العالم _ ایران / سیاسی
اکبر ترکان مشاور رئیس جمهور و رئیس هیات مدیره شستا در گفتگو با العالم پیرامون اوضاع کنونی جهان و منطقه توضیحاتی ارائه داد.
در ذیل مشروح این گفتگو امده است؛
العالم: اقدامات شما در حوزه دفاعی به چه نحو بود؟
در میانه جنگ بود که من مدیر سازمان صنایع دفاع شدم ، گرفتاری اصلی مان آن زمان این بود که باید 3 میلیارد دلار در سال خرید تسلیحاتی می کردیم ، 50 درصد خرید تسلیحاتی ما مهمات بود بنابراین اولین ماموریت من این شد که این یک و نیم میلیارد لاری که مهمات میخریم را تولید کنیم .صنایع نظامی زیر ساخت های نیرومند و قوی ای برای این کار داشت و اراده و تصمیم بسیار نیروندی در داخل آنجا بود.قدری من توانستم بین دولت و سایر نهادها هماهنگی کنم و بقیه کار را خود بچه های آنجا انجام دادند به طوری که بتوانیم مهمات مورد نیازمان را از کالیبر کوچک تا بزرگ که مهمات توپخانه های سنگین هست را تولید کنیم.
این جدی ترین کاری بود که در دوران بحران های ارزی و کمبود درامدهای ارزی که آن روزها برای ما سخت بود را حل کنیم.اینقدر فشارهای بیرونی سخت بود که گاهی ما برای خریدن اجزای بسیار ساده ای هم تحت فشار بودیم و صنعت نظامی ما هیچ راهی نداشت به جز اینکه به ظرفیت های داخلی تکیه کند چون بازارهای جهانی را به روی ما بسته بودند یک طرف صدام بود که هم قدرت های غربی از او حمایت می کردند و هم قدرت های شرقی و یک طرف ما و تنهایی، نیروهای ما با اتکال به خداوند کوشش کردند و به برکت آن حرکت اتفاقات بزرگی افتاد ؛ صنایع نظامی از نقطه ای آغاز کرد و انتهای آن بسیار مطلوب بود و این آن چیزی است که امروز مرحله تکاملی خود را طی کرده است و ما با ظرفیت، دانش و نیروهای داخلی می توانیم از خود دفاع کنیم.
آغازش با مهمات بود ولی بعد به دنبال تسلیحات رفتیم تا پایان جنگ .تا پایان جنگ قرارداد مهم تسلیحاتی با بیرون نتوانستیم ببندیم ؛ اولین قرارداد دوران وزارت دفاع من مربوط میشد به موافقتنامه ای که در زمان مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در زمان ریاست مجلس سفری به اتحاد جماهیر شوروی سابق داشتند و موافقتنامه ای را با گورباچف امضا کردند و زمانی که من وزیر دفاع شدم ، مامور اجرای این موافقتنامه شدم که در آن خرید سیستم های مختلفی بود ؛ زیردریایی های کیلوکلاس، هواپیمای میگ 29 وسوخو 24، قرارداد ساخت تانک نیروی زمینی ، قرارداد ساخت نفربر و قرارداد سیستم پدافندی اس 200 در آن موافقتنامه بود.
این اولین ماموریت من در دوره وزارت دفاع بود بعد از آن کارهایی با چین آغاز کردیم که انها بیشتر در زمینه همکاری های تکنولوژی بود اگرچه قرارداد تسلیحاتی هم بود اما مهم این بود که ما قرارداد تسلیحاتی راپشتیبان قرارداد صنعت نظامی قرار دادیم. دوستان ما آن زمان تلاش میکردند که اگر یک تجهیز را میخرند تعداد کمی از ان را به صورت ساخته شده کامل بخرند و از این تعداد که عبور میکرد به سمت مونتاژ داخلی میرفتند تا آن تجهیز به تولید داخلی تبدیل شود لذا این دستاوردها در آن دوره در اندازه خودش بود اما نیروهای ما در صنعت نظامی و بخش دفاعی در آنجا متوقف نشدند و راه را ادامه دادند .
العالم: بعد از 4 دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران توان کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
باید این را به مقاطع مختلف تبدیل کرد؛ مقطع اول آن ده سال اول است که هشت سال ان را درگیر جنگ تحمیلی بودیم .مقطع دوم دوران آقای هاشمی رفسنجانی است و قراردادهایی که با روسیه و چین بستیم. مقطع سوم در دوران دولت اصلاحات است که بیشتر دستاوردهای ما آن موقع در بخش صنعت نظامی به ثمر رسید چون بسیاری از کارها که در دوره آیت الله هاشمی رفسنجانی آغاز شده بود به اتمام نرسیده بود و محصولش در دوره بعدی امد . در مقطع آقای دکتر احمدی نژاد هم دستاوردهای خاص خودش را داشتیم و این دوره اخیر.
الان در مرحله بسیار خوبی هستیم به دلیل اینکه کوشش های ان سالها به مرحله بلوغ رسیده و امروز ظرفیت های صنعت نظامی کشور ما را به جایی رسانده که نمیتوانیم بگوییم هم تراز قدرت های مسلط جهانی محصول داریم ولی در مقابله با تهدیدات محصول داریم مثلا در ساخت هواپیما اگر نمیتوانیم هم تراز آنها باشیم اما در دفاع از آسمان کشورمان محصولی داریم که بتوانیم از آسمانمان دفاع کنیم در نتیجه ما روش خودمان را رفته ایم و این را دیگرانی که تهدید ما هستند در اقیانوس هند خیلی خوب می دانند با وجود تجهیزات بسیار پیشرفته ای که آورده اند که از یک سو تهدید ماست و از سوی دیگر هدف ماست. ما برای تهدید آنها ابزار داریم و هرگاه که لازم شد می توانیم در مقابل تهدید آنها اقدام کنیم این آن چیزی است که با روش های خودمان بدست آوردیم این مسیر متعارف دنیا نیست یعنی ما نرفتیم بگوییم ناو در برابر ناو یا تانک در مقابل تانک بلکه رفتیم ببینیم تهدید ما چیست. ما راه حل های خود را داریم .ما برای تهدید ناو پنج تا شش راه کار داریم که هر یک میتواند جواب تهدید ناو را بدهد .
العالم: آیا ایران در رابطه با حوزه دفاعی خود مذاکره می کند؟
تجربه جنگ برای ما درس هایی دارد که نمی توانیم آن درس ها را کنار بگذاریم ما یادمان هست در شرایطی که عراقی ها به کمک دیگران با موشک با هواپیمای اجاره ای با موشک اجاره ای به ما شلیک کنند چون بعضی از کشورهای اروپایی قرارداد اجاره ای بسته بودند که با هواپیمای خودشان و موشکی که به عراق فروخته بودند و این هواپیماها در اجاره عراق بودند تا به ما شلیک کنند ما آن روزهایی را شاهد هستیم که مکان های مختلف کشور ما را با موشک می زدند و ما به اندازه کافی دفاع نداشتیم چون در دوران جنگ این آغاز کارهای ما بود هنوز محصولات ما در اندازه ای نبود که بتواند تهدیدات را جواب بدهد مردمی که یک چنین تجربه ای کرده اند امکان دارد که بیایند ابزار مسلط دفاعی شان را به معامله بگذارند ؟
این به نوعی خلع سلاح کردن ایران است . به هیچ وجه ابزارهای دفاعی کشور موضوع مذاکره نیست نه برای ما ، برای هیچ کس نیست آن چیزی که در دور قبل موضوع مذاکره بود آن مسئله ای بود که دنیا روی آن توافق کرده بود . عدم اشاعه تسلیحات هسته ای توافق جهانی است و برای این کنوانسیون هایی وجود دارد و چون ما به این کنوانسیون ها احترام می گذاریم به گفتگو نشستیم برای اینکه سیاست ما سلاح هسته ای نیست این موضوع می توانست موضوع مذاکره قرار بگیرد چون همه دنیا قبول دارند که بایستی سلاح هسته ای را حذف کنیم. با وجودی که در همسایگی ما رژیم غاصب صهیونیستی تسلیحات هسته ای در اختیارش هست و این تسلیحات هسته ای را همان قدرت های مسلطی به اسرائیل دادند که الآن می خواهند با ما در باره سلاح هسته ای گفتگو کنند. از آن طرف او را مسلط کردند و از اینطرف می خواهند ما را مهار کنند ما قبول کردیم که در مورد هسته ای مذاکره کنیم ولی آیا در مورد سایر تسلیحات ، کنوانسیونی جهانی وجود دارد؟ آیا در مورد تانک ، نفربر ، موشک ، ناو ، هواپیما کنوانسیونی جهانی وجود دارد ؟ آیا کشورها می نشینند با هم توافق کنند که تکنولوژی هوانوردی شان را از اینجا به جلوتر نبرند؟ آیا کشورها می توانند با هم توافق کنند تکنولوژی های مربوط به دریا را از این حد به جلوتر نبرند ؟ اگر کنوانسیون جهانی در این موارد بوجود آمد آنوقت ما آن را بررسی می کنیم .
العالم: اوضاع کنونی جهان و به خصوص منطقه را چگونه ارزیابی می کنید؟
این یک پدیده جدیدی است در جهان که وقتی یک طرف در مقابل منطق دیپلماسی نیرومندتری قرار می گیرد به جای اینکه جواب دیپلماتیک بدهد می گوید تو نباید حرف بزنی. تحریم آقای دکتر ظریف یعنی اینکه دیپلماسی ایران حرف نزند یعنی دیپلماسی ایران از خودش دفاع نکند یعنی دیپلماسی ایران به تهدیدات ایالات متحده پاسخ ندهد . یک اتفاق جدیدی در دنیاست .
نمی دانم سیاستمداران دنیا بعدا اسم این را چه خواهند گذاشت ولی قطعا وارد کتابهای آموزشی خواهد شد که ایالات متحده آمریکا در زمانی که نمی توانست پاسخ استدلال و منطق دیپلماسی آقای ظریف را بدهد گفت شما حرف نزن . گفت شما از ایران گفت و گو نکن می خواهد منطق ما مورد گفتگو قرار نگیرد این درست همان چیزی است که تفاوت دولت یازدهم و دوازدهم با دولت قبلی اش دارد در دولت قبلی ما به دلیل اینکه در دیپلماسی کار درستی را ارائه نکردیم باعث شد که چهره ما را در دنیا خطرناک جلوه بدهند ما را جوری برای دنیا خطر معرفی کنند که اگر یک روز صبح گفتند به این کشور حمله کردیم همه بگویند چاره ای نبود باید حمله می کردیم این باعث شد که پشت سرهم بر علیه ما قطعنامه دادند هیچکس نگفت این قطعنامه ها برای چیست ؟ چون آنها توانسته بودند اول چهره ما را در دنیا مخدوش کنند منطق و استدلال و صلح طلبی و عدالت خواهی جمهوری اسلامی ایران را سرکوب کنند وقتی که از ما یک چهره ای ساختند که گربه سیاه دنیا شدیم ، آنوقت می شود بر علیه اش قطعنامه داد ، می شود بر علیه اش اقدام کرد ، می شود هر کاری کرد. در دولت یازدهم و دوازدهم این دفعه منطق عوض شد ما کوشش کردیم به دنیا نشان بدهیم که ما عدالتخواه و صلح جو هستیم و آقای ظریف زبان دیپلماسی ما برای بیان صلح خواهی و عدالت خواهی ما بود. این مورد تحمل ایالات متحده قرار نگرفت جوری به خشم آمدند که نادانسته یک کاری را انجام دادند که در تاریخ دیپلماسی بی سابقه است و من فکر می کنم که مردمان دنیا به خوبی خواهند فهمید که این معنی ضعف منطق و استدلال ایالات متحده است .
العالم: آقای روحانی اعلام کردند که مذاکره ای طی روزهای گذشته بوده این موضوع به چه نحو است؟
البته هیچ مذاکره مستقیمی الآن وجود ندارد بلکه در سطوح دیپلماتیک رفت و آمد می شود پیغام می برند پیغام می آورند همانطور که شما شاهد بودید سران طراز اول دنیا آمدند و کوشش کردند که تنش ها را کاهش بدهند شما دیدید که رؤسای کشورهای طراز اول دنیا هم به تهران رفت و آمد می کنند هم به واشنگتن و کوشش اینها برای این است که بتوانند تنش ها را کاهش بدهند و ما چون اهل منطق و گفتگو هستیم، بیان ما بیان صلح خواهی و عدالتجویی است کوشش می کنیم به دنیا بگوییم که این رفتار ایالات متحده و رئیس جمهور کنونی آن است که همه چیز را بر هم ریخته است. چرا که همه مسائل داشت طبق روال خودش جلو می رفت اما از زمانی که این رئیس جمهور در آمریکا به قدرت رسیده، وی خودش را نه در رابطه با ما بلکه در رابطه با بقیه جهان هم تابع قواعد جاری جهانی نمی داند. پیمانهای ایالات متحده که روسای جمهور قبلی این کشور متعهد شده بودند را نقض کرده، تعهدات جهانی آمریکا را نقض کرده و در واقع پشت پا زده به همه قواعدی که پس از جنگ دوم جهانی تا به امروز برای اداره جهان جاری بوده است. از بعد از جنگ دوم جهانی مجموعه ای از اصول برای اداره جهان مورد توافق قرار گرفت که آن را منشور ملل متحد نامگذاری کردند. برای اجرای این منشور، سازمانی به نام سازمان ملل متحد شکل گرفت. سازمانهای مختلفی در زمینه های فرهنگی، بهداشتی، بانکی و غیره ذیل سازمان ملل متحد ایجاد شد. همه این قواعد و تنظیمات بر اساس سازمان ملل شکل گرفته تا منشور ملل متحد اجرا گردد. حالا رئیس جمهوری در ایالات متحده آمده که خود را پایبند هیچیک از این قواعد نمی داند و دنیا باید تصمیم بگیرد که با این فرد چه برخوردی داشته باشد.
العالم: پیام هایی بین ایران و عربستان ردوبدل شده است؟
آنچه که ما مشاهده می کنیم پیامهایی است که از دور در حال تبادل است و البته مثبت است. چون نخستین پیامی که باعث خشنودی مردم کشور ما شد، رفتار خوبی بود که با حجاج ایرانی داشتند. این رفتار احترام آمیز با حجاج ایرانی و خدمت رسانی به حجاج موجب خشنودی در داخل کشورمان شد. قدمهای دیگری هم برداشته شده که علامات خوبی محسوب می شود. متقابلاً مقام های تراز اول کشور ما هم به این علائم خوب، پاسخهای خوب و مناسبی داده اند و الان زمینه مساعدی فراهم شده است. ما بجز خدشه هایی که در روابط مان با عربستان و امارات بوجود آمده بود، با سایر همسایگان روابط خوبی داریم. در زمینه ارتباط با امارات مدتی است که پیشرفتهای بسیار خوبی حاصل شده است. در حوزه خلیج فارس تنها کشوری که همراهی خوبی با دیگر کشورها نداشت، عربستان بود که با توجه به علامتهایی که الان بروز کرده به نظر می رسد در آینده نزدیک عربستان هم به جمع همسایگان دیگر خلیج فارس برای حفظ امنیت ملحق شود چون ما در خلیج فارس قادریم امنیت آبراه های مهم بین المللی را تامین کنیم و همکاری عربستان بسیار به این موضوع کمک می کند.
در حال حاضر هیچ علامت منفی را مشاهده نمی کنیم اگرچه قبلاً برخی جاه طلبی ها را در مقامات تراز اول سعودی می دیدیم اما الان همه نشانه ها مثبت است.
العالم: مواجهه دولت با تهدیدات چگونه است؟
آن چیزی که در عرصه نظامی اتفاق افتاده، هیچ ارتباطی به بقیه جهان ندارد. ما روی پای خودمان این مسیر را طی کرده ایم. آنچه که در عرصه دیپلماسی اتفاق افتاده بین ما و طرفهای اهل گفتگو رخ داده است که با منطق دیپلماسی ایران همراه بوده اند. ما در این زمینه دستاوردهای خوبی داشته ایم. در حوزه منطقه ای دستاوردهای ما محصول اشتباهات خارجی هاست. یعنی اگر زمینه ای فراهم شد برای اینکه صدام از بین برود و مردم عراق اراده خودشان را بر کشور حاکم کنند، این امر نتیجه اشتباه ایالات متحده بود. آمریکا با یک حمله نظامی به عراق تصور می کرد همه چیز در کنترل اراده اوست در حالیکه پس از آن همه چیز در کنترل مردم عراق قرار گرفت و الان مردم عراق هستند که در حال اداره کشورشان هستند. بنابراین آنها فکر می کنند چون وابستگی مردم ایران و عراق سابقه طولانی تاریخی دارد، این پیوند با سمبلی به نام اربعین نمادی جهانی پیدا کرد. اربعین نمایشی است از پیوند عمیق مردم ایران و مردم عراق و لذا یک موفقیت و دستاورد بزرگ برای ما بوده است. اما این موفقیت را ایالات متحده با یک حمله نظامی فراهم کرد. اگر آمریکا به افغانستان آمد تا تهدیدی به نام تندروها را در این کشور حل کند، تصورش این بود که افغانستان در کنترل و تسلط او خواهد بود اما بعد معلوم شد که اینگونه نیست و آمریکا مجبور است که افغانستان را تخلیه کند. لذا این دستاوردی برای ماست که تلاشها و کوششهای اولیه اش را اشتباه استراتژیک ایالات متحده در حمله به افغانستان ایجاد کرد.
العالم: اقدامات دولت در حوزه اقتصادی را چگونه ارزیابی می کنید؟
دستاوردهای اقتصادی در دولت آقای روحانی محدود است چرا که تلاش دولت در دو سال ابتدایی فعالیتش عادی سازی روابط با کشورهای جهان بود که با برجام این اتفاق افتاد و فکر می کنم کارکرد این توافق حدود دو سال و نیم به اقتصاد ایران یاری رساند. اما از زمانی که رئیس جمهور فعلی ایالات متحده آمد، بطور سهمگینی به اقتصاد ایران حمله کرد و موجب وارد شدن شوک اقتصادی به کشور شد و این شوک اقتصادی ابتدا خود را در بخش ارزی بصورت شوک نشان داد که باعث افزایش قیمت ارز در اقتصاد ایران شد. این مقطع سخت ترین دوران ریاست جمهوری آقای روحانی بود که باید قیمت دلار را از بیش از 15 هزار تومان به شرایط تعادلی قبلی می رساند. هنوز این شرایط تعادلی حاصل نشده و این ضربه اقتصادی آمریکا به اقتصاد ایران ضربه سهمگینی بوده است. نمی توان منکر بزرگی و بین المللی بودنِ اقتصاد ایالات متحده شد. حمله اقتصادی آمریکا به اقتصاد ما ضربه زد اما ما به تدریج این ضربه را مهار و بر بازارهای داخلی پول و ارز تسلط پیدا کردیم. اشکالی که الان برای ما پیش آمده این است که تحریم ها اگرچه موجب تسلیم ما نخواهد شد ولی کسی نمی تواند منکر آثار منفی تحریم ها شود. بالاخره الان ما در فروش نفت، صادرات کالاهای پتروشیمی و برخی روابط دیگر مشکلاتی داریم. برخی کشورها هم بیشتر از آنچه آمریکا تحریم کرده با ما برخورد می کنند مثلاً برزیل در زمینه سوخت رسانی به کشتی های ما رفتار نامناسبی از خود نشان داد. این کشورها می خواهند با اینگونه اقدامات از آمریکا امتیاز بگیرند.