العالم _ سودان
پس از کودتای به تعبیری خزنده نظامی در سودان و همچنین در پی کشته شدن تعدادی از مخالفان کودتا در درگیری با نیروهای امنیتی، مردم این کشور با برگزاری تظاهرات میلیونی با هدف پایان دادن به تنش‌های ناشی از کودتا مبادرت کردند. ارتش سودان به فرماندهی عبدالفتاح البرهان این کودتا را با هدف ممانعت در فرآیند انتقال قدرت در این کشور اجرا کرد.
شبکه خبری العالم درباره تحولات سودان و توافق اخیر بین دولت نظامی و احزاب سیاسی این کشور، با جعفر حسن، سخنگوی رسمی “نیروهای آزادی و تغییر” در مصاحبه اختصاصی به گفتگو پرداخته است، مشرح این مصاحبه به این شرح است:
سودان
**شکست نیروهای کودتا در تشکیل دولت، وخامت وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور
العالم: مهم‌ترین بندهای توافق چارچوب سیاسی در سودان و مهم‌ترین مسائلی که همچنان معلق است و نیاز به بحث و بررسی دارد، چیست؟
حسن: بعد از اینکه نیروهای کودتا در تشکیل دولت و مدیریت کشور شکست خوردند و باعث وخامت وضعیت اقتصادی و سیاس کشور شد و از سوی دیگر دست به قتل و کشتار در خیابان‌ها زندن و نیز در دستیابی به توافقی با جامعه جهانی شکست خوردند به نحوی‌که نتوانسته اند روابط بین‌المللی برقرار کنند در چنین شرایطی واضح بود که بایستی تدابیری برای نجات کشور اتخاذ شود.
اولین گام با دیدار با خانم مولیوی معاون امور آفریقای وزير خارجه برداشته شد که او به سودان آمد و از “نیروهای آزادی و تغییر” و گروه نظامی خواست طی نشستی مستقیم، مسائل را به صورت مستقیم مطرح کنند.
“نیروهای آزادی و تغییر” رسما اعلام کرد که این درخواست را پذیرفته است و نشستی را در خانه سفیر سعودی با اعضای گروه نظامی ترتیب خواهد داد... این دیدار، مهم بود به نحوی که در آن “نیروهای آزادی و تغییر” آرمان‌های انقلاب ۲۵ سپتامبر و اهداف و شعارهای خیابانی را مطرح کردند.
“نیروهای آزادی و تغییر” در طول دوره گذشته و پس از خروج رهبران از زندان، سعی در به کرسی نشاندن شعارهای خیابانی می‌کنند؛ زیرا سیاستمدار کسی است که بتواند شعارها و رویاهای ملت کشورش را به واقعیت تبدیل کند لذا این نیروها تأکید کرد که مشارکتی با گروه نظامی وجود ندارد و این با امضای اعلامیه قانون اساسی فرق می‌کند ثانیا بایستی یک ارتش حرفه‌ای یکپارچه تاسیس شود؛ خواسته‌ای که مردم به نحوی آن را مطرح کرده‌اند. ثالثاً، عدالت در حق قربانیان برقرار شود، چهارم، شرکت‌های فعال در بخش مدنی باید به نفع دولت عمل کنند. اینکه هر مبارزه مسالمت‌آمیزی با یکی از این دو به پایان می‌رسد، مانند جانبداری یکی از رهبران نظامی از مردم، و این مدل سودانی در ماه اکتبر و در آوریل و حتی در انقلاب کنونی ما است. همانطور که کمیته امنیتی به رهبری عوض بن عوف که وزیر دفاع عمر البشیر بود، به جانبداری از مردم اقدام کرد.
**نظامیان باید به پادگان ها برگردند
العالم: اکنون در چارچوب توافق، موافقت کامل برای خروج نظامیان از روند سیاسی وجود دارد و آیا تضمینی برای این امر نیز متصور است؟
حسن: بعداً به ضمانت‌ها خواهم پرداخت، ولی این جزو شروط اولیه است که ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع و دیگران کاری به اداره قدرت در کشور نخواهند داشت و این امر مورد تایید “نیروهای آزادی و تغییر” که در توافق چارچوب بود و همچنین فرماندهان ارتش و نیروهای پشتیبانی بر آن تأکید داشتند لذا، این اولین موضوع است. اصولا این یکی از مهم‌ترین خواسته‌های ملت سودان است که می‌گویند نظامیان باید به پادگان‌ها برگردند. بنابراین “نیروهای آزادی و تغییر” این خواسته‌ها را به واقعیت تبدیل کردند و موضوع دوم، ایجاد ارتشی یکپارچه است.
العالم : آیا این جانبداری نتیجه فشار توده مردم در سودان است یا چیز دیگر؟
حسن: شرط اصلی این است که باید اعمال فشاری از سوی مردم صورت گیرد زیرا اگر چنین فشاری نباشد، ارتش هیچگاه درباره فرماندهان خود تجدید نظر نخواهد کرد. فرماندهان نظامی به خصوص فرمانده هان دون پایه تر در سودان زندگی می کنند و به مشکلات اقتصادی کشور به خوبی واقف هستند به همین دلیل است که همواره از مردم حمایت می کنند. اما یک عامل اضافه در صحنه هست و آن وجود نیروهای واکنش سریع در معادله سیاسی است. اگر توافق نیروهای واکنش سریع درخصوص حکومت وقت به ارتش اضافه نمی شد، فرایند جانبداری از حکومت البشیر باعث می شد زندانی شدن عمر البشیر و دیگر مسوولان آن حکومت بسیار با دشواری انجام شود. شاید این امبر برای این است که درگیری مستقیم بین ارتش و شبه نظامیانی که امکاناتی بسیار بیشتر از ارتش دارند، رخ داده است. در حال حاضر مردم به این فکر می کنند که باید همچنان به اعمال فشار بر ارتش ادامه دهند اما این ایده مشکلاتی دارد یکی از این مشکلات، این است که نیروی واکنش سریع باید به صفوف ارتش ملحق شود. زیرا اگر این اتفاق نیفتد باید منتظر درگیری مستقیم و آغاز جنگ داخلی بود. بر همین اساس اقدام نیروهای"آزادی و تغییر" در عملیات سیاسی بر پایه این فرضیه قرار گرفته ست که نیروهای واکنش سریع و ارتش همان حکومت موجود هستند لذا تحت فشار قرار گرفته اند. به طوری که آنها را وادار به پذیرش شروط انقلاب سودان کرده ایم. لذا توافق چارچوب سیاسی بین ارتش و نیروهای آزادی و تغییر و عملیات سیاسی به طور کلی بر مبنای رویکردهای مردمی شکل گرفته اند.
العالم: با مردم چگونه رو در رو شده اید. در حال حاضر رهبرانی در کمیته های مقاومت هستند و شما در ابتدای سخنانتان اشاره ای به اصل مذاکره نکردید. از شعارهای اصلی مردم مخالفت با هر نوع مذاکره است و این موضوع هنوز هم مردود است و مسائل حل نشده ای همچنان وجود دارد مثل کشتار تظاهرات کنندگان و بازداشت های ظالمانه و نیز محاکمه هایی که به سرانجام نرسیدند. اکنون موضوع این است که شما چطور توانستید با ارتشی مذاکره کنید در حالی که آنها بخشی از حوادث روزهای اخر کودتا بوده اند.
حسن: آنها حتی خود عامل کودتا بوده اند و از برخی جنبش های مسلحانه حمایت کرده اند و این یک حقیقت است اما مسأله ما این است که این وضعیت را چگونه پایان دهیم.دیدگاه های مختلفی برای پایان دادن به این اوضاع وجود دارد مثلا برادران معتقدند برای تغییرات ریشه ای باید فشار مردم آنقدر ادامه پیدا کند که همه نظامیان را به طرف خود بکشانند. اما جنبش آزادی و تغییر معتقد است که هیچ نیازی به ایجاد این جانبداری نیست زیرا ما معتقدیم که کسانی که جانبداری می کنند ضمانت هایی هم برای رسیدن به اهداف انقلاب دسامبر دارند. چه کسانی حاضرند دست به ماجراجویی زده و با کودتا رهبران فعلی را به زیر کشیده و انها را به زندان بفرستند و بپذیرند که قدرت را به غییر نظامیان تحویل دهند.
**نیروهای آزادی و تغییر، و همپیمانان آن تا کنون درباره رئیس دولت غیرنظامی به توافق نرسیده‌اند
العالم: آیا نیروهای مسلح برای این اقدام آماده هستند؟ چند سال از گفت‌وگوی نیروهای پشتیبانی سریع و نیروهای مسلح می‌گذرد، آیا برنامه‌های عملی برای اجرایی شدن وجود دارد؟ چون این موضوع، کار آسانی نیست، موضع حمیدتی، معاون رئیس شورای حاکمیتی درباره این مساله چست؟ تمام این موضوعات بایستی برای ملت حل‌شده باشد تا با هرگونه توافقی موافقت، و از شما به عنوان “نیروهای آزادی و تغییر” حمایت کنند تا بار دیگر مانند گذشته، رهبری ملت را در دست بگیرید؟
حسن: اکنون بسیار مهم است که بگوییم ما تنها رهبر خیابان ( معترضان) نیستیم، بلکه ما بخشی از مردم هستیم. “نیروهای آزادی و تغییر” در سال ۲۰۱۹ تنها هدفش ملت سودان بود این گروه اکنون بخشی از ملت را رهبری می‌کند با این حال هم اکنون بزرگ‌ترین فراکسیون سیاسی در سودان به‌شمار می‌رود. مسائلی وجود دارد که در توافق باید آنها را قید، و جزییات آنها را وارد کنیم، همچنین بایستی عدالت درباره قربانیان اجرا شود و قاتلان از محاکمه مصون نمانند، این یکی از شعارهای بسیار مهمی است که جوانان سودانی مطرح و در مورد خون شهدا و غیره صحبت می‌کنند. همچنین شرکت‌هایی هستند که در بخش عمرانی کار و برای اقتصاد سودان مشکلاتی ایجاد می‌کنند؛ زیرا آنها زیر لوای نهادهای نظامی هستند. در توافق سال ۲۰۱۹، ما درباره نظارت حکومت از منظر مالی بر وزارت دارایی صحبت کردیم در حال حاضر، توافقنامه جدید به وضوح تصریح می‌کند که آن کاملا به وزارت دارایی واگذار شود. در مراحل ابتدایی، مسائل اصلی مورد بحث قرار می‌گیرد و مهم‌ترین بحث، تاسیس دولتی کاملا مدنی است. نیروهای آزادی و تغییر، و همپیمانان تا کنون درباره رئیس دولت غیرنظامی به توافق نرسیده‌اند ولی ما توافق کردیم که هرم قدرت محدود باشد. در صورتی‌که یک شخص یا بیشتر از یک شخص حضور داشته باشد، آن دولت غیرنظامی خواهد بود که نیروهای انقلابی آن را انتخاب می‌کنند.
العالم: منظورتان از بیش از یک نفر، برای ریاست دولت یعنی چه؟
حسن: پیشنهادی وجود دارد که یک شورای حاکمیتی محدود متشکل از سه یا چهار نفر داشته باشیم، آنچه مهم است یک نیاز ساده است و 11 یا 13 نفر نخواهد بود.
العالم: آیا همه آنها غیرنظامی هستند؟
حسن: اینها همه غیرنظامی هستند و توسط نیروهای انقلابی انتخاب می‌شوند، این موضوع بسیار مهم است.
العالم: آیا احتمال دارد که یک فرمانده بازنشسته مانند سرگرد یا سرتیپ، به عنوان رهبر دولت مدنی انتخاب شود؟
حسن: متن توافقنامه تصریح می‌کند که رهبر بایستی غیرنظامی و از سوی نیروهای انقلابی انتخاب شود. اگر نیروهای انقلابی تصمیم بگیرند چه کسانی را بر راس حکومت قرار دهند آن یک موضوع دیگری است. تاکنون درباره آن بحث و توافقی صورت نگرفته است. ثانیا، نخست‌وزیری باید بر سر کار بیاید که تمام اختیارات رئیس‌جمهور یک نظام جمهوری را داشته باشد به عبارتی دیگر، تمام اختیارات اجرایی رئیس‌جمهور به نخست‌وزیر منتقل شود.
العالم: اجازه دهید این سوال را به گونه دیگری مطرح کنیم، آیا این توافق با توافق عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر سابق و عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای حاکمیت تفاوت دارد؟ آیا این دو از حیت مضمون و از نظر اجرایی متفاوت هستند؟
حسن: یکی از مشکلات توافق برهان- حمدوک این بود که بر اساس کودتا و مشروعیت آن شکل گرفت.
العالم: توافق جدید، آیا مشروعیت دادن به کودتا نیست؟
حسن: هرگز، این به معنای حذف کودتاگران و برکناری آنها از قدرت و بازگرداندن اقتدار کامل غیرنظامی است و این تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند. ثانیا، شورای حاکمیت که در راس نظامیان بودند شروع به گرد آوردن برخی از نظامیان دور خود کرد، و آنها را غیرنظامی معرفی کرد و این افراد در راس امور سیاسی و نخست‌وزیری قرار گرفتند. در حال حاضر چنین صحبتی وجود ندارد. سوم اینکه این بسیار مهم است که این توافقنامه تمام مقامات را به درجه‌ای رساند که تصمیم‌گیری‌ها را به یک کارمند معمولی محول می‌کرد. برای ما یکی از شروط اصلی این است که جنبش‌های مبارز مسلح بخشی از روند سیاسی باشد و ما مانعی نداریم که با جنبش‌های “عدل و مساوات” به رهبری جبریل ابراهیم، و “ارتش آزادی‌بخش سودان“ به فرماندهی مناوی- از گروه‌های حاضر در صلح جوبا- وارد مذاکره شویم.
العالم:مذاکره با این دو گروه را بر اساس چه اصولی ادامه می‌دهید و آیا آنها با رژیم سابق بودند؟
حسن: وضعیت توافقنامه صلح جوبا پیچیدگی‌های بزرگی را در سودان ایجاد می‌کند.
العالم: آیا تغییراتی در این روند ایجاد خواهد شد؟
حسن: یکی از اهداف مکتوب توافق، بازنگری در صلح جوبا است، این توافق دو هدف دارد، اول اینکه از نظر پاسخگویی به سؤالات اساسی صلح همان چیزی است که به بسیاری از آنها پاسخ داده‌ایم به ویژه در مورد زمین، املاک و بازگشت آوارگان. اما درخصوص قدرت، و این همان چیزی است که سودانی‌ها آن را تنها جنبه توافق می‌دانستند و آن تصویری بسیار مخدوش است و در واقع، برخی از رهبران جنبش‌ها با اقداماتی، تصویر بسیار بدی درباره توافق صلح جوبا ارائه کرده‌اند. ما حتی به دنبال مشارکت سیاستمدارانی هستیم که در چارچوب توافق صلح جوبا حضور داشتند. سودان در انحصار نیروهای آزادی و تغییر، ارتش یا جنبش‌های مبارز مسلح نیست.
العالم: به نظر شما علت امتیازدهی از سوی ارتش چیست؟
حسن: این امتیازدهی به خاطر شرایط فعلی، فضای حاکم و خون شهدا محقق شده است، بدون اینها هرگز توافقی صورت نمی گرفت، البته کسانی که از کشورهای منطقه یا داخل کشوربودند و کودتا کردند، تصورشان این بود که کودتای آنها مانند کودتاهای قبلی خواهد بود و برای ایجاد چنددستگی و درگیری های بزرگ در شهرها، تغییر حکومت حاکم وابسته به نیروهای آزادیخواه، بازگرداندن دولت مطرود از سوی مردم، شایعه پراکنی، دردست گرفتن قدرت و زندانی کردن رهبران سیاسی تلاش کردند تا مردان و زنان سودانی را به خانه های خود بازگردانند و از طریق تلویزیون مشاهده کنند که چه کسی کودتا را انجام داده است. قرار بود این سناریو مجدداً تکرار شود به همین خاطر داستان سرایی ها و شایعه سازی ها آغاز شد و بارها مطرح گردید که فلانی به فلانی نزدیک است و به شورای حاکمیت نزدیک است و از این قبیل شایعات؛ اما از همان ابتدا به محض این که "نیروهای آزادی" متوجه شدند کودتاچیان به تکاپو افتاده اند، نیروهای خود را به طور گسترده برای مقابله بسیج کردند. این مواجهه پیشتر بین "نیروهای آزادی و تغییر" و کودتاچیان وجود داشت اما به محض آغاز تحرکات از سوی کودتاچیان، «مقابله» به خیابان کشیده شد، بنابراین یکی از اعضای شورای حاکمیت در رسانه ها ظاهر شد و نظرش را در مصاحبه تلویزیونی معروف خود بیان کرد. پس از آن سایر رهبران "آزادی و تغییر" و سخنگوی آنها و دیگران با بیانیه های صریح، مردم را در خیابان های سودان بسیج کردند.
العالم: برخی ناظران، اعضای دولت عبدالله حمدوک را فاقد بلوغ سیاسی لازم در برخورد با مسائل توصیف می کنند، آنها می توانستند سکوت کنند تا زمانی که دوره دوم حکومت مدنی را به دست گیرند و در مرحله بعد برنامه های خود را اجرا کنند؛ اما آنها از همان ابتدا، به ارتش حمله کردند، این کار، روش سیاستمداران پخته نیست و به همین دلیل در آن زمان شکست رخ داد. آن صحنه هایی که به وقوع پیوست دیگر هرگز تکرار نخواهد شد. حال این پرسش درباره اتفاقات جاری مطرح است که آیا شما با رهبران کمیته های مقاومت ارتباط دارید؟ بدین معنی که آیا افرادی دارید که اکنون توده مردم را هدایت و رهبری کنند و خواست میلیون ها نفر را به کرسی بنشانند، زیرا این امر مبنای همه امتیازدادن های ارتش است.
حسن: اگر زمان دوباره به عقب برگردد، مجدداً همان سناریو را تکرار می کنیم، همیشه افرادی هستند که کار را خراب می کنند اما افراد کاردان هم زیاد هستند. در آن شرایط ما صلاح را در آن دیدیم مردم به خیابان بیایند، زیرا مرتب اطلاعاتی از زمینه سازی برای کودتا دریافت می کردیم. در آن زمان دو راه پیش رو داشتیم: 1) سکوت کنیم تا کودتا محقق شود. 2) توده مردم را برای تحقق خواسته هایشان در خیابان ها بسیج کنیم. ما به خوبی می دانستیم که بسیج کردن مردم در خیابان برای مقابله با کودتا ممکن است برای مردم ما هزینه و ضررهای زیادی داشته باشد، اما این کار در مجموع به نفع مصالح کشور بود. خلاصه این که اگر بسیج کردن مردم توسط "نیروهای آزادی و تغییر"، برای افشای کودتا و رویارویی یک ماهه نبود، کودتا شکست نمی خورد. ثانیاً، در آن زمان دو پروژه در حال اجرا بود: 1) پروژه "نیروهای آزادی و تغییر" برای تحول دموکراتیک مدنی، 2) پروژه ای که توسط ارتش رهبری می شد. ثالثاً، در داخل این شورای حاکمیت، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد، اگر کودتاچیان در قدرت می ماندند می توانستند با کمک دیگر جنبش های مسلح، بعد از یک ماه حمدوک را به قدرت بازگرداندند.
العالم: برخی از این جنبش ها در قدرت بودند، ما مشخصاً در مورد جبرئیل و مناوی صحبت می کنیم، آنها هم بخشی از قدرت حاکم قبلی بودند. آیا مهم است که تنها چهره ها تغییر کنند؟
حسن: تغییر چهره مهم است و همزمان ما در مورد شایسته سالاری در دولت صحبت می کنیم.
العالم: در این قرارداد چارچوب و سازوکاری سه جانبه از سوی اتحادیه آفریقا، ایغاد (IGAD) و سازمان ملل متحد صورت گرفت و هم اکنون نیز سازوکار چهارگانه از سوی آمریکا، انگلیس، امارات و عربستان مورد حمایت مالی قرار گرفته است، آیا این کار حقیقتاً به ثبات و امنیت سودان کمک خواهد کرد یا اینکه آنها به دنبال منافع شخصی خود هستند؟ به ویژه این که در دوره اخیر نوعی نزدیکی روابط میان روسیه و سودان وجود دارد و این امر باعث نگرانی و ترس آمریکا شده و اخیراً روی قضایای جاری در سودان سایه انداخته است.
حسن: سودان کشوری است که موقعیت ژئواستراتژیک مهمی دارد و مشرف به دریای سرخ و دارای مهم ترین بندر تجاری جهان در دریای سرخ است. این کشور شرق و غرب دنیا را به هم وصل می کند. حضور سایر کشورها در دریای سرخ طبیعتاً برای سودان، آثار و عواقبی به همراه دارد و چشم‌ها همه به سوی سودان دوخته شده، به این معنی که بسیار مهم است که با احتیاط رفتار کنیم تا اجازه ندهیم در سودان جنگ داخلی بین نیروها رخ دهد. این در واقع نقش بسیار مهم نیروهای مدنی دموکراتیک است که اجازه نمی دهند جنگ داخلی درون سودان اتفاق بیفتد.
العالم: آیا در حال حاضر تحرکاتی وجود دارد که سیاستی را به زور به سودان دیکته کند؟
حسن: هیچکس نمی تواند به دیگری دیکته کند.
العالم: این پرسش مشخصاً درباره ارتش مطرح است؛ آیا در ازای اعمال خواسته های مردم، برای اجرای دستوراتش، جایی به زور هم متوسل می شود؟
حسن: من نمی دانم در تفکرات آنها چه می گذرد؟ معمولا در مباحثات منطقی، اهرم های فشار وجود دارد و از این امر در تمام دنیا استفاده می شود.