العالم - عربستان سعودی
«عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب و سردبیر روزنامه رای الیوم در مقاله جدید خود به تحولات اخیر در روابط عربستان سعودی و هم پیمان قدیمی آن یعنی آمریکا پرداخته و نوشت، آنچه اکنون مسلم به نظر می‌رسد این است که روابط میان عربستان و آمریکا روز به روز بدتر می‌شود و طی دو هفته گذشته وارد مرحله بی‌سابقه‌ای از تنش ها شده که ممکن است به یک انتقام سیاسی و اقتصادی طی روزها و ماه‌های آینده منجر شود.
در همین راستا چندین تحولات و شاخص‌های میدانی التهابات موجود در روابط ریاض و واشنگتن را مورد بررسی قرار داده که می‌توان آنها را به شکل زیر ارزیابی کرد:
- خبرگزاری معتبر آسوشیتدپرس آمریکا که روابط نزدیکی با محافل تصمیم‌گیرندگان در کاخ سفید دارد اعلام کرد که «جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا تصمیم گرفته تا همه سامانه‌های دفاع موشکی «پاتریوت» و سامانه فوق پیشرفته «ثاد» که در سال 2019 بعد از حمله موشکی و پهپادی انصارالله یمن به تاسیسات نفتی عربستان، به منظور حمایت از اهداف استراتژیک سعودی در این کشور مستقر شده بود را از آنجا خارج کند.
این خبرگزاری همچنین در گزارش خود مجموعه‌ای از تصاویر ماهواره‌ای از این سامانه‌ها در پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در جنوب شرق ریاض که تخلیه شده بود را منتشر کرد و این بدان معناست که در واقع وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) این تصاویر را فاش کرده است.
- مورد دوم به لغو سفر «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا به عربستان برمی‌گردد که قرار بود پایان هفته گذشته ضمن سفر وی به کشورهای حوزه خلیج فارس که از قطر شروع شده و به کویت و بحرین می‌رسید انجام بگیرد. این تعویق و لغو بی سابقه سفر یک مقام آمریکایی به عربستان بازتاب خشم رسمی عربستان و اهانت به هم پیمان آمریکایی آن است.
- پافشاری مقامات سعودی بر تاکید بر اینکه توجیهات آمریکا برای لغو این سفر است دروغ بوده است، نمونه دیگری درباره التهاب روابط عربستان و آمریکاست. در همین راستا «سطام بن خالد آل سعود» از شاهزادگان سعودی که فعالیت وسیعی در شبکه‌های اجتماعی دارد با انتشار توییتی نوشت تعویق این سفر یک تصمیم سعودی بود و عربستان «بزرگ» هرگز دیکته‌های کسی را قبول نمی‌کند و طبق منافع مشترک و احترام متبادل با همه تعامل دارد. شاید بتوان گفت این اولین بار است که یکی از اعضای خاندان پادشاهی عربستان درباره آمریکا اینگونه صحبت می‌کند.
- شاهزاده سلطان بن خالد که از نزدیکان «محمد بن سلمان» ولیعهد و حاکم فعلی عربستان است در توییت خود اصرار داشت که بگوید عربستان همزمان با لغو سفر وزیر دفاع آمریکا از رئیس امور بین‌الملل پارلمان روسیه (دوما) در ریاض استقبال کرد. این تهدیدی واضح بود مبنی بر اینکه عربستان آماده جایگزین کردن روسیه به جای واشنگتن است. این سخنان شاهزاده مذکور سعودی بسیار خطرناک بوده و می تواند بسیار پرهزینه باشد.
- شاهزاده «ترکی الفیصل»، رئیس سابق دستگاه اطلاعات عربستان با حضور در شبکه سی ان بی سی از ایالات متحده خواست تا به به تعهدات خود در برابر عربستان از طریق نگه داشتن سامانه‌های موشکی خود در این کشور پایبند باشد؛ چرا که این عقب نشینی میتواند سوء نیت واشنگتن را بازتاب دهد.
تحلیلگران آمریکایی در این زمینه معتقدند که ایالات متحده تئوری «آمریکای اول» را آغاز کرده و متحدان خود را در منطقه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی رها می‌کند تا توجه و تمرکز خود را معطوف به اتحاد جدید چین و روسیه که تبدیل به تهدید مستقیمی برای جایگاه آمریکا شده است، کند.
خروج سامانه‌های موشکی آمریکا از عربستان در زمان بسیار بدی برای این کشور اتفاق افتاد؛ زیرا جنبش انصارالله یمن و متحدانش حملات موشکی و پهپادی خود را به تاسیسات نفتی عربستان (آرامکو) و زیرساخت‌های نظامی آن تشدید کرده است.
البته سامانه‌های پاتریوت آمریکا پیش از این شکست خود را در رهگیری موشک‌های بالستیک انصارالله که ضربات دردناکی به تاسیسات آرامکو (مرغ تخم طلای خزانه عربستان) وارد آورد، چندین بار ثابت کرده است.
اقدام اخیر عربستان در امضای قراردادهای تسلیحاتی با روسیه و تلاش برای خرید سامانه اس 400 از این کشور، گزینه‌ای مجاز است اما خطراتی نیز دارد؛ چرا که آمریکا خرید این سامانه روسی را خط قرمز خود توصیف کرده و ممکن است منجر به اتخاذ اقدامات انتقام جویانه از جانب واشنگتن باشد؛ به شکلی که مقامات سعودی تحمل پیامدهای آن را نداشته باشند.
اعلامیه چند روز قبل دفتر جو بایدن مبنی بر اینکه محرمانه بودن شماری از اسناد مربوط به حملات 11 سپتامبر و کسانی که در آن دست داشته‌اند لغو می‌شود که همزمان با اعلام لغو سفر وزیر دفاع آمریکا به عربستان و استقبال سعودی‌ها از یک مسئول ارشد روسی صورت گرفت یک تهدید مستقیم علیه عربستان به شمار می‌رود؛ زیرا افشای این اسناد اگر حمایت مالی و لجستیکی مقامات سعودی از مشارکت کنندگان در حملات 11 سپتامبر را تایید کند به معنای چراغ سبز نشان دادن به دادگاه های ایالات متحده جهت رسیدگی به پرونده‌های خانواده‌های قربانیان این حملات است که درخواست غرامت دارند و ممکن است این غرامت‌ها به چندین تریلیون دلار برسد.
باید به خاطر داشته باشیم آمریکا که توانست اسناد دروغین استفاده عراق از سلاح‌های کشتار جمعی را جعل کند از انتشار و یا جعل اسنادی که دخالت خانواده حاکم بر عربستان در حملات 11 سپتامبر را تایید می‌کند ابایی نخواهد داشت و شاهدان سعودی زیادی نیز دارد که آماده شهادت دادن در این زمینه هستند.
دولت بایدن همچنین نقش عربستان را در افغانستان به حاشیه برد و قطر را به عنوان پایگاه سیاسی و نظامی و دیپلماتیک اصلی خود در منطقه خلیج فارس و کل خاورمیانه قرار داد که همین اقدام همچون خنجری زهرآگین بود که به پشت عربستان فرو رفت و میتواند به یک رابطه ائتلافی استراتژیک که قدمت آن به 80 سال قبل برمی‌گردد و بارزترین شاخص آن میلیاردها دلار هزینه عربستان و استفاده از هزاران عناصر مسلح در افغانستان برای شکست شوروی در اوایل دهه 80 و انتقام از شکست در جنگ ویتنام است، پایان دهد.
آمریکا هیچ تضمینی نمی‌دهد و هم پیمانان خود را به آسانی رها می‌کند که آخرین آنها «اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان بود که به امارات گریخت.