العالم ـ ایران
«علی رضا عنایتی» مدیرکل خلیج فارس وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران و سفیر پیشنهادی کشورمان در عربستان سعودی در گفتگو با شبکه خبری العالم درخصوص مذاکرات تهران و ریاض، نقش چین در برقراری توافق میان دو کشور، فرصتهای اقتصادی برای پیشرفت کشورهای منطقه پس از توافق‌های صورت گرفته میان ایران و عربستان، ناراحتی رژیم صهیونیستی از توافق های صورت گرفته و ... سخن گفت.
بخش های از مهمترین محورهای گفتگو:
- طرف ایرانی همواره آمادگی خود را برای تقویت روابط خود با همسایگانش اعلام کرده است.
- آنچه در پکن روی داد، حاصل توافق هایی بود که درعراق و مسقط حاصل شد.
- روابط ایران و سعودی چند جانبه و دربخش های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، تجاری، فرهنگی و کنسولگری است.
- سواحل خلیج فارس در شمال و جنوب دارای منابعی است که جمهوری اسلامی می تواند از امکاناتی که در زمینه حمل و نقل و ترانزیت دراختیار دارد، برای انتقال این منابع به جنوب خلیج فارس و نیز آسیای میانه و قفقاز استفاده کند.
ـ رژیم صهیونیستی از احیای روابط ایران و عربستان ناراحت و درصدد برهم زدن آن است.
ـ امنیت مبتنی بر توسعه روابط اقتصادی، تجاری و فرهنگی، باعث خروج نیروهای بیگانه از منطقه می شود. میلیتاریزه و نظامی کردن امنیت، اشتباهی بزرگ است.
مشروح گفتگو به شرح زیر است:
العالم: ایران و عربستان توافق از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک و سیاسی را امضا کردند؛ اینک پس از گذشت چند ماه از امضای توافق، احیای روابط میان دو کشور به چه مرحله ای رسیده است؟
عنایتی: در ده ماه مارس، بیانیه ای در پکن مبنی بر عزم جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط صادر شد و پس از آن دو کشور گام‌هایی برای اجرای این توفق اتخاذ کردند.
بیانیه ای که صادر شد تاکید کرد که دو طرف باید این توافقنامه را طی دوماه اجرا کنند. سپس در کمتر از یک ماه وزرای خارجه دو کشور در پکن دیدار کردند و احیای ایران و عربستان را رسما اعلام کردند. این گام نخست بود.
گام دوم اقدام دو طرف برای بازگشایی دفاتر نمایندگی و کنسولگری هاست. تاکید می کنم که نمایندگی های ایران در ماه گذشته به صورت غیر رسمی فعالیت خود را از سرگرفتند. علت آن تلاش ایران برای فراهم کردن هرچه سریعتر خدمات لازم برای حجاج ایرانی بود.
گام سوم نیز تعیین سفیر و کادر دیپلماتیک بود.
نقش چین در از سرگیری روابط تهران و ریاض
العالم: زمانی که امضای این توافق اعلام گشت، گفته شد که با نظارت چین صورت گرفته است. نقش چین در احیای روابط ایران و عربستان و امضای توافقنامه چه بوده است؟
عنایتی: درواقع، چین میزبانی این نشست را برعهده گرفت و چینی ها این ایده را مطرح کردند که مذاکرات میان ایران و عربستان را در عراق و مسقط از سربگیرند و آمادگی خود را برای مشارکت دراین چارچوب اعلام کردند.
طبعا، طرف ایرانی همواره آمادگی خود را برای تقویت روابط خود با همسایگانش اعلام کرده و معتقد است که این مساله درچارچوب سیاستی است که دولت ایران مبنی بر اولویت بخشیدن به همسایگان درپیش گرفته و جناب آقای رئیسی رئیس جمهوری ایران بارها بر این مساله تاکید کرده است.
ازاین رو، وقتی که عربستان سعودی، آمادگی خود را برای مشارکت دراین زمینه اعلام کرد، جمهوری اسلامی، از آن استقبال و آمادگی خود را اعلام کرد.
درواقع، آنچه در پکن روی داد، حاصل توافق هایی بود که درعراق و مسقط حاصل شد.
العالم : بنابراین نقش چین فقط به میزبانی مذاکرات خلاصه می شود؟
عنایتی: بله، چین میزبان این مذاکرات بود و آن ها بر موفقیت این مذاکرات تاکید داشتند.
نگاهی به ابعاد مختلف توافق ایران و عربستان
العالم : در رابطه با موضوع اقتصاد و نیز سرمایه گذاری ها و نیز موضوع امنیت، توافق هایی میان دو کشور حاصل شده است، این توافق ها به کجا رسیده است؟
عنایتی: ما درآغاز راه هستیم و برای تحقق این نقطه نظرات و ایده ها طی سه ماهی که برای چارچوب این روابط ترسیم کردیم، تلاش می کنیم و واقعیت این است که روابط ایران و سعودی چند جانبه و دربخش های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اجتماعی، تجاری، فرهنگی و کنسولگری است و همه این بخش ها به خواست و اراده خداوند متعال، با عزم و اراده مسئولان دو کشور فعال می شود و مسئولیت شکوفایی این روابط به مسئولان دولت های ایران و سعودی واگذار شده است.
ما گام هایی را در زمینه دستیابی به چند توافق جامع بین جمهوری اسلامی و سعودی برداشته ایم و در بیانیه ای که در پکن صادر شده است، به توافق امنیتی بین دو کشور و توافق عمومی تجارت و اقتصاد و سرمایه گذاری و جوانان و فرهنگ و فن آوری اشاره شده است. این ها توافق های گسترده است که بین دو کشور امضا شده است.
همچنین توافق دیگری وجود دارد که توافق حمل و نقل هوایی است و این توافق ها بعدا فعال می شود.
گفتگو و افزایش تعاملات کشورهای منطقه تنها راه پیشرفت است
العالم: این توافق، به دلایلی مشخص، توافقی برهه ای نیست، بلکه دو کشور اراده جدی برای تقویت روابط دوجانبه دارند؟!
عنایتی: ما درچارچوب سیاست جمهوری اسلامی ایران درقبال همسایگانش حرکت می کنیم و برای تجلی این سیاست در رویکرد دولت فعلی جدی هستیم و بارها اعلام کرده ایم که دستان مان را به سوی همسایگان دراز می کنیم و معتقدیم که این مساله برای وارد شدن منطقه به گفتگو و توافق و همکاری و شراکت ضروری است.
جمهوری اسلامی وارد این زمینه شد و همچنان معتقد است که این تنها راه پیشرفت منطقه است و ما این نیت و عزم و اراده را در وجود برادران سعودی احساس کردیم و همه ما دراین زمینه جدی هستیم.
منطقه نیازمند توافق‌های امنیتی و اقتصادی همچون شانگهای و بریکس است
العالم : آیا طرح ها یا پیشنهادهایی برای ایجاد ائتلاف های اقتصادی یا امنیتی میان کشورهای منطقه وجود دارد؟
عنایتی: من معتقدم که منطقه به همکاری سازنده نیاز دارد، اگر به تحولات جهانی نگاه کنیم، شاهد تشکل های اقتصادی و تجاری مانند شانگهای و آسیا آن و بریکس و نفتاو و سارکو هستیم، از این رو، منطقه ما هم به چنین فعالیت های جمعی میان هر هشت کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس از جمله جمهوری اسلامی ایران و عراق نیاز دارد، زیرا این کشورها دارای منابع طبیعی و انسانی و ظرفیت ها و توانایی های اقتصادی و شرایط لازم هستند که به آن ها اجازه تشکیل یک تشکل اقتصادی را که به نفع همگان باشد، می دهد.
سواحل خلیج فارس در شمال و جنوب دارای منابعی است که جمهوری اسلامی می تواند از امکاناتی که در زمینه حمل و نقل و ترانزیت دراختیار دارد، برای انتقال این منابع به جنوب خلیج فارس و نیز آسیای میانه و قفقاز استفاده کند. همچنین جمهوری اسلامی می تواند که از امکانات اعضای شورای همکاری به ویژه با توجه به اینکه همه اعضا بر خلیج فارس و دریای عمان و بنادر و امکانات حمل و نقل زمینی و دریایی مشرف هستند، به نفع منطقه استفاده کند.
در زمینه سیاسی نیز همه کشورها می توانند با رایزنی های جدی درجهت تحقق امنیت در منطقه گام بردارند و این ها فرصت هایی است که برای ما و همه کشورهای منطقه فراهم شده و می توانیم از آن استفاده کنیم.
العالم : درچارچوب روابط ایران و سعودی و گسترش این روابط با کشورهای منطقه خلیج فارس، چه چالش هایی وجود دارد که عزم و اراده برای دستیابی به تقویت همکاری بین کشورهای منطقه را با مشکل روبرو کند؟
عنایتی: ما چه در حال حاضر و چه در آینده به این روابط نیاز داریم. ما این فرصت ها را فقط برای خودمان نمی خواهیم بلکه صبحت از فرصتهای آینده برای همه کشورهای منطقه و اولویت دادن به بازرگانی، اقتصاد، فرهنگ و ترانزیت است و همه اینها فرصت محسوب می شوند.
عدم بهره برداری از چنین فرصت هایی، چالشی برای همه ما خواهد بود، حتی اگر همه کشورهای منطقه برای همکاری گسترده در زمینه توسعه روابط دو جانبه و سپس روابط جمعی در منطقه، به همفکری و اتفاق نظر برسند. صحبت ما از یک کشور یا دو کشور خاص نیست زیرا این روابط متقابل است و به همه کشورهای منطقه تعمیم خواهد یافت و این، فرصتی برای ایران و همسایگانش خواهد بود.
العالم : وقتی که ایران و عربستان روابط دو جانبه را از سر گرفتند سئوال های بسیاری در کنار موضوع اصلی احیای روابط دو جانبه مطرح شد؛ چه موضوعاتی علاوه بر موضوعات دو جانبه، در مذاکرات بین ایران و عربستان چه در عراق، چه در مسقط و چه در پکن مثلا در خصوص یمن، سوریه و غیره مطرح شدند؟
عنایتی: از دو سال پیش که مذاکره با عربستان در بغداد آغاز شد تا مذاکرات و توافق های اخیر در پکن، مسأله بین ایران و عربستان از منظر دو جانبه و مسائل مربوط به دو کشور پیش رفت و هیچ پرونده منطقه ای دیگری مد نظر قرار نگرفت حتی عربستان موضوع یمن را پیش کشید اما جمهوری اسلامی گفت این موضوع صرفا به خود یمنی ها مربوط می شود کما اینکه جمهوری اسلامی، سخنگوی جنبش انصار الله یا دولت نجات ملی یمن نیست. یمن، خود، کشوری مستقل است و ما نمی توانیم در این زمینه دخالت کنیم.
در مورد موضوعات دیگر هم باید گفت که هیچ موضوع یا پرونده منطقه ای دیگری در این مذاکرات مورد بحث قرار نگرفت. از سوی دیگر در خصوص فضای حاکم بر منطقه و ایجاد امنیت نیز گفتیم که این موضوع، برای همه کشورهای منطقه اهمیت دارد و امنیت بخش جدانشدنی (از موضوع مذاکره) بود. ما درباره جو عمومی (منطقه) هم گفتگو کردیم اما مسأله یمن، استثنا بود.
روابط ایران و عربستان بر مسائل منطقه تاثیرگذار است
العالم: بازتاب های توافق ایران و سوریه را بر منطقه چگونه ارزیابی می کنید؟ به عبارت دیگر شاهدیم که شدت تنش ها در یمن کاهش یافته و در روابط عربستان و سوریه هم تحولات مثبتی رخ داده است.
عنایتی: می توانیم بگوییم که این تحولات، نتیجه از سرگیری روابط ایران و عربستان است. در حقیقت ایران و عربستان دو کشور مهم منطقه هستند و می توانند در همه زمینه ها با هم همکاری کنند. قطعا این روابط متأثر از تحولات و مسائل منطقه ای است و بر مسائل منطقه هم تأثیر می گذارند. جمهوری اسلامی ایران همواره خواستار ایجاد امنیت توسط فرزندان و ملت های منطقه بوده و هست. هر چه باشد ملت های منطقه وضعیت اینجا را بهتر می شناسند و بهتر می توانند در ایجاد امنیت و ثبات ایفای نقش کنند. جمهوری اسلامی همواره این موضوع را مورد تأکید قرار داده است و لذا معتقدیم همه کشورهای منطقه باید برای ایجاد امنیت و رشد و ارتقای منطقه همکاری کنند.
رشد همکاری های تجاری و سرمایه گذاری بین ایران و همسایگان منطقه ای
العالم: شما گفتید که توافق بین ایران و عربستان همه زمینه های سیاسی، اقتصادی و سرمایه گذاری و تجارت بین دو کشور را شامل شده است. آیا طرح هایی برای تقویت همکاری دو جانبه بین ایران و دیگر کشورهای خلیج فارس در زمینه های سیاسی، تجاری، نظامی و امنیتی در دست دارید؟
عنایتی: روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه بسیار محکم است؛ اندکی قبل ایران میزبان سلطان عمان بود که به دعوت رسمی به ایران آمده بود. سال گذشته هم آیت الله سید ابرهیم رئیسی، رئیس جمهور اسلامی ایران به عمان سفر کرده بود. کما اینکه ایشان در پاسخ به سفر شیخ تمیم آل ثانی به ایران، به قطر هم سفر کرده بود.
لذا معتقدیم چنین روابطی در عالی ترین سطح بین ایران و همسایگان وجود دارد و نشست های کمیته های مشترک بین گاردهای ساحلی کشورهای منطقه و کمیته سیاسی و اقتصادی بین ایران و همسایگان همچنان برگزار می شود. مدتی قبل نیز خلیفه شاهین، وزیر مشاور در دولت امارات و قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق به ایران سفر کرده بودند؛ همه این سفرها در چارچوب روابط بین ایران و کشورهای منطقه همچنان در جریان است.
حجم مبادلات تجاری ایران با عراق به بیش از 10 میلیارد دلار و با امارات به بیش از 20 میلیارد دلار و با سلطان نشین عمان به بیش از دو میلیارد دلار رسیده است و این روابط تجاری، اقتصادی، سرمایه گذاری و همکاری بین ایران و همسایگان منطقه ای پیوسته در حال رشد است. اما آیا باید به این حد بسنده کرد؟ به اعتقاد من زمینه های متعدد دیگری همچون گردشگری و گردشگری درمانی و ترانزیت هم هستند که فضای زیادی برای ارتقای همکاری های موجود دارند.
رژیم صهیونیستی از احیای روابط ایران و عربستان ناراحت و درصدد برهم زدن آن است
امنیت مبتنی بر توسعه روابط اقتصادی، تجاری و فرهنگی، باعث خروج نیروهای بیگانه از منطقه می شود
میلیتاریزه و نظامی کردن امنیت، اشتباهی بزرگ است
العالم: شما کارشناس روابط منطقه ای هستید و تجربه زیادی در این زمینه دارید. سئوالی که در خصوص تلاش های ایران برای تقویت و توسعه روابط با کشورهای منطقه و نیز تمایل آنها برای تقویت روابط با ایران مطرح است این است که آیا کشورهای دیگر اعم از منطقه ای یا خارج از منطقه می توانند بر این روابط تأثیر گذاشته و تلاش های صورت گرفته را خنثی کنند؟ برای مثال آمریکا از توافق ایران و عربستان راضی نیست و هیچ علاقه ای به بهبود روابط بین کشورهای عربی و ایران ندارد.
عنایتی: بسیاری از دوستان و برادران ما از احیای روابط بین ایران و عربستان خوشحال هستند و از آن استقبال کرده اند. اما برخی از این موضوع فقط ناراحتند و بعضی دیگر مثل رژیم صهیونیستی، این مسأله را برای خود سنگین و غیر قابل تحمل می دانند و سعی می کنند این روابط را به هم بزنند.
اما به اعتقاد ما چیزی که مهم است این است که ما خواستار همکاری هر چه بیشتر و در اولویت قرار دادن امنیت از زاویه ای جدید هستیم؛ امنیتی مبتنی بر توسعه و ما همگی از این ایده استقبال می کنیم.
امنیت، محصول سلاح و مهمات و نیروهای مسلح نیست. میلیتاریزه و نظامی کردن امنیت، اشتباهی بزرگ است. امنیت در مفهوم جدیدش باید مبتنی بر توسعه اقتصادی، تجاری، اجتماعی و فرهنگی باشد. تأمین امنیت از این زاویه می تواند باعث خروج یا به حداقل رسیدن نیروهای بیگانه در منطقه شود. وقتی همکاری بین همه کشورهای منطقه تحکیم یابد، هیچ عاملی نمی تواند آن را بر هم بزند.