گفتگوی اختصاصی العالم با کدخدایی/ توضیحات سخنگوی شورای نگهبان درباره نحوه بررسی صلاحیت داوطلبین ریاست جمهوری، علت عدم احراز صلاحیت برخی داوطلبین، مشارکت مردم در انتخابات، نظارت بر تبلیغات نامزدها، و داوطلبین زن

العالم - ایران/ سیاسی

مشروح گفتگوی خبرنگار شبکه العالم با عباسعلی کدخدائی سخنگوی شورای نگهبان قانون اساس درباره وظایف و اقدامات این شورا در زمینه بررسی صلاحیت داوطلبین ریاست جمهودری و نظارت بر انتخابات در زیر قابل مشاهده و مطالعه است:

سوال- چرا فقط 7 نفر از نامزدهای ریاست جمهوری تایید صلاحیت شدند؟

پاسخ: شورای نگهبان طبق قانون اساسی و قوانین عادی مکلف است که شرایط افراد را با اصل 115 بسنجد بنابراین ما هیچوقت محدودیت عددی نداریم بلکه باید ببینیم آن شرایط که در قانون گفته شده است با افرادی که ثبت نام کردند انطباق دارد یا خیر. در ادوار گذشته هم تعداد دو نفرف هشت نفر، یا ده نفر هم داشته ایم و در این دوره هم مجموعه شرایط ما را به عدد هفت رساند که کاملا اتفاقی بود.

سوال- اسامی برخی از اشخاصی که احراز صلاحیت نشده اند خیلی تعجب برانگیز است چطور ممکن است مثلا معاون رئیس جمهور تایید صلاحیت نشود؛ مکانیسم تشخیص صلاحیتها در شورای نگهبان و اینکه داوطلب باید چه ویژگیهایی را احراز کنند تا مورد تایید قرارگیرد، به چه صورت است؟

پاسخ: اعضای شوای نگهبان باید تک تک شرایطی که در اصل 115( رجل سیاسی و مذهبی، مدیر و مدبر بودن، ایرانی الاصل بودن،تابعیت جمهوری اسلامی ایران،امانت و تقوا) آمده است را بر اساس محتوای پرونده ایی که ارائه می شود انطباق دهند؛ مثلا ممکن است یک نفر رجل سیاسی باشد ولی رجل مذهبی نباشد یا برعکس رجل مذهبی باشد ولی رجل سیاسی نباشد یا کسی رجل سیاسی و مذهبی هست ولی در مدیریتش و تدبیر او خدشه ایی وجود دارد پس الزاما همه کسانی که صلاحیتشان تایید نشده بر اساس یک شرط واحد نبوده است یا کسانی که تایید شدند رای شورای نگهبان این بوده که به هر دلیلی مجموع شرایط را داشته اند ولی به این معنا نیست که همه آنها رای 12 نفر را داشته اند این هفت نفر که تایید شدند بعضی 8 رای داشتند و بعضی 9 یا 11 رای داشتند و شکل رای گیری و تعداد آرایی که از اعضا اخذ می شود موثر است.

سوال- مدل نظارتی را برخی استصوابی و برخی استطلاعی می دانند و شورای نگهبان برداشتش از نظارت بر انتخابات استصوابی است؟

پاسخ: روش اجرایی این است که کارشناسان پرونده را تشکیل می دهند و به اعضای شورای نگهبان ارایه می شود و اعضا آن را در جلسه قرائت می کنند و افراد اظهار نظر می کنند ممکن است مسایلی باشد که به بررسی بیشتر نیاز داشته باشد که خود فرد را دعوت می کنند تا از او سوال شود یا مجددا از منابعی که گزارش دادند استفتاء می شود در این دوره ما تقریبا هر ده روز فرصت قانونی که داشتیم را استفاده کردیم به این دلیل که در بررسی پرونده ها دقت زیادی می شد و زمان زیادی را اعضا گرفت تا بتوانند به نتیجه و رای گیری برسند.

سوال- معادل شورای نگهبان درجمهوری اسلامی را در کجا و کدامین کشورهای جهان می توان سراغ گرفت؟

پاسخ: نظارت بر انتخابات و مصوبات امری است که همه نظام های سیاسی آن را پذیرفته اند. در حوزه انتخابات ممکن است مکانیسم احزاب باشد یا مکانیسم دادگاه قانون اساسی باشد یا مکانیسم شورای قانون اساسی باشد که همه روش هایی است که در کشورهای مختلف استفاده می شود مثلا در فرانسه داوطلبان ریاست جمهوری باید از شخصیت های برجسته کشور امضاهایی داشته باشند و شورای قانون اساسی صحت آن امضاها را بررسی می کند و در نهایت رای را اعلام می کند یا در نظام هایی که کاملا حزبی هستند مثل آمریکا که نظام دو حزبی دارند احزاب نامزد را معرفی می کنند یعنی یک نظارت حزبی نسبت به فرد صورت می گیرد تا برسد به مرحله کارزار انتخاباتی که از مردم رای بگیرد؛ شورای نگهبان هم در جمهوری اسلامی ایران طبق قانون اساسی وظیفه نظارتی را هم نسبت به بررسی صلاحیت ها هم نسبت به برگزاری انتخابات دارد. بنابراین فرانسه، آلمان، آمریکا و هر کشور دیگری را ببینید یک نوع از این مکانیزم های نظارتی را دارد و در ایران هم شورای قانون اساسی این وظیفه را به عهده دارد.

سوال- آیا در تعیین صلاحیتها شورای نگهبان به مساله میزان مشارکت مردم هم به عنوان یک فاکتور در انتخابات توجه دارد؟

پاسخ: شورای نگهبان یک مرجع و نهاد حقوقی است و تکلیفی که از شورای نگهبان خواسته شده این است که صلاحیت افراد را چه در انتخابات مجلس و چه در انتخابات ریاست جمهوری یا انتخابات خبرگان بررسی کند و سایر مسایل ممکن است به نهاد های دیگر مربوط باشد مثلا وضعیت معیشت، عملکرد دولت یا نهاد های دیگر در مشارکت موثر است و این بار بحث کرونا که همه دنیا را درگیر کرده است هم می تواند موثر باشد؛ همانطور که در مرحله دوم انتخابات مجلس هم موثر بود عوامل مختلفی در انتخابات می تواند تاثیرگذار باشد. آنچه ما از نظرسنجی ها داشتیم این است که نظرات شورای نگهبان تاثیر چندانی در مشارکت ندارد البته مشارکت برای ما هم مثل همه کشورها مطلوب است و امیدواریم ان شاء الله 28 خرداد مردم خوب ما مثل همیشه پای صندوق های رای حاضر شوند و مشارکت گسترده ایی رقم بخورد

سوال- در طول تبلیغات انتخاباتی نظارت شورای نگهبان چگونه است؟

پاسخ: با توجه به اینکه ما نهاد نظارتی هستیم و نهادهای اجرایی باید به ما گزارش بدهند همانند وزارت کشور یا نیروی انتظامی و فرمانداری ها که اگر خدایی نکرده فردی به صورت زود هنگام در زمان غیر مقرر تبلیغات را آغاز کرده باشد بررسی خواهد شد و یا حتی پایان تبلیغات نیز اگر تبلیغات ادامه داشته باشد نیز همینطور و اگر باعث تغییر سرنوشت انتخابات شد شورای نگهبان نیز می‌تواند فرد خاطی را فرا بخواند و تذکر بدهد و تصمیمات لازم را بگیرد.

شورای نگهبان طبق اصل ۹۹ در همه مراحل انتخابات نظارت می کند و حتی در چاپ تعرفه ها نیز تعرفه ها باید به شورای نگهبان بیاید و تایید شود حتی نسبت به توزیع تعرفه ها، ما عواملی را آموزش دادیم در طول سال که در طول انتخابات و حتی روز رای گیری نیز در محل‌های اخذ رأی حضور داشته باشند و از قبل از آغاز رای گیری طبق دستورالعمل صندوق های رای باید پلمپ بشود تا پایان شمارش آرا و همچنین امضای صورتجلسه ها. شورای نگهبان در پایان بررسی های نهایی را انجام می دهد تا اگر تخلفی صورت گرفته باشد بررسی و اگر تخلفی صورت نگرفته باشد انتخابات مورد تایید قرار گیرد.

سوال- آیا شما به عنوان سخنگوی شورای نگهبان قانون انتخابات کنونی را کافی و کامل میدانید یا برای اصلاح آن در ادوار آتی توصیه هایی دارید؟

پاسخ: قانون انتخابات در جمهوری اسلامی قانون های حداقلی است که در چند دهه قبل تلاش هایی برای اصلاح آن صورت گرفته است. سیاستهای کلی اصلی از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده و متاسفانه در طول مجالس مختلف نتوانستیم شاهد تغییر قانون باشیم. با این حال منتظریم که ان شاءالله مجلس یازدهم قانون جدید را تدوین کند تا بسیاری از مشکلاتی که در رسانه‌ها و یا از مردم در این باره می‌شنویم را شاهد نباشیم.

متاسفانه مجلس های قبلی زمانی که به تغییر قانون های برگزاری انتخابات مجلس و ریاست جمهوری پرداختند به صورت حداقلی بوده است و شاهد تغییر چندانی نبوده‌ایم و تنها بخش‌های کوچکی را اصلاح کردند و آن اصلاحیه ها نیز مورد تایید شورای نگهبان نبوده است.

سوال- مساله رجل سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری ایران آیا مانع حضور زنان است یا خیر و چرا؟

پاسخ: شورای نگهبان تاکنون بحث جنسیت که معیار قطعی باشد را نداشته همانطور که شاهد هستیم در این دوره حدود ۴۰ نفر از بانوان در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده بودند که در وزارت کشور ثبت نام کردند و در شورای نگهبان نیز مورد بحث قرار گرفت و همان طور که یک سری از آقایان رای مورد نظر برای تایید را نداشتند این ۴۰ نفر نیز نداشتند و اصلاً بحث جنسیت تاکنون مطرح نشده است.

سوال- رسیدگی به اعتراض کسانی که احراز صلاحیت نشده اند چگونه است و چطور رسیدگی می شود؟

پاسخ: برای انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان قانون گذار مراحل اعتراض را پیش بینی کرده اما برای انتخابات ریاست‌جمهوری چون صرفاً احراز صلاحیت برای کاندید شدن مطرح است قانونگذار مرحله‌ای را پیش‌بینی نکرده است زیرا صرفا احراز کاندیدا شدن مطرح است.