العالم - سوریه
عبدالباری عطوان سرمقاله نویس نشریه رای الیوم با انتشار مطلبی در باره نشست امروز اردن خاطرنشان کرد، سوریه «محاصره شده» همچنان کانون اصلی نگرانی در منطقه خاورمیانه، مشغله قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، نقش آفرین در انتخابات آتی ترکیه و باثبات‌ترین، مؤثرترین و تأثیرگذارترین کشور در محیط عربی پیرامون خود با وجود همه جنگ‌ها است که بیش از 11 سال با حداقل چهار جبهه درگیر جنگ بوده است.
پس از سفرهای غیرمنتظره بشار اسد رئیس جمهور سوریه به مسقط و ابوظبی، سفر وزیر امور خارجه عربستان به دمشق با پیام دعوت از رئیس جمهور این کشور برای سفر به ریاض و برگزاری نشست چهارجانبه با حضور وزرای دفاع روسیه، ایران، ترکیه و سوریه در مسکو، این بار «امان» پایتخت اردن میزبان نشست پنج جانبه با حضور وزرای خارجه عربستان، مصر، عراق و اردن (کشور میزبان) و همچنین وزیر خارجه سوریه خواهد بود.
این نشست پنج جانبه که به ابتکار عربستان انجام می شود، ادامه نشست مشورتی جده برای رسیدن به فرمول مناسبی است که راه را برای مشارکت سوریه در نشست آتی سران عرب در ریاض هموار می کند.
همچنین این نشست بدین منظور است که برای کشورهایی که مخالف این حضور هستند، راهی بیابند که موضع خود را به شکلی «عزتمندانه» تغییر دهند.
پیام این نشست پنج جانبه به مخالفان حضور اسد در نشست آتی سران عرب در ریاض واضح است: شما دو گزینه دارید، 1) حضور سوریه و بازگشت آن به اتحادیه عرب از طریق عربستان. 2) غیبت شما در اجلاس ریاض اگر سرسختانه بر موضع مخالف خود پافشاری کنید؛ در واقع همانطور که در 10 سال گذشته کرسی سوریه در نشست اتحادیه عرب را خالی کردید، این بار صندلی‌های خودتان در نشست خالی می‌شود و مسئولیت نتایج تنها بر عهده خودتان است و بارزترین نتیجه آن خشم افکار عمومی اکثر ملت های عرب است.
سه کشور قطر، کویت و مراکش تاکنون مخالفت خود را با این بازگشت اعلام کرده اند به این بهانه که دلایل تعلیق عضویت سوریه هنوز از بین نرفته است؛ از جمله مهمترین این دلایل عدم وجود یک راه حل سیاسی جامع برای بحران موجود در سوریه است، به نحوی که منجر به آشتی ملی و بازگشت آوارگان به وطنشان شود.
دلیل واقعی که این سه کشور از ذکر آن طفره می روند، فشارهای بسیار شدید آمریکا برای خارج کردن سوریه از اتحادیه عرب، در راستای اعمال تحریم های قانون «سزار» و تمایل واشنگتن برای تشدید محاصره به جای تسهیل آن و تعمیق انزوای سوریه است که برعکس این روزها به سرعت روند کاهشی را طی می کند.
نشست پنج جانبه امان، که شامل کشورهای عربی دارای بیشترین وزن در شرق عربی در حال حاضر یعنی عربستان سعودی، مصر، عراق و سوریه است، ممکن است ماموریت اصلی خود را برای یافتن راهی «دیپلماتیک» برای خروج از این بن‌بست سیاسی و تسهیل بازگشت سه کشور متخاصم از موضع مخالفت خود با حضور سوریه در نشست اتحادیه عرب قرار داده باشد.
اکنون بحث در مورد پیشنهاد ابتکاری اردن برای پایان دادن به بحران سوریه است که قرار است در ماه های آینده تحت نظارت کمیته مشترک عربی اجرا شود.
محتمل ترین احتمال این است که این «نقشه» پس از تأیید آن توسط وزرای خارجه در نشست امان، برای تصویب به سران کشورهای عربی در نشست آتی ریاض ارائه شود تا موافقت با حضور سوریه در این نشست را بدست آورد، اعم از اینکه بشار اسد رئیس جمهور سوریه، خود یا نماینده اش در نشست اتحادیه عرب شرکت کند.
در این میان اظهارات احمد ابوالغیظ، دبیرکل اتحادیه عرب، در شبکه تلویزیونی لبنانی «الجدید» بسیار غافلگیرکننده و تکان دهنده بود که در آن اعتراف کرد «بشار اسد رئیس جمهور سوریه در جنگ پیروز شد. وی این تصمیم را از نظر نظامی به نفع خود به پایان رساند و احیای جایگاه کشورش در اتحادیه عرب اجتناب‌ناپذیر شده است.»
به عقیده ما، این صحبت به عنوان یک مقدمه سازی آشکار برای شرکت سوریه در اجلاس سران است، زیرا احمد ابوالغیظ خود به تنهایی تصمیم گیرنده نیست؛ بلکه در بیشتر موارد، اگر نگوییم همه موارد، منعکس کننده مواضع دولت مصر است، نه اتحادیه عرب، و نمی توان و نباید وزن مصر را در این موضوع نادیده گرفت.
کشورهای مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، تحت فشار آمریکا و دیکته های آن، از پذیرش تحولات اساسی در منطقه و جهان عرب امتناع می ورزند که برخی از آنها عبارتند از:
اول: استواری رهبری، ارتش و مردم سوریه در برابر توطئه آمریکا برای برچیدن و سرنگونی رژیم آن علیرغم هزینه کردن بیش از نیم تریلیون دلار توسط واشنگتن و جذب صدها هزار شبه نظامی برای رسیدن به این هدف.
دوم: توافق عربستان و ایران که همه معادلات را در منطقه عربی برهم زده است و به سرعت به صفر کردن اختلافات در منطقه به ویژه جنگ تنش آفرین یمن منجر شد.
سوم: ظهور سریع محور چین - روسیه و تقویت سیستم هایی که تهدیدی برای هژمونی آمریکا در جهان به شمار می رود و هیمنه واشنگتن را تضعیف و حتی تهدید به پایان می کند، مانند گروه بریکس به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور، معاهده شانگهای و صدور یک سیستم مالی جدید که نظام مالی تسلط دلار را سرنگون می کند.
چهارم: شکست تقریباً قطعی آمریکا در اوکراین، شکست مهمترین سلاح واشنگتن یعنی سلاح تحریم، و خروج اکثر کشورهای خاورمیانه از وابستگی آمریکا به رهبری عربستان سعودی.
گفتنی است واشنگتن پست در شماره اخیر خود این واقعیت را تأیید کرد و نوشت که برخی از کشورهای تأثیرگذار مانند مصر، امارات، ترکیه، پاکستان و ایران به همراه برزیل و هند از حمایت آمریکا در جنگ اوکراین روی گردان می‌شوند زیرا این کشور دیگر ابرقدرت بلامنازع نیست.
مشخص نیست که بشار اسد، رئیس جمهور سوریه چه زمانی به عربستان سعودی سفر می کند، زیرا تا این لحظه، خبری در این باره منتشر نشده است، اما بعید نیست که این سفر همزمان با برگزاری اجلاس سران کشورهای عربی در ریاض باشد. همانطور که دوهفته پیش فیصل المقداد وزیر امور خارجه سوریه همزمان با برگزاری اجلاس مشورتی جده، به عربستان سفر کرد.
امیدواریم از کشورهای برادر در اتحادیه مغرب عربی یا یکی از آنها به ویژه الجزایر دعوت شود که در این جلسات مشورتی در جده و نیز عمان شرکت و به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب کمک کنند تا این رایزنی ها فقط به جناح شرقی محدود نشود، به خصوص که الجزایر شاید تنها کشوری بود که همراه با لبنان با اخراج سوریه و تعلیق عضویت آن مخالفت کرد.
در آینده نزدیک با رویدادهای شگفتی آور بزرگی به‌ویژه از سوی ریاض مواجه خواهیم شد چنانچه پیشتر با اتفاقاتی مشابه مواجه شدیم از جمله، هماهنگی نفتی عربستان با روسیه و امتناع از پذیرش افزایش تولید تحت فشار آمریکا.
همچنین عربستان شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین را به ریاض دعوت کرد تا ضمن احترام به وی، اتحاد خود با پکن را تقویت کند.
بعید نیست در روزهای آینده با دو رویداد غافلگیرکننده مواجه شویم: اول) سفر رئیس جمهور اسد به عربستان سعودی و فرش قرمز برای او و شاید حضور شخص وی در نشست ریاض و دوم) بازگشت کشور سوریه به اتحادیه عرب و بازگرداندن کرسی آن.
این دو امر، ضربه ای بزرگ برای آمریکا خواهد بود که گستاخانه با این اقدام مخالفت می کند و خود را به عنوان نگهبان در اتحادیه عرب تحمیل نموده که تعیین می کند چه کسی وارد شود و چه کسی وارد نشود.