العالم ـ ایران ـ سیاسی
متن مشروح گفت وگو را در زیر بخوانید:
لطفا آخرین وضعیت گفت وگوها ، مهمترین پیشرفت های حاصل شده و چالش های پیش رو را تشریح فرمایید.
در ابتدا باید اشاره کرد که این اولین دور از مذاکراتی بود که توسط دولت جدید جمهوری اسلامی ایران برگزار می شد با در نظر داشت بن دست های حل نشده در دور ششم، از بیش مشخص بود که قرار نیست در این دور از گفت وگوها به نتیجه نهایی رسید .
با این وجود ، دولت بر این عقیده بود که هیأت مذاکره کننده باید در این دور از گفت وگوها هم از منظر تخصصی و ترکیب نفرات و هم در زمینه متون و پیشنهادات با دست پر در وین حاضر شود ، چراکه اولا هیات مذاکراتی اعزامی بنا بر ماموریت برای دستیابی به یک توافق خوب عازم وین شده بودند و ثانیا پیش بینی می شد که برخی از طرفهای مقابل ممکن است در این دور از گفت وگوها ، جمهوری اسلامی ایران را به عدم جدیت و عدم ارائه پیشنهادات روشن متهم کنند.
دولت جدید اساسا با رویکردی عملگرایانه و طراحی روشن وارد گفت وگوها شده و پیش از سفر هیأت به وین، پیشنهادهای ایران نهایی شده و برای ارائه به طرف مقابل آماده بود . لازم به تاکید است که متن پیشنهادی ایران مبتنی و بر اساس پیش نویس 6 دور قبل بوده و همان متن مبنا قرار گرفته و اصلاحات و پیشنهادهای مورد نظر ایران بر روی متن مشخص شده و ارائه گردیده اند . این پیشنهادها از آن جهت که کاملا منطبق بر برجام ارائه شده اند طبیعتا حداکثری نبوده و نیستند اما متأسفانه رویکرد طرف مقابل نسبت به تعهداتش حداقلی است .
در همین چارچوب هیأت جمهوری اسلامی ایران در سومین روز از گفت وگوها دو متن پیش نویس که در آنها پیشنهادها و اصلاحات ایران مشخص شده بود ، یکی در زمینه رفع تحریمها و دیگری در خصوص موضوعات هسته ای را به طرف مقابل ارائه کرد .
تصور من این است که به ویژه طرفهای اروپایی و همینطور آمریکا که مرتبا با این سه کشور در ارتباط است ، انتظار آن را نداشتند که ایران در این مرحله با متنی کامل که هم در انطباق با برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است و هم اصول مشترک گفت و گوهای ادوار پیشین را حفظ کرده ، وارد مذاکرات شود.
به همین دلیل نیز بود که طرف مقابل از زمان دریافت این پیش نویس ها بحث توقف گفت وگو و بازگشت به پایتختها برای دریافت مشورت را مطرح کرد. هرچند رویکرد مذاکراتی هیات ایران از روز اول تعاملی و همراه با انعطاف لازم بود اما متأسفانه در طرف مقابل سه کشور اروپایی از اختیار تصمیم گیری بالایی در وین برخوردار نیستند و ضمنا دائما دغدغه راضی کردن هیأت آمریکایی و هماهنگ کردن مواضعشان با هیأت آمریکایی را دارند . این در حالی است که این گفتگوها میان ایران و 1 + 4 و نه ایران و آمریکا ( که اساسا عضو برجام نیست ) در حال انجام است ، اما این رویکرد اروپاییها روند پیشرفت گفت وگوها را با چالش روبرو کرده است .
روشن است که طرفهای غربی که با تصور اعطای امتیازات اندک و دریافت امتیازات حداکثری به وین آمده اند ، از متون پیشنهادی و خواسته های روشن جمهوری اسلامی ایران رضایت کامل نداشتند ، اما هیج یک از این کشورها نتوانستند بر این متون ایراد حقوقی گرفته یا آنها را در تضاد با برجام توصیف کنند . تنها نکته مطرح شده از سوی این کشورها این بود که اولا حتی حاضر به اعطای امتیازات مصرح در برجام نیستند و ثانیا تمایل ندارند مباحثی را که در پیش نویس ها آمده ، مجددا مورد بحث بگذارند . این در حالی است که آنچه از 6 دور مذاکرات پیشین به دست آمده ، تنها یک پیش نویس است و همانطور که بارها گفته شده است اصل اساسی همواره وجود داشته است که هیچ توافقی در میان نیست مگر همه چیز توافق شود.
اکنون روشن شده است که بی میلی آمریکا به دست کشیدن کامل از تحریمها ، مهمترین چالش در مسیر پیشرفت گفت وگوهاست.
ما معتقدیم هر زمان دولت آمریکا از کارزار فشار حداکثری دست بردارد و طرفهای اروپایی در گفت وگوها اراده سیاسی لازم را نشان دهند ، راه برای دستیابی سریع به یک توافق باز می شود .
فضای کلی گفت وگوها را چطور دیدید ؟ آیا طرفین وارد مذاکره جدی شده اند یا هنوز در مرحله اعلام مواضع قرار دارند ؟
با وجود اختلاف در مواضع طرفین ، باید اشاره کرد که گفت وگوهای هفته گذشته در فضایی حرفه ای و در عین حال صریح برگزار شد و طرفهای مقابل نیز نظرات خود را در فضایی به دور از تنش مطرح کردند .در مجموع می توان گفت فضایی سازنده بر گفت وگوها حاکم بود و با ارائه متون پیش نویس از جانب جمهوری اسلامی ایران ، یک گام اساسی و مهم رو به جلو در مسیر گفت وگوها برداشته شد. البته همانطور که از نام این اسناد مشخص است، ما متون پیشنهادی را پیش نویس های قابل مذاکره می دانیم و طرف های مقابل را نیز تشویق کرده ایم که متون و پیشنهادات روشن خود را بر اساس اصول مشترک و در چارچوب برجام روی میز بگذارند . هرچند در این دور از مذاکرات نیز بحثهایی بر روی متن صورت گرفت ، اما انتظار ما این است که در دور بعدی گفت وگوها که آخر هفته آینده آغاز می شود ، طرف مقابل نیز با پاسخهای مکتوب دقیق و منطقی و احیانا ایده های عملی تازه در وین حاضر شود. در آن صورت می توان امیدوار بود که مذاکره جدی بر روی متون آغاز شود. لازم است طرف مقابل هم رویکرد تعاملی و هم انعطاف لازم را داشته باشد.
در خصوص محتوای دو سندی که به طرف مقابل ارائه شده ، توضیح دهید . آیا قرار است سند دیگری نیز از سوی ایران ارائه شود ؟
همان طور که اشاره شد هیأت ایرانی در روز سوم گفت وگوها دو پیش نویس کامل را به طرف مقابل ارائه کرد. یش نویس نخست که به موضوع رفع تحریم های ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران می پردازد، دربرگیرنده تعهدات رفع تحریم ها از سوی آمریکاست، یکی از نکاتی که در گفت وگوها با طرف مقابل مورد تأکید قرار گرفته ، این است که کلیه تحریم های وضع شده در چارچوب سیاست فشار حداکثری با هدف روشن از میان برداشتن برجام طراحی شده و از این رو تمام این تحریم ها با برجام در ارتباط هستند.
سند دیگر نیز گام های هسته ای جمهوری اسلامی ایران و کیفیت توقف گام های جبرانی ، در صورت رفع تحریم ها را تشریح می کند. در این خصوص نیز تأکید شده است که تا زمانی که نحوه رفع تحریم ها روشن و اجرایی نشده، نمی توان از جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت که گام های جبرانی خود را که نه یک اقدام اولیه ، بلکه واکنشی به تحریم ها بوده اند، متوقف نماید. البته پیش نویس های دیگری نیز وجود دارد که نظرات ما در ادامه در قالب این پیش نویس ها ارائه خواهد شد.
نحوه و زمان راستی آزمایی و موارد مربوط به دریافت ضمانت عدم خروج مجدد آمریکا از توافق از جمله مواردی است که در ادامه مطرح خواهد شد. در روزهای اخیر شاهد بوده ایم که شماری از سناتورها و نمایندگان کنگره تهدید کرده اند که در صورت به قدرت رسیدن یک رئیس جمهور جمهوری خواه ، آمریکا بار دیگر از توافق هسته ای خارج می شود . همین مسئله نشانگر تشتت شدید در داخل آمریکا و این واقعیت است که آمریکا در مذاکرات قابل اتکا نیست و برای بازگشت به برجام ، باید ضمانت هایی معتبر و قابل قبول ارائه نماید. آنها خوب می دانند جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهد داد تکرار بدعهدی هایی که بعد از امضاء توافق در سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد مجددا اقتصاد ایران را گروگان خود کند.
بعضی گزارش های رسانه ای حاکی از آن بود که برخی هیأت های اروپایی خواستار جمع بندی سریع این دور از گفت وگوها و بازگشت به پایتخت ها بوده اند. دلیل این موضع آنها چه بود ؟
همانگونه که اشاره کردم ، برداشت ما این بود که طرفهای اروپایی انتظار نداشتند که جمهوری اسلامی ایران در این دور از گفت وگوها پیشنهادات خود را به صورت مکتوب ارائه کند . به همین دلیل بود که این کشورها بلافاصله پس از دریافت پیش نویس های هیأت ایران، خواستار آن شدند که برای مشورت با پایتخت ها و دریافت دستورالعمل های مذاکراتی تازه، به کشورهایشان بازگردند. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بود که از توان تصمیم گیری و کارشناسی کافی برخوردار است و آمادگی دارد تا هر زمان که لازم باشد به گفت وگوها ادامه دهد، اما طرف های مقابل که برای ادامه مذاکرات نیاز به مشورت با مقامات ارشد خود داشتند، خواستار آن شدند که گفت وگوها برای چند روز متوقف شود. بر این اساس ، هیأتها روز جمعه به کشورهایشان بازگشتند و قرار است از آخر هفته آینده مذاکرات را از سر بگیرند.
ترکیب هیأت ایرانی چه از لحاظ تعداد و چه ترکیب نفرات، مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است. در خصوص نحوه انتخاب نفرات و تأثیر آن بر گفت وگوها توضیح بفرمایید.
یکی از موضوعاتی که پیش از این دور از گفت وگوها مورد تأکید قرار داشت ، این بود که جمهوری اسلامی باید با توان تصمیم گیری و کارشناسی مناسبی در مذاکرات حضور یابد تا اطمینان یابد که متون تهیه شده و مواضع مذاکراتی هیأت، تا حد امکان عاری از نقص باشد . علاوه بر این ، از آنجا که دولت در دستیابی به نتیجه جدی است و واقعا تلاش می کند در کوتاه ترین زمان ممکن گفت وگوها را به نتیجه برساند، اعتقاد داشت که لازم است با فراهم کردن امکان تصمیم گیری در محل ، روند تهیه متون و ارائه بازخورد به طرف مقابل را تسریع نماید.
به همین دلیل ، از چند هفته پیش از مذاکرات ، به کلیه دستگاه هایی که به نحوی با موضوع گفت وگوها در ارتباط بوده و می توانستند در زمینه تصمیم گیری یا کار کارشناسی کمکی ارائه دهند، مکاتبه شد تا نفرات پیشنهادی خود را برای همراهی هیأت وزارت امور خارجه معرفی نمایند. نهایتا ترکیبی شکل گرفت که چه از منظر مدیریتی و تصمیم گیری و چه از دید کارشناسی ، از توان واقعا بالایی برخودار است. ضمنا باید اشاره کرد که در این دور از گفت وگوها ، وزن اقتصادی هیأت به مراتب بیشتر از ادوار پیشین بود ، آن هم به این دلیل که از منظر جمهوری اسلامی در حال حاضر موضوع رفع تحریم ها ، مسئله اصلی مذاکرات است و تا زمانی که تکلیف این موضوع روشن نشده است، نمی توان مسائل دیگر را نهایی کرد. البته روشن است این ترکیب در طول مذاکرات و بر اساس نیاز کم و یا حتی اگر لازم بود زیاد خواهد شد .