العالم ـ گزارش
شورای عالی امنیت ملی ۱۸ اردیبهشت سال جاری "در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران، و اِعمالِ حقوق جمهوری اسلامی ایران مندرج در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام"، دستور توقف برخی اقدامات در توافق برجام را صادر کرد. این تصمیم به طور مفصل در نامه مهمی از سوی حجت الاسلام روحانی رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی به سران کشورهای عضو برجام شامل آلمان، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه اعلام شد.
ایران در گام نخست در همان ۱۸ اردیبهشت، رعایت محدویت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ و ذخایر آب سنگین را لغو کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته گذشته تأیید کرد که ایران از محدوده ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ذیل توافق هسته‌ای فراتر رفته است.
همچنین افزایش ذخایر آب سنگین ایران به بیش از ۱۳۰ تن که در برجام تعیین شده بود، در چارچوب زمان‌بندی شده در حال انجام است.
در رابطه با اقدامات در گام دوم به نظر نمی رسد ایران فوراً یا ظرف چند هفته قصد داشته باشد بدون آن‌که به اورانیوم تا غنای ۲۰ درصد نیاز داشته باشد به سمت غنی‌سازی ۲۰ درصد برود. در عین حال که برای تهران دیگر هیچ سقف و مرزی وجود ندارد و اگر در مقطع زمانی خاصی این درصد از غنی‌سازی هم داشته باشد منطبق با برنامه سازمان انرژی اتمی و مبتنی بر موافقت‌نامه پادمان جامع انجام خواهد شد. این اقدام صرفاً عبور از تعهدی است که ایران بر اساس برجام به آن پایبند بوده و نقض برجام هم محسوب نمی‌شود.
بر اساس اطلاعات کسب شده، مذاکرات و پیشرفت‌ها در پروژه مدرن‌سازی اراک تا وقتی کشورهای ۱+۴ به ویژه چین به تعهدات خود پایبند باشد متوقف نمی‌شود و ایران میز مذاکره در این رابطه را ترک نمی‌کند اما هم‌زمان اقدامات مرتبط با بازگشت به راکتور تحقیقاتی ۴۰ مگاواتی اراک در چارچوب گام دوم در دستورکار قرار خواهد گرفت.
سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان بعد از نشست کمیسیون مشترک برجام در وین که دو هفته پیش برگزار شد اعلام کرد که در بحث اراک پیشرفت خوبی داشتیم و همه اعضا تعهد کردند در جدول زمانی مشخص شده ساخت این راکتور جدید به انجام برسد.
ایران ۶۰ روز به کشورهای باقی مانده در برجام فرصت داده بود تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. علاوه بر آن سه کشور اروپایی بیش از یک سال است که تلاش دارند در چارچوب ساز و کار مالی، فروش نفت و نقل و انتقالات مالی ایران را در شرایطی که آمریکا دست به تحریم‌های یک جانبه زده است تسهیل کنند اما تاکنون این اقدام عملیاتی نشده است.
ساز و کار مالی سه کشور اروپایی نقایص بسیاری دارد که نمی‌تواند پاسخگوی نیازها و خواسته‌های ایران برای باقی ماندن در برجام باشد. از این رو ایران بعد از یک سال "صبر راهبردی" برای تغییر فضای بازی در واکنش به خروج آمریکا، بازگشت تحریم‌ها و فشارهای حداکثری و نیز تعلل و تأخیر اروپا در جبران اقدامات خصمانه آمریکا تصمیم به تغییر این فضا گرفت. از این رو اعلام کرد که خروج از برجام را گام به گام جلو می‌برد. مقامات کشورمان در عین حال تاکید کردند، هر زمان که خواسته‌های ایران تأمین شود، به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهند گرفت، در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد.
در ۶۰ روز گذشته ایران به مشورت‌ها و مذاکرات خود با اعضای باقی مانده برجام در تمامی سطوح ادامه داد و نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان نیز برگزار شد که پس از آن نشست اعلام شد اینستکس عملیاتی شده است و قرار است هفت کشور اروپایی دیگر علاوه بر سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در آن سرمایه‌گذاری کنند.
در عین حال با وجود اعلام کشورهای اروپایی درباره عملیاتی شدن این ساز و کار ویژه مالی برای ایران اما هنوز هیچ تعاملی بر اساس آن صورت نگرفته است. علاوه بر این آنچه در حال انجام است با خواسته‌های ایران در حوزه بانکی و نفتی فاصله چشمگیری دارد.
سه کشور اروپایی اعلام کردند در گام‌های نخست از ورود به تعاملات نفتی در چارچوب اینستکس "برای حفاظت این ساز و کار از گزند تحریم‌های آمریکا" خودداری خواهند کرد.
به گزارش ایسنا، حجت الاسلام حسن روحانی هفته گذشته در سخنانی ساز و کار مالی اروپایی‌ها (اینستکس) را تنها اقدامی نمایشی دانست و افزود: امروز اینستکس تنها ساز و کاری بدون پول و توخالی است که به هیچ دردی نمی‌خورد، اما اگر اینستکس فعال شده و پول فروش نفت ایران به آنها به واسطه آن حاصل شود با وجود ایرادات آن، می‌توان تا حدی آن اقدام را قبول کرد.
با این وجود سه کشور اروپایی درباره این پیشنهاد و راهکار ایران نیز تاکنون سکوت کرده‌اند یا مبالغ بسیار ناچیزی در حد چند میلیون یورو را پیشنهاد داده‌اند که از سوی ایران با مخالفت صریح رو به رو شده است.
اکنون که ۶۰ روز از گام نخست اجرای تصمیم ایران برای کاهش تعهدات برجامی گذشته است و گام دوم آغاز خواهد شد، سه کشور اروپایی و دیگر مجامع بین‌المللی بیش از پیش شاهد جدیت کشورمان در اجرای تصمیم خود خواهند بود. ایران با حسن نیت وارد مذاکرات هسته‌ای شد و با حسن نیت نیز توافق را امضا و آن را اجرا کرد و پس از خروج آمریکا از برجام نیز با حسن نیت زمان کافی در اختیار دیگر اعضای برجام برای حفاظت از آن قرار داد.
حالا بعد از یک سال و دو ماه نوبت کشورهای باقی مانده در برجام است که حسن نیت خود را ثابت کرده و قدم‌های جدی و عملی برای حفظ برجام بردارند، کما این‌که ایران اعلام کرده هر وقت اقدامات مقتضی از سوی این کشورها برای تأمین خواسته های ایران انجام شود، اقدامات کاهشی قابل بازگشت به شرایط قبل است.