خیز روسیه برای حضور گسترده در قطب شمال

العالم ـ اروپا

برنامه جدید روسیه برای حضور گسترده در قطب شمال «برنامه توسعه اجتماعی-اقتصادی قطب شمال تا سال ۲۰۲۴» نام دارد و روز شنبه در پورتال اخبار رسمی روسیه منتشر شده است.

بر اساس این برنامه دولت روسیه، ۱۹.۵ میلیارد روبل (۲۶۰ میلیون دلار) برای توسعه زیرساخت های اقتصادی و انرژی و اجتماعی در مناطق قطبی همجوار روسیه تخصیص می یابد.

از این مبلغ، در بودجه روسیه در سال ۲۰۲۱ میلادی ۳.۴ میلیارد روبل (۴۵ میلیون دلار) هزینه می شود و در بودجه سال ۲۰۲۲ مبلغ ۶ میلیارد روبل (۸۰ میلیون دلار)، در بودجه سال ۲۰۲۳ مبلغ ۵.۲ میلیارد روبل (۶۹ میلیون دلار) و در بودجه سال ۲۰۲۴ روسیه ۴.۹ میلیارد روبل (۶۵ میلیون دلار) تخصیص خواهد یافت.

هدف این برنامه چهار ساله ، توسعه و پیشرفت مناطق قطبی متعلق به روسیه و افزایش سهم آن در توسعه اقتصاد این کشور اعلام شده است.

رویای توسعه روسیه از سمت سرزمین‌های طلایی شمالی

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در ماه مارس سال گذشته، دستور رسمی برای گسترش حضور این کشور در منطقه قطب شمال صادر کرد.

در این دستور که با عنوان «سیاست های اصلی دولت فدراسیون روسیه در قطب شمال تا سال ۲۰۳۵» نام داشت، اهداف این کشور در قطب شمال تشریح شده است که تامین حق حاکمیت روسیه بر بخش هایی از این منطقه از آن جمله است.

در دستور پوتین همچنین بر لزوم گسترش ناوگان روسیه در مسیر دریایی شمالی تاکید شده که امکان برای توسعه این مسیر دریایی برای رقابت آن با مسیرهای حمل و نقل بین المللی دیگر را فراهم می کند.

روسیه از ماه می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ماه ۱۴۰۰) ریاست دوره‌ای شورای قطب شمال را برعهده می‌گیرد که کشورهای دانمارک، ایسلند، کانادا، نروژ، آمریکا، فنلاند، سوئد و روسیه اعضای آن را تشکیل می‌دهند.

بیش از ۶۰ درصد تمام ذخایر نفت قطب در مناطقی قرار دارد که روسیه صاحب آن است یا ادعای مالکیت آنها را دارد.

رییس جمهوری روسیه اخیرا در نشستی گفت: آنچه که در شمال رخ می‌دهد برای ما اهمیت و ارزش خاصی دارد. من حتی اینجا از بهره برداری از مسیر دریایی شمالی (اقیانوس منجمد شمالی) سخن نمی‌گویم. در مجموع آینده ما در این بخش از جمله طرح استخراج منابع طبیعی نهفته است.

پوتین خاطر نشان کرد: میخاییل لومونوسوف دانشمند روس گفته است که روسیه با سیبری توسعه خواهد یافت. روسیه در دهه‌های آینده با قطب شمال و سرزمین های شمالی توسعه خواهد می‌یابد و این امری بدیهی است.

طرح های هسته ای روسیه برای افزایش حضور در قطب شمال

رئیس شرکت دولتی "روس اتم" به تازگی از برنامه ساخت کشتی های یخ شکن اتمی برای سفرهای منظم قطبی و دیجیتالی کردن طرح های اطلاع رسانی در قطب شمال خبر داد.

الکسی لیخاچف رئیس شرکت دولتی روس اتم دو روز پیش در گفت و گو با شبکه خبری روسیه۲۴ اعلام کرد که این شرکت قصد دارد منبع اطلاع رسانی واحد دیجیتالی برای تامین روند اجرای طرح های روسیه در قطب شمال ایجاد کند.

به گفته رئیس شرکت روس اتم، طرح موسوم به «قطب شمال هوشمند» در یک پورتال خبری واحد، از وضعیت یخ های قطب شمال تا طرح های تولیدی در این منطقه را در یک مجموعه واحد دیجیتالی گرد خواهد آورد.

لیخاچف معتقد است که این اقدام امکان می دهد تا فرآیندهای مدیریتی و اقتصادی در شمالی ترین منطقه کره زمین بهبود یابد.

رئیس شرکت روس اتم خاطرنشان کرد که این شرکت با کابینه دولت روسیه در مورد ساخت کشتی های یخ شکن اتمی جدید طرح ۲۲۲۲۰ گفت و گو می کند.

وی یادآوری کرد که سال ۲۰۲۰ کشتی یخ شکن اتمی آرکتیکا در شمال روسیه به آب انداخته شد و در زمان حاضر چهار کشتی یخ شکن اتمی به نام های سیبیر، اورال، چوکوتکا و یاکوتیا در کارخانه کشتی سازی سن پترزبورگ در حال ساخت است.

اهمیت قطب شمال

قطب شمال با سرزمین های پهناور و بستر آبی غنی از منابع انرژی از جمله نفت و گاز و منابع معدنی برای پنج کشور مجاور آن و بیش از همه روسیه و آمریکا عرصه جنگ سرد واقعی شده است که از مدت ها پیش راهبرد تسلط خود را بر این سرزمین سفید یخی عملیاتی کرده اند.

روسیه، آمریکا، کانادا، نروژ و دانمارک کشورهای همجوار قطب شمال، برای دستیابی به ذخایر قطبی و تسلط بر آب های پیرامون آن با یکدیگر رقابت می کنند و رقابت این کشورها در یک دهه اخیر افزایش یافته است.

مسکو در سال های گذشته به ویژه در دو سال اخیر برای تشدید و گسترش حضور خود در قطب شمال تلاش و برنامه ریزی کرده که مهم ترین آن تاسیس پایگاه نظامی در منطقه قطب شمال و استقرار دائمی نیروهای خود در این سرزمین است.

در راستای این تلاش ها، روسیه در دو سال اخیر چند رزمایش قطبی برگزار کرده است که در آن ده ها نفر از تفنگداران دریایی ویژه و نیروهای هوابرد با تسلیحات پیشرفته شرکت کردند.

گشت زنی ناوگان نظامی آمریکا در نزدیکی مرزهای روسیه در قطب شمال

به تازگی «کِنِتزیی برِیتوئت»، وزیر نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد که ناوگان نظامی دریایی آمریکا گشت زنی منظم در نزدیکی مرزهای روسیه در قطب شمال را آغاز کرده است تا مانع از «تعرض مسکو به شمال شود» موضوعی که واکنش مسکو را هم به دنبال داشت.

وزیر نیروی دریایی آمریکا سه روز پیش اظهار داشت که واشنگتن مجبور است در شمالگان «مصرتر» عمل کند تا «ادعاهای» روسیه و همچنین چین را به چالش بکشد. برِیتوئت در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا باید در نزدیکی سواحل شمالی روسیه «برای تأمین آزادی کشتیرانی عملیات» انجام بدهد، اوضاع در این منطقه را با اوضاع در دریای جنوبی چین مقایسه کرد که در آن چین با برخی از کشورها اختلافات سرزمینی دارد.

شمالگان به نواحی پیرامون قطب شمال که بخش‌هایی از روسیه، آلاسکا، کانادا، گرینلند و اقیانوس منجمد شمالی را در برمی‌گیرد، گفته می‌شود.

وزیر نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد: «راههای دریایی در شمال در حال تبدیل شدن به (راههای) کشتیرانی هستند، ناوگان دریایی نظامی آمریکا قصد دارد آزادی کشتیرانی را برای شرکای ما تضمین کند». او این راهبرد را «موضعی جسورانه تر»، «حق و وظیفه» آمریکا به عنوان «قدرت نظامی دریایی برتر جهان» نامید.

به گفته برِیتوئت، زیرسطحی ها مهمترین مزیت آمریکا در شمالگان هستند. او افزود، اما ناوگان نظامی دریایی آمریکا مجبور است کشتی های یخ شکن را از متحدان خود اجاره کند، در حالی که روسیه یک ناوگان کامل کشتی های یخ شکن دارد و چین با سرعت چنین کشتی هایی را می سازد که آمریکا «نمی تواند خود را با آن مقایسه کند».

سه رزم ناو آمریکایی چند ماه پیش به سوی آب‌های دریای «بارنتز» (Barents Sea) در قطب شمال(شمالگان) اعزام شدند، منطقه ای که از دهه هشتاد میلادی ناوهای آمریکایی هرگز دراین آب‌ها حضور نداشتند.

دریای بارنتز بخشی از منطقه شمالگان بوده که در جنوب آن کشورهای نروژ و روسیه قرار دارند، بندر «مورمانسک» (Murmansk) روسیه محلی است که ناوگان شمالگان روسیه دراین آب‌ها مستقر است.

آمریکا در حالی ناوهای خود را به این منطقه اعزام می‌کند که مقامات این کشور از گسترش حضور نظامی روسیه در آب‌های منطقه شمالگان ابراز نگرانی می‌کنند.

واکنش روسیه به حضور نظامی آمریکا در قطب

سرگی شایگو، وزیر دفاع روسیه در واکنش به افزایش حضور نظامی واشنگتن در این منطقه گفت که افزایش حضور کشتی های جنگی آمریکا در شمالگان و وضعیت نظامی سیاسی در منطقه بخاطر رقابت کشورهای برتر دنیا برای دستیابی به منابع و راههای ارتباطی شمالگان اوضاع را دشوار می کند.

او تأکید کرد که روسیه برای تقویت توان دفاعی و تأمین منافع ملی خود در شمالگان فعالانه ناوگان شمالی را توسعه می دهد.

روسیه برای تحکیم موقعیت نظامی خود در قطب شمال یک تیپ مستقل با تمام امکانات زرهی و تجهیزاتی همچون نفربرهای زرهی ویژه مناطق یخ زده و هواپیماهای جنگی مستقر کرده است.

در راستای گسترش حضور نظامی روسیه در قطب شمال، هفته گذشته سه زیردریایی اتمی روسیه مجهز به اژدرهای قدرتمند با عبور از زیر یخ های قطبی با شکستن یخ به قطر بیش از یک و نیم متر بطور ناگهانی و همزمان با یکدیگر سر از آب بیرون آوردند که برای هر دشمنی می تواند غافلگیرکننده و مرگبار باشد.

وزارت خارجه روسیه نیز ابراز نگرانی کرد که آمریکا حضور نظامی در منطقه شمالگان را تقویت می کند و خاطر نشان کرد که مسکو خواستار آن است که شمالگان یک منطقه همکاری صلح آمیز باقی بماند.

ادعاهای مالکیت بر قطب شمال

کشورهایی می توانند ادعای مالکیت بر منطقه قطب شمال را داشته باشند که موفق شوند ثابت کنند ادامه یک رشته کوهی که در کشور آنها وجود دارد، تا اعماق آب های اقیانوس منجمد شمالی کشیده شده است. با توجه به این قاعده سازمان ملل، پنج کشور می توانند ادعای خود را مطرح کنند؛ روسیه که خواستار بیش از نیمی از سرزمین قطب شمال است، کانادا، دانمارک، نروژ و آمریکا (از طریق آلاسکا). اما در نهایت فقط سازمان ملل متحد باید بر اساس شواهد علمی که هر یک از این کشورها ارائه می کنند، تصمیم بگیرد که سرزمین مورد اختلاف باید به کدام کشور داده شود.

به گزارش ایرنا، براساس «کنوانسیون حقوق دریایی» سازمان ملل متحد که از سال ۱۹۸۲میلادی اجرا می شود، هر کشوری تا ۲۰۰ مایلی سواحل خود مالک بستر دریایی آن است. بنا بر این، در قطب شمال بیش از یک میلیون کیلومتر مربع بدون مالک می ماند. اختلاف کشورهای حاشیه قطب شمال نیز بر سر همین منطقه از اقیانوس منجمد شمالی است و از آنجا که این منطقه به احتمال بسیار زیاد غنی از ذخایر چشمگیر نفت و گاز است، هر کشوری تلاش می کند ماجرا را به نفع خود پایان دهد.

هر کشوری که درخواست محکم تری ارائه کند، قطب شمال را به دست خواهد آورد. روسیه قطب شمال را به خاک روسیه مرتبط می داند که چنین موضوعی می تواند حاکمیت مسکو بر قطب را تثبیت کند؛ منطقه‌ای که اکنون گفته می‌شود یک چهارم ذخایر نفت و گاز جهان را داراست. تلاش روسیه در سال ۲۰۰۱‬برای تبدیل قطب شمال به عنوان بخشی از خاک این کشور در سازمان ملل شکست خورد، اما اگر یافته‌های جدید مسکو به تایید مجامع بین‌المللی برسد، کشورهای حاشیه قطب شمال ناچار باید تسلیم شوند.

در شهریور ماه ۱۳۸۶ گروهی از دانشمندان روس با آزمایش نمونه های گرفته شده از بستر اقیانوس منجمد شمالی به این نتیجه رسیدند که برآمدگیهای "لومونسوف" و "مندلیف" ادامه منطقه سیبری شرقی و فلات قاره روسیه است.
روسیه این نتایج را برای اثبات ادعای مالکیت خود بر قطب شمال به کمیته ویژه سازمان ملل متحد که کنترل این منطقه را برعهده دارد تحویل داد.
نمونه های بستر قطب شمال در جریان یک سفر اکتشافی قطبی توسط دو زیردریایی سرنشین دار روسی از عمق بیش از چهار هزار متری زیر آب گرفته شد.

از آن زمان تاکنون، روسیه برای اثبات حقوقی ادعای مالکیت خود بر قطب شمال تلاش می کند و اسناد مربوطه را به ساختار مربوطه در سازمان ملل ارائه کرده است.