سفر اسد به پکن؛ گام چین و سوریه به سوی همکاری استراتژیک

العالم _ سوریه

سفر بشار اسد، رئیس جمهور سوریه به چین با توجه به اینکه به دستاوردهای مهم و امضای توافقنامه راهبردی بین دو کشور منجر شد، مورد توجه جهان قرار گرفته است. این سفر همچنین دریچه وسیعی برای همکاری بین دو کشور گشود و روابط بین دمشق و پکن را به سطحی جدید سوق داد و این در حالی است که غرب سوریه را در محاصره کامل قرار داده و تلاش می کند مانع باز شدن هرگونه فضای سیاسی یا اقتصادی در این کشور شود.

سفر بشار اسد به چین، دومین سفر وی از سال 2004 بود که با توجه به تبعات عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین و صف بندی های بین المللی پس از آن و نیز تنش در روابط چین و آمریکا، در شرایط پیچیده بین المللی و منطقه ای صورت گرفته است. علت دوم اهمیت این سفر این است که دولت سوریه توانایی خود را در شکستن انزوای بین المللی که واشنگتن تلاش می کند بر این کشور تحمیل کند، ثابت کرده است.

در این شرایط پیچیده، دیدار سران چین و سوریه در سطحی گسترده و تاریخی برگزار شد و نتایج مهمی به همراه داشت به ویژه اینکه چین می تواند در زمینه بازسازی و نوسازی اقتصاد سوریه نقش بزرگی ایفا کند.

این سفر تحولی اساسی در صحنه روابط خارجی سوریه در آینده نزدیک ایجاد خواهد کرد و جلوه ای جدید از جایگاه بین المللی دمشق به عنوان نیرویی موثر محسوب می شود و می تواند پایه های گشایش سیاسی سوریه به سمت شرق را تقویت کند.

دیدار اسد از چین همچنین در چشم انداز استراتژیک، نشان دهنده شکاف بزرگی در دیوار محاصره و انزوای سیاسی تحمیل شده بر سوریه است که بدون شک خود را بر معادلات بین المللی و منطقه ای حاکم در این زمینه تحمیل خواهد کرد.

این دیدار پیام جدید دیگری دارد با این مضمون که تلاش‌ها برای کنار گذاشتن واشنگتن از ترسیم معادلات استراتژیک در منطقه غرب آسیا ادامه دارد و این در مراسم بسیار مهم استقبال پکن از رئیس‌جمهور سوریه در سطوح سیاسی، رسانه ای و اقتصادی آشکار شد و سخنان رئیس جمهور چین هنگام استقبال از اسد که در آن بر همکاری مشترک با سوریه تاکید کرد، بر آن مهر تایید زد.

این اتفاق نشان می دهد که چین با توجه به تحریم های آمریکا ضد دمشق، در حال برداشتن گام های بسیار حساب شده برای همکاری و مشارکت با سوریه است. بر همین اساس قراردادهای راهبردی امضا شده بین سوریه و چین در دیدار بشار اسد از این کشور، علاوه بر حمایت روسیه و ایران از کشور سوریه، باعث سر در گمی و کلافه شدن ایالات متحده آمریکا و گرایش های همسو با آن شده است.

شکی نیست که تقویت جایگاه سیاسی و دیپلماتیک سوریه در صحنه بین المللی، حضور سوریه را به عنوان یک بازیگر مهم در محور مقاومت پر رنگ خواهد کرد و این معادله در مجموع، اهرم ها و قدرت محور مقاومت را افزایش خواهد داد و البته چالش های جدی برای جریان های هم پیمان با آمریکا ایجاد خواهد کرد.

این موضوع در واقع جزو محاسبات چین است که پس از مطالعه اهمیت مشارکت ایران با سوریه و سوریه با روسیه با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک سوریه در منطقه، به آن رسیده است و نشان می دهد که سوریه تا چه میزان برای شکستن هژمونی آمریکا در منطقه و ساختن دنیای چندقطبی اهمیت دارد.

نقش سیاسی چین در پرونده سوریه ملموس و حیاتی است و استفاده مکرر چین از حق وتو در شورای امنیت در حمایت از سوریه گواه آن است.

دیدار رئیس جمهور سوریه از چین، درها را در سطح اقتصادی به روی چین باز کرد تا این کشور یکی از طرف‌های اصلی بازسازی سوریه باشد. این دیدار، توازن در همکاری های اقتصادی و مبادلات تجاری بین دو کشور را که در سال های جنگ علیه سوریه دچار نوسانات شدید شده بود، باز می گرداند. به گفته کارشناسان اقتصادی در دمشق، صادرات چین به سوریه هم اکنون 8.8 درصد و به حدود 2.27 میلیارد دلار رسیده است.

بین سال های 2010 تا 2012 که جهان شاهد آغاز بحران در سوریه بود، مبادلات تجاری بین این کشور و چین حدود 3.5 میلیارد دلار بود. این میزان در پایان سال چهارم جنگ در سوریه یعنی سال 2014، به علت کاهش سطح تقاضا برای کالاها و گسترش بحران در این کشور به حدود 210 میلیون دلار کاهش یافت که به کاهش حجم اقتصاد سوریه، کاهش صادرات و صنایع به طور کلی و ایجاد مشکلاتی منجر شد که واردکنندگان و بازارها در سوریه با آنها مواجه بودند.

اما حجم مبادلات دو کشور سوریه و چین در سال 2015، به حدود 6.5٪ رسید و در سال 2020 دوباره افزایش یافت و رشد 10.9 درصدی را تجربه کرد و در نتیجه از آنچه در سال 2010 بود، فراتر رفت.

آنچه قابل توجه است، کاهش میزان مبادلات دو کشور در سال بعد یعنی سال 2021 به 8.8 درصد است، در حالی که به گفته کارشناسان اقتصادی، انتظار می رفت این میزان پس از سفر وزیر خارجه چین به دمشق بهبود یابد.

به دنبال نشست اخیر سوریه و چین و تحولات جدید صورت گرفته، برخی سوالات به دنبال تحولات جدید صورت گرفته به ذهن متبادر می شود از جمله اینکه آیا ساختار اقتصادی سوریه از توان لازم برای بهره مندی از توافقنامه های امضا شده با چین و تبدیل آنها به شرایط بهینه به نفع سوری ها برخوردار است؟ آیا سوریه می تواند محیطی جذاب برای سرمایه گذاری های چین باشد و بتواند بر پیامدهای تحریم ها غلبه کند؟ آیا چین می تواند با ایفای نقشی سیاسی به بن بست سیاسی سوریه پایان دهد و افق های جدیدی برای راه حل سیاسی در آینده نزدیک بگشاید؟ سوالاتی که پاسخ آنها در آینده مشخص خواهد شد.

حسام زیدان