العالم ـ گزارش
در ادامه تلاش برای بهبود روابط میان جمهوری اسلامی و امارات‌متحده‌عربی، روز چهارشنبه، ۱۶ تیر، شیخ منصور بن‌زاید آل‌نهیان، معاون نخست‌وزیر امارات‌متحده‌عربی، با سیدمحمد حسینی، کاردار ایران در این کشور دیدار کرد. این سومین ملاقات بین این دو مقام رسمی طی چند ماه گذشته بوده است.
این دیدار در شرایطی صورت می‌گیرد که بین امارات و عربستان سعودی اختلاف‌نظر‌هایی درخصوص مسائل دوجانبه و منطقه‌ای هویدا شده است. همزمان ایران و عربستان نیز قرار است چندمین دور مذاکرات خود را از سر بگیرند. در همین ارتباط، خبرگزاری رسمی امارات‌متحده‌عربی با انتشار خبر دیدار مقامات تهران و ابوظبی نوشت که این دیدار برای بررسی «راه‌های افزایش همکاری دوجانبه برای تامین منافع مشترک دو کشور دوست» انجام شده است.
سیدمحمد حسینی، کاردار ایران در ابوظبی در این‌باره در توییتر نوشت که «شیخ منصور، معاون نخست‌وزیر و وزیر حوزه ریاست کشور و از افراد متنفذ و چهره شناخته‌شده و مالک چند باشگاه معروف و به‌ویژه منچستر‌سیتی است و دیدار آن‌ها برای «گفتگو درباره موضوعات مورد علاقه طرفین و دوجانبه» بوده است.
کاردار بالاترین مقام دیپلماتیک ایران در امارات‌متحده‌عربی است و شیخ منصور برادر ولیعهد ابوظبی است و به‌گفته کاردار جمهوری اسلامی، این سومین ملاقات بین این دو مقام رسمی طی چند ماه گذشته بوده است. پس از حمله به اماکن دیپلماتیک عربستان در تهران و مشهد در دی‌ماه ۱۳۹۴، ریاض روابط خود را با تهران قطع کرد و پس از آن امارات نیز روابط خود را با جمهوری اسلامی کاهش داد؛ اما پس از شروع حمله به نفتکش‌ها در بندر فجیره در سال ۲۰۱۹، امارات در تلاش برای تنش‌زدایی با ایران است.
در این چارچوب اواسط مرداد ۱۳۹۸ یک هیات ۷ نفره از مقامات گارد ساحلی امارات به تهران سفر کردند و در رابطه با همکاری مرزی دو کشور، تردد اتباع و تردد‌های غیرمجاز یا بدون اطلاع و تسهیل و تسریع تبادل اطلاعات طرفین با مقامات ایرانی گفتگو کردند.
این ششمین نشست گارد ساحلی ایران و امارات بود که پس از وقفه‌ای چندساله صورت می‌گرفت. پنجمین نشست گارد ساحلی دو کشور در سال ۱۳۹۲ برگزار شده بود. این درحالی است که وجود برخی اختلاف‌نظر‌ها میان دو امارت دبی و ابوظبی بر سر چگونگی تعامل با ایران نیز متغیر مهمی بوده که پس از انفجار‌ها در نفتکش‌های اماراتی در سال ۲۰۱۹ پررنگ‌تر شده است. در این چارچوب روابط امارات با تهران همواره تابعی از پویایی‌های سیاست داخلی در امارات بوده است. دبی و شارجه همواره طرفدار روابطی گرم‌تر با تهران بوده‌اند. با این همه، روابط دو طرف در طول زمان از روابط دبی‌محور به ابوظبی‌محور شیفت کرده است؛ امیرنشینی که طرفدار سیاست تندروانه‌تری در قبال ایران بوده است.
امارات به‌طور رسمی از خروج آمریکا از برجام استقبال کرد و نقش فعالانه‌ای در آن چه مهار ایران گفته می‌شد، از طریق بلوکه کردن مبادلات مالی تهران و تحریم شرکت‌های ایرانی ایفا کرد. این رویکرد، دیپلماسی دبی را که از دیرباز تلاش می‌کرد تا روابط تجاری با ایران را حفظ کرده و گسترش دهد به چالش کشیده است. اما با بحران‌آفرینی‌های ابوظبی در منطقه که باعث خروج بخش مهمی از تجار ایرانی و تعطیلی بخشی از صنعت گردشگری در این کشور به خصوص با شیوع کرونا شده، اختلافات بین شیخ‌نشین‌های امارات بالا گرفته است. در همان مقطع خبرگزاری آناتولی خبر داد که محمد بن‌راشد آل‌مکتوم، حاکم دبی و نخست‌وزیر امارات، خواستار تغییر سیاست این کشور درباره ایران شده است. در شرایط کنونی و با توجه به روند تحولات در منطقه می‌توان دلایل چرخش امارات به سمت ایران را ذیل دو متغیر تحلیل کرد:
اختلافات امارات و عربستان
دیدار منصور بن‌زاید نخست‌وزیر امارات و از مقامات بلندپایه این کشور با کاردار ایران در ابوظبی در شرایطی انجام شد، که بین امارات و عربستان اختلاف‌نظر‌هایی بروز کرده است. این اختلاف‌نظر اخیرا در اجلاس اوپک پلاس رخ داد که باعث شد تا طرفین نتوانند درخصوص میزان تولید نفت در شرایط کنونی تصمیم بگیرند. دولت امارات روز یکشنبه ۱۳ تیر /۴ جولای/ با صدور اطلاعیه‌ای توافق روز جمعه ۱۱ تیر / ۲ جولای/ وزرای نفت اوپک پلاس را ناعادلانه توصیف کرد و خواستار افزایش تولید پایه خود شد. تحلیلگران سرمایه‌گذاری‌های امارات در حوزه تولید نفت و نیاز به درآمد‌های آن برای پیشبرد برنامه‌های توسعه‌ای و اقتصادی در منطقه را یکی از دلایل کارشکنی در روند نشست اوپک پلاس می‌دانند.
از همین زاویه است که تحلیلگران رقابت اقتصادی امارات و عربستان بر سر تبدیل‌شدن به هاب‌های گردشگری، حمل‌ونقل و فناوری را دلیل دیگری برای بروز اختلافات می‌دانند. در این میان بروز اختلاف‌نظر‌های جدی‌تر میان امارات و عربستان در یمن، روی کار آمدن بایدن، عادی سازی روابط با اسرائیل و تنش‌زدایی عربستان با قطر و ترکیه و عدم همراهی امارات با این روند را از دلایل دیگر اختلاف‌نظر میان ریاض و ابوظبی در منطقه می‌دانند.
مذاکرات ایران و عربستان
دومین دلیل چرخش امارات نسبت به گفتگو با ایران را می‌توان در ارتباط با مذاکرات ایران و عربستان سعودی دانست که از چندین ماه پیش دو طرف در تلاش برای کاهش تنش‌ها میان خود هستند و مذاکراتی را نیز با یکدیگر آغاز کرده‌اند؛ ولی هنوز مشخص نیست که آیا این مذاکرات نتیجه‌ای دربرداشته است یا نه.
به گزارش دنیای اقتصاد، اواخر خرداد ۱۴۰۰ محمدجواد ظریف وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران در حاشیه نشست آنتالیا خاطرنشان کرد که تاکنون سه دور مذاکره میان دو کشور انجام شده و عربستان سعودی منتظر انتخاب رئیس‌جمهور جدید ایران است. مقامات تهران و ریاض اخیرا از گفتگو میان دو کشور استقبال کرده و اعلام کرده‌اند که این روند پیشرفت‌هایی را دربرداشته است. اولین‌بار روزنامه «فایننشال‌تایمز» گزارش داد که مقامات ارشد جمهوری اسلامی و عربستان‌سعودی، ۲۰ فروردین ۱۴۰۰ /۹آوریل ۲۰۲۱ /، ۶ سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در دی ماه ۱۳۹۴، در بغداد مذاکرات «مستقیم» انجام داده‌اند.
خبرگزاری فرانسه نیز ۱۹آوریل /۳۰فروردین/ ضمن تایید این خبر، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت که هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی، نماینده علی شمخانی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند و قرار است دور بعدی این گفتگو‌ها که عمدتا بر سر بحران یمن است، از سر گرفته شود.
از این رو به نظر می‌رسد با توجه به احتمال پررنگ‌تر شدن اختلافات میان ریاض و ابوظبی و سرعت یافتن مذاکرات تهران و ریاض، زمینه‌های گردش به سمت ایران از سوی امارات‌عربی‌متحده سرعت بیشتری بگیرد. به‌خصوص که روابط تجاری گسترده ایران و امارات به نسبت دیگر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس و حتی دیگر همسایگان ایران، متغیر بسیار مهمی برای مقامات ابوظبی در حفظ و توسعه روابط با تهران محسوب می‌شود. به‌خصوص اگر پای رقابت اقتصادی امارات و عربستان نیز در میان باشد.