العالم ـ لبنان
عمر عیتانی در گفتگو با شبکه خبری العالم در برنامه "لقاء خاص" به مناسبت گذشت یک سال از حادثه انفجار بندر بیروت گفت: از یکی از شرکت های خصوصی درخواست شده بود تا شکاف موجود در انبار شماره 12 را تعمیر کند. پس از آن دیگر کسی نمی داند که چه اتفاقی افتاد.
متن کامل گفتگو با مدیر کل بندر بیروت:
پرونده حادثه در جریان بررسی قضایی است
العالم: نتایج تحقیقات تا به امروز چیست؟ در طول یک سال چه اتفاقی افتاده است؟ تاکنون چه پاسخ هایی داده شده است؟
عیتانی: ما هنوز در انتظار نتایج تحقیقات هستیم. تحقیقات از یک قاضی به قاضی دیگری منتقل شده است که این یک مساله قضایی است و ما نمی توانیم در آن دخالت کنیم. اما ما تمام اسناد و مدارک را تحویل دادیم و همواره آمادگی خود برای همکاری را اعلام کردیم.
علت انفجار؛ در دست بررسی است
العالم: آیا قابل پیش بینی بود که نتایج تحقیقات تا به امروز به تاخیر افتد؟ بدین معنا که یک سال از حادثه بگذرد بدون آنکه پاسخی حداقل درباره علت وقوع انفجار دریافت شود؟ آیا اقدامی تخریبی بوده است یا برخاسته از سهل انگاری؟
عیتانی: همانطور که همه می دانند کسی نمی تواند در مسائل قضایی دخالت کند. ما نیز مانند دیگران از رسانه ها و مطبوعات و یا شبکه های اجتماعی مسائلی را می شنویم. اما می توانیم بگوییم که انبار بندر بیروت حاوی موادی بوده است. اما درباره علت انفجار باید بگویم که ما نیز در انتظار نتایج تحقیقات هستیم.
العالم: بسیاری از تیم های آلمانی و فرانسوی و آمریکایی در این تحقیق مشارکت کردند. به نظر شما تا چه اندازه حضور این تیم ها در دستیابی به نتایج روشن و شفاف برای شناسایی علل این انفجار و عاملان آن تاثیر گذار خواهد بود؟
عیتانی: تمام تیم ها تحقیقات خود را انجام دادند و گزارشهایی به دستگاه قضایی تحویل دادند. ما خبرها در این خصوص را فقط از طریق روزنامه ها و مطبوعات دریافت می کنیم.
گزارش های تیم های بررسی؛ محرمانه است
العالم: به عنوان مدیر بندر بیروت آیا اطلاعاتی درباره این تحقیقات در اختیار شما قرار نمی گیرد؟
عیتانی: نه هرگز. این گزارشها محرمانه است. ما فقط به آنچه که از ما درخواست می شود مانند تحویل اسناد و مدارک عمل می کنیم.
العالم: نکته قابل جالب آن است که بازپرس قضایی برای دریافت تصاویر ماهواره ای لحظه وقوع انفجار بندر بیروت از بیش از 10 کشور درخواست کرده است اما هیچ کدام از کشورها مانند فرانسه و آلمان و آمریکا و دیگر کشور پاسخ مثبت ندادند. به نظر شما چرا؟ و آیا این منطقی است که هیچ تصویر ماهواره ای از لحظه وقوع انفجار وجود نداشته باشد؟
عیتانی: در واقع این سوالها را ما نیز مانند شما می شنویم. اما هیچ جزییاتی دراین خصوص نداریم. ما فقط شنیدیم که گزارشی ارائه شد و گزارش دیگری به تاخیر افتاد. من نیز مانند شما اطلاعاتی در اختیار ندارم و مانند شما فقط از رسانه ها اخبار را می شنویم.
انبار شماره 12 دارای مواد نیترات امونیوم بوده است که از سال 2013 در آنجا انبار شده بود
العالم: شما به تازگی به سمت مدیرکل بندر بیروت منصوب شده اید. اما به مدت 23 سال در این بندر مشغول به کار بودید. به نظر شما آیا این انفجار حاصل سهل انگاری بوده است یا اقدامی تخریبی است که از قبل برای آن برنامه ریزی شده بود؟
عیتانی: فقط می توانم بگویم که انبار شماره 12 همانطور که مطلع شدیم دارای مواد نیترات امونیوم بوده است که از سال 2013 در آنجا انبار شده بود و یک نگهبان قضایی نیز مسئول نگاهبانی از این انبار بود. طبق گزارشها، علاوه بر آن، مواد محترقه دیگری نیز در این انبار که انبار سوخت و مواد شیمیایی نام دارد، وجود داشت.
العالم : آیا انبار شماره 12 به جز انبار سوخت و مواد شیمیایی، ویژگی مشخص دیگری نیز داشت؟
عیتانی: طبق شنیده های خودم، این انبار برای مواد و اقلامی بود که توسط گمرک ضبط می شد. ما تمام اینها را از رسانه ها می شنویم. فهرست کالاهایی که در این انبار وجود داشت، بنا به درخواست دستگاه قضایی و اداره گمرک به دستگاه قضایی تحویل داده شد.
العالم: به عنوان مدیر بندر بیروت، چه کسی مسئول این انبار است؟ اینکه چه موادی در آن ذخیره شود.. چه کسی بر تمام مواد و کالاهایی که وارد بندر بیروت می شود، نظارت دارد؟ این مسائل در حیطه اختیارات چه کسی است؟
عیتانی: به طور کلی بندر بیروت حاوی 21 انبار است. اخیرا تعداد این انبارها کاهش یافت. و کار به منطقه آزاد منتقل شد و علت آن کاهش تعداد کارکنان و نبود استخدام بنا به تصمیم شورای وزیران لبنان است؛ آخرین استخدام در سال 1997 صورت گرفت. پس از آن و به دلیل ناتوانی بندر بیروت در استخدام نیروی جدید، مدیریت این بندر در اختیار شرکت های خصوصی قرار گرفت. پیش از این بندر حاوی 21 انبار بود که مستلزم کارکنان بیشتری بود؛ اما دیگر تعداد کارکنان کاهش یافت.
العالم: آیا مدیریت به شرکت های خصوصی واگذار شد که مسئولیت انبارهای بندر بیروت را به طور کامل به عهده داشتند؟
عیتانی: تمام انبارها دیگر موجود نبودند. و تعداد آنها کاهش یافته بود. این انبارها در حیطه اختیارات مدیریت بندر بیروت بود. مسئولیت انبارهای موجود که کارکنان کمتری داشت، در اختیار ما بود. یکی از کارکنان بندر بیروت و نیز یکی از کارکنان اداره گمرک یک کلید از انبار شماره 12 را در اختیار داشتند.
العالم: چه کسی مسئول انبار شماره 12 و محتویات آن بود. چه کسی کلید آن را داشت؟
عیتانی: بندر بیروت و نیز اداره گمرک کلیدهای تمام انبارها را در اختیار داشتند. هیچ انباری در صبح بدون حضور این دو کارمند بازگشایی نمی شد.
العالم: آنگاه که انبار شماره 12 گشوده شد، آیا کارمند بندر بیروت و نیز اداره گمرک حضور داشتند؟
عیتانی: انبار شماره 12 گشوده نشد. بلکه حاوی مواد ضبط شده از نیترات امونیوم و دیگر مواد بوده است. یک نگهبان از سوی مدیریت بندر بیروت برای نگاهبانی از انبار هم تعیین شده بود.
العالم: هنگام آغاز انفجار آیا انبار به طور کامل بسته بود؟
عیتانی: بله درست است، انبار بسته بود.
العالم: سخن از عملیات تعمیر انبار نیز در میان است؟
عیتانی: شکافی در این انبار وجود داشت و از یکی از شرکت های خصوصی درخواست شده بود تا آن را تعمیر کند. پس از آن دیگر نمی دانیم چه اتفاقی افتاد.
العالم: در صورت نیاز به انجام تعمیرات، آیا به دلیل کمبود کارکنان مدیریت بندر بیروت، یک شرکت خصوصی این کار را انجام می دهد؟
عیتانی: مدیریت بندر بیروت این شرکت را مکلف کرد که تعمیرات را انجام دهد در حالی که مسئولیت این تعمیرات به عهده بندر بیروت است. اما به دلیل کمبود کارکنان، بندر بیروت یک شرکت خصوصی تحت نظارت مدیریت بندر را مکلف به انجام تعمیرات کرد.
العالم: این مواد ضبط شده وارد انبار شده اند، مدیر بندر تا چه اندازه صلاحیت دخل و تصرف در این مواد و اخراج آنها از انبار را دارد؟ طبق گزارش اف پی آی مواد منفجره نیترات آمونیوم بالغ بر 550 تن بوده است اما سخن از موادی به میزان 2750 تن در میان است. دیگر مواد باقی مانده کجا رفت؟ آیا این امکان وجود دارد که برخی طرفها به صورت مخفیانه و یا آشکارا این مواد را از بندر بیروت خاج کنند؟
عیتانی: این مساله بسیار ضروری و حساس است. به گمان من هیچ راهی برای اطلاع از این مساله وجود ندارد مگر از طریق تحقیقات جاری.
العالم : به نظر شما به عنوان مدیر بندر بیروت آیا این مواد واقعا از بندر خارج شده اند یا خیر؟
عیتانی: من به صورت کلی درباره سازوکار اخراج کالاها از انبارها در بندر سخن می گویم. در حالت عادی باید مجوز وجود داشته باشد؛ اما در خصوص مواد نیترات آمونیوم، آنها ضبط و توقیف شده بوده اند.
العالم: آیا راهی برای خروج قانونی آنها وجود دارد؟
عیتانی: برای خارج کردن آنها از بندر می بایست ابتدا از لحاظ قضایی آزاد شوند و یا حکم قضایی وجود داشته باشد.
العالم: این اتفاق نیفتاد؟
عیتانی: طبق اطلاعات من، این موضوع برای مدیریت بندر اتفاق نیفتاد ، به طور کلی هر کالایی که از انبار خارج می شود باید عوارض گمرکی پرداخت شود و نباید ضبط شده باشد.
العالم: بنابراین این مواد ممکن بود با گذر از چندین مرحله از بندر خارج شوند اما چنین اتفاقی نیفتاد. پس آیا ممکن است سناریوی دیگری وجود داشته باشد مبنی بر آنکه این مواد منفجره وجود داشت اما منفجر نشد؛ زیرا به تکنیک های ویژه ای نیاز داشت؟
عیتانی: من سازوکار خروج کالاها از بندر را گفتم اما نمیدانم در آن زمان چه اتفاقی افتاد. به نظر من این کالاها و مواد ضبط شده بودند. و این انبار بسته بود. این انبار دارای کالاهای ضبط شده بود و یک نگهبان نیز در آنجا حضور داشت و هیچ نشانه ای دال بر خروج مواد وجود ندارد.
خسارتی که انفجار به لبنان زد
العالم: با توجه به اهمیت راهبردی بندر بیروت درخاورمیانه ومنطقه، این بندرچقدر زیان دید و آیا این انفجار اهمیت راهبردی بندر را خدشه دار کرد؟
عیتانی: افزون بر تاثیرات نامطلوب شیوع کرونا که در سطح جهان به کاهش میزان اشتغال در بندر و همه بنادر منجر شد و کاهش ارزش کارگر بومی لبنان، نبود دلار در بازار و نابسامانی وضعیت اقتصادی مردم لبنان که به کاهش حجم واردات منجر شده و واردات به کالاهای ضروری زندگی روزانه، غذا و لوازم پزشکی منحصرشد و کالاهای گرانبها با سفارش ویژه وارد می شود و ویروس کرونا در آن تاثیر داشته، ضرری که به بندر خورد ضرری روحی به کارکنان و همه شهروندان بود .
العالم:یعنی نخست این مسائل وجود داشت و پس از آن بندرمنفجر شد؟
عیتانی: انفجار ضربه شدیدی زد به گونه ای که 21 انبار بندر از بین رفت و هیچ انباری باقی نماند تا کالاها را در آن ذخیره کنیم . انبارهایی که از آن سخن می گوییم انبارهای لوجستیکی و ویژه در منطقه آزاد بود که زیان دید و شرکت ها اکنون به هر روشی در صدد بازسازی مجدد آن هستند.
آغاز به فعالیت بندر؛ 3 روز پس از انفجار
العالم: چگونه توانستید با این شرایط، بندر بیروت را در اقدامی بی سابقه فعال کنید و میزان این فعال سازی چقدر بود ؟
عیتانی: از روز سوم یا چهارم پس از انفجار 70 درصد کشتی ها و سپس 90 درصد آن را پس از اطلاع از محموله ها تخلیه کردیم، برخی از جرثقیل ها نیز آسیب دید و فعالیت بندر معمولا 70 -80 درصد است.
العالم: مکرون رئیس جمهوری فرانسه در دیدار اول پس از این انفجار وعده های سخاوتمندانه ای برای کمک و تسریع بازسازی بندر در کمترین زمان داد و یک سال از انفجار بندر گذشته و این وعده ها محقق نشد چگونه ارزیبای می کنید ؟
عیتانی: برخی شرکت های فرانسوی بزرگ افزون بر شرکت (ال سی کروپ) که با وزرای مسئول بازیافت غلات باقی مانده همکاری دارد، حضور یافتند.
العالم: آیا این بدان معناست که تا امروز فقط پژوهش ها و رایزنی ها صورت گرفت و حمایت اشکاری برای فعال سازی مجدد بندر بیروت به شکلی کامل انجام نشد؟
عیتانی: بله درست است و شرکت هایی طرح هایی ارائه دادند و ولی اکنون در واقع کاری انجام ندادند.
العالم: میزان فعالیت بندر بیروت در مقایسه با زمان پیش از انفجار چقدر بود؟
عیتانی: مشکلات کانتینرها نیز نوع دیگری است به این معنا که ضعف فعال سازی ایستگاه کانتینر ها به ضعف نقدینگی و دلار یا تخصیص بودجه بازمی گردد تا بتواند ابزار تعمیر این جرثقیل ها را وارد کند که پس از تاریخ 17 اکتبر زمان بلوکه شدن حساب های بانکی اتفاق افتاد و به ناتوانی شرکت برای فعال سازی این کانتینرها و تعمیر این ابزارها منجر شد و نتوانست این ابزار را از خارج بخرد و بودجه ای به آن اختصاص دهد که همین مساله به کاهش تدریجی شمار جرثقیل ها منجر شد و از 16 جرثقیل امروز فقط 5 عدد فعالیت دارد.
کشتی هایی که پیش از این فرایند تخلیه کالا را 12 ساعته انجام می دادند اکنون طی دو روز این عملیات را انجام می دهند که به تاخیر تخلیه کالاها منجر شد که تبعاتی دارد پول های گرفته شده از تاجران لیره لبنانی است که بر درآمدهای بندرتاثیر گذاشت و به ناتوانی تعمیر بندر و ممانعت از فعالیت آن منجر شد . از دو روز پیش تاکنون یا بیشتر به تعمیر شیشه ها مشغولند تا چیزی وارد دفاتر نشود.
العالم :از تبعات و تاثیرات منفی بر بندر بیروت پیش از انفجار از کاهش ارزش لیره لبنان گرفته تا کاهش واردات و سپس انفجار سخن گفتید که اهمیت راهبردی بندر بیروت را به طور کامل از میان برد.. به نظر شما آیا اقدامی به ضرر بندر بیروت و به نفع بندر حیفا از نظر نقش منطقه ای صورت خواهد گرفت ؟
عیتانی: صراحتا باید بگویم این نتیجه گیری ها اگر سیاسی یا غیره باشد من واقعیت را می بینم و نتیجه اقتصادی می گیرم و اکنون در صدد بازآفرینی نقش بندر و بازگرداندن آن به نقشه جهانی آن پیش از انفجار هستیم.
العالم: آیا فعالیت بندر بیروت به زمان پیش از انفجار و حتی قبل از شروع کاهش فعالیت ها باز خواهد گشت ؟
عیتانی: بدون شک همه ما به عنوان کارمندان اداره بندر امیدواریم این بندر مانند گذشته پیشگام کشورهای عربی و بین المللی در حوضه شرقی مدیترانه باشد که نقطه عطفی در میان بنادر در زمانی نه چندان دور بود.