعان کرد که برجام فرصتی برای خوداتکایی اروپا و کاهش وابستگی به آمریکا است.
مرتضی مکی