هر آنچه باید در مورد تب دانگ یا دِنگی بدانید +‌ اینفوگرافی

العالم - گوناگون

تب دنگی (Dengue fever) که به آن «تب استخوان‌شکن» هم می‌گویند، توسط پشه آئدس منتشر می‌شود، از علائم تب دنگی خفیف می‌توان به تب، خستگی و بثورات پوستی اشاره کرد؛ اما نوع شدید آن خطرناک‌تر است و زندگی فرد را تهدید می‌کند.

سالانه میلیون‌ها نفر در در سراسر جهان به تب دنگی مبتلا می‌شوند. این بیماری در جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا شایع است؛ اما امروزه به مناطق جدیدی از جمله اروپا و جنوب ایالات متحده آمریکا گسترش پیدا کرده است.

Dengue fever در ایران خیلی شایع نیست. با این حال، پشه آئدس در بعضی از مناطق از جمله مرزهای جنوبی و شرقی کشور دیده شده است.

علائم تب دنگی چیست؟

علائم این بیماری به خفیف یا شدید بودن آن بستگی دارد.

برخی از مردم هیچ علامت یا نشانه تب دنگی را تجربه نمی‌کنند، اما هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، ممکن است با سایر بیماری‌ها - مانند آنفولانزا - اشتباه گرفته شوند و معمولاً ۴ تا ۱۰ روز پس از گزش شما توسط پشه آلوده شروع می‌شوند.
تب دنگی باعث تب شدید - ۱۰۴ فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) - و هر یک از علائم و نشانه‌های زیر می‌شود:

علائم اولیه بیماری

تب دنگی معمولاً با علائم اولیه‌ای نظیر تب بالای ۴۰ درجه سانتی گراد چند روزه ای است که با دو یا بیشتر از نشانه های دیگری مانند تهوع و استفراغ، راش های پوستی، سردرد، درد پشت چشم، بدن درد و درد عضلانی، درد مفاصل، یا کاهش گلبول سفید یا تست تورنیکه مثبت همراه می شود. این علائم معمولاً در طول ۲ تا ۷ روز پس از ابتلا به ویروس دنگی ظاهر می‌شوند.

در صورت پیشرفت بیماری، علائم شدیدتری نظیر خونریزی از لثه یا بینی، گسترش راش های پوستی، تنگی نفس در اثر پلورال افیوژن، درد شدید شکم و استفراغ پایدار ممکن است ظاهر شود. این علائم نشان دهنده وضعیت جدی‌تر بیماری و نیاز به مراقبت پزشکی فوری است.

در ایران مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، با توزیع کیت های آزمایش

به تمامی دانشگاه های علوم پزشکی کشور به خصوص مناطق دارای ابتلا بیشتر به پایش دقیق این بیماری می پردازد.

همچنین همه نمونه های اخذ شده برای تایید تشخیص به انستیو پاستور ایران یا آزمایشگاه مرجع بندرعباس جهت انجام تست مولکولی (PCR) ارسال می گردند.

آگاهی از نشانه‌ها و علائم تب دنگی برای پزشکان بسیار حائز اهمیت است زیرا تشخیص به موقع و مدیریت صحیح این بیماری می‌تواند از عوارض آن جلوگیری کند. پزشکان باید با دقت به علائم بالینی و تاریخچه پزشکی بیمار گوش کرده و در صورت شک، ضمن ارجاع فرد به مراکز مرجع، آموزش لازم درباره علائم و سیر بیماری را به بیمار داده و در صورت لزوم درمان مناسب را شروع کنند.

علائم تب دنگی خفیف

علائم زیر معمولا چهار تا ۶ روز پس از عفونت شروع می‌شوند و تا ۱۰ روز ادامه دارند:

• تب بالا (۱۰۴ درجه فارنهایت یا ۴۰ درجه سانتی‌گراد)
• سردرد
• درد پشت چشم
• درد مفاصل و عضلات
• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ
• بثورات پوستی

علائم تب دنگی شدید

معمولا علائم تب دنگی در ابتدا خفیف است؛ اما به تدریج طی چند روز بدتر می‌شود. همچنین احتمال دارد نشانه‌هایی از خونریزی داخلی به وجود آید. به این وضعیت «تب خونریزی‌دهنده دنگی» یا «سندرم شوک دنگی» می‌گویند. اگر فرد به بیماری شدید مبتلا شود، موارد زیر را تجربه می‌کند:

• معده‌درد شدید
• استفراغ مداوم
• وجود خون در استفراغ، مدفوع یا ادرار
• آسیب‌دیدگی سیستم لنفاوی و عروق خونی
• کاهش تعداد پلاکت‌های خون
• ایجاد لکه‌های خونی کوچک در زیر پوست
• نبض ضعیف
• تنفس دشوار یا سریع
• تحریک‌پذیری یا بی‌قراری

اعتقاد بر این است که افراد با سیستم ایمنی ضعیف و کسانی که برای بار دوم به Dengue fever مبتلا می‌شوند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید هستند.

عوامل ابتلا به تب دنگی را بشناسیم

۱. پشه‌های حامل ویروس: پشه‌های انواع مختلف از جمله پشه‌های آئدس به عنوان پشه‌های حامل و منتقل ویروس دنگی شناخته شده‌اند. وقتی یک پشه حامل ویروس دنگی، یک فرد را نیش می‌زند، ویروس به بدن فرد منتقل می‌شود.

۲. محل زندگی و شرایط محلی: شانس ابتلا به تب دنگی در مناطق با شرایط زندگی مساعد برای پشه‌ها از جمله رطوبت بالا، آب های راکد، نامناسب بودن سیستم آب و فاضلاب و نبود پوشش ضد پشه افزایش میابد.

۳. فاکتورهای فردی: عوامل فردی نظیر سابقه ابتلا به تب دنگی، سابقه سفر به مناطق با ریسک بالای تب دنگی، وضعیت سلامت عمومی فرد، سن، جنس، وضعیت ایمنی و ...

۴. محافظت شخصی: استفاده از روش‌های محافظتی نظیر استفاده از اسپری ضد پشه، پوشیدن لباس‌های مناسب، استفاده از توری برای پنجره و درها

ابتلا به تب دنگی به عوامل چندگانه بستگی دارد که شامل پشه‌های حامل و محل زندگی، فاکتورهای فردی و محافظت شخصی است. آگاهی از این عوامل و اقدامات پیشگیرانه موثر می‌تواند کمک کننده در کاهش خطر ابتلا به تب دنگی باشد.

تب دنگی چه عوارضی دارد؟

تب دنگی شدید می‌تواند باعث خونریزی داخلی و آسیب‌دیدگی اندام‌ها شود. در این شرایط ممکن است فشار خون تا سطوح خطرناک کاهش یابد و باعث شوک شود. همچنین در بعضی موارد، بیماری شدید کشنده است.

زنانی که در دوران بارداری بیمار می‌شوند، ممکن است ویروس را در هنگام زایمان به نوزاد خود منتقل کنند. به‌علاوه، نوزادان این زنان در معرض خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد یا بعضی مشکلات جنینی قرار دارند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تب دنگی شدید یک اورژانس پزشکی تهدید‌کننده زندگی است. اگر اخیرا به منطقه‌ای رفته‌اید که Dengue fever در آن شایع است و در حال حاضر علائم هشداردهنده بیماری را تجربه می‌کنید، فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید و به پزشک مراجعه کنید.

علت ابتلا به تب دنگی چیست؟

اکنون که با علائم تب دنگی آشنا شدید باید در مورد علل ابتلا به این بیماری اطلاعات کسب کنید. چهار نوع ویروس وجود دارند که باعث Dengue fever می‌شوند. همه آن‌ها توسط گونه‌ خاصی از پشه‌ها به نام آئدس منتشر می‌شوند. منشاء این ویروس‌ها به آفریقا برمی‌گردد. با این حال، امروزه در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان به‌ویژه در نواحی پرجمعیت یافت می‌شوند. برخلاف مالاریا، تب دنگی ممکن است در مناطق شهری و روستایی اتفاق بیفتد؛ اما تحقیقات منتشرشده نشان می‌دهد که شیوع آن در مناطق روستایی بیشتر است.

ویروس Dengue fever از پشه آلوده به انسان منتقل می‌شود. پشه فرد آلوده به ویروس را نیش می‌زند؛ سپس ویروس را به یک فرد سالم منتقل می‌کند. در این صورت، ویروس وارد جریان خون می‌شود و عفونت ایجاد می‌کند.

پس از بهبودی، شما نسبت به ویروسی که وارد جریان خون‌تان شده است، مصونیت طولانی‌مدت پیدا می‌کنید. اما هنوز در برابر سه نوع دیگر این ویروس آسیب‌پذیر هستید. در نتیجه، این احتمال وجود دارد که بیش از یک بار به Dengue fever مبتلا شوید. معمولا ابتلای مجدد به این بیماری خطرناک‌تر است و علائم شدیدتری از خود نشان می‌دهد.

چگونه تب دنگی را درمان کنیم؟

علائم تب دنگی به بعضی از بیماری‌ها مثل تب حصبه و مالاریا شبیه است. این امر گاهی‌اوقات می‌تواند تشخیص صحیح را به تاخیر بیندازد. برای تشخیص بیماری، پزشک علائم و سوابق پزشکی شما و مسافرت‌هایی که داشته‌اید را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است برای شناسایی ویروس، آزمایش خون تجویز کند.

متاسفانه، در حال حاضر هیچ داروی خاصی برای درمان فوری تب دنگی وجود ندارد. اگر فکر می‌کنید بیمار شده‌اید، می‌توانید از داروهای تسکین‌دهنده درد مثل استامینوفن استفاده کنید. اما از مصرف سایر مسکن‌های بدون نسخه مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم بپرهیزید. چون ممکن است باعث بدتر شدن خونریزی شوند.

درمان خانگی تب دنگی شامل استراحت کردن و نوشیدن مایعات فراوان است. چرا که تب و استفراغ می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود. در صورتی که با علائم کم‌آبی مواجه شدید، به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارت‌اند از:

• کاهش حجم ادرار
• کاهش تولید اشک
• خشکی دهان یا لب
• بی‌حالی یا گیجی
• سرد بودن اندام‌های بدن

اگر نتوانید مایعات را با دهان بنوشد، باید آن‌ها را از طریق ورید دریافت کنید. گاهی‌اوقات در موارد شدید ممکن است انتقال خون برای درمان کم‌آبی توصیه شود. دریافت مراقبت‌های حمایتی در بیمارستان و پایش منظم فشار خون هم می‌تواند کمک‌کننده باشد و از بدتر شدن تب دنگی شدید جلوگیری کند.

چگونه از ابتلا به تب دنگی پیشگیری کنیم؟

بهترین راه برای پیشگیری از Dengue fever، جلوگیری از گزش بدن توسط پشه‌های آلوده است. به‌ویژه اگر ساکن مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری هستید یا به این مناطق سفر می‌کنید، این موضوع اهمیت بیشتری دارد.

در مناطقی از جهان که Dengue fever شایع است، استفاده از یک واکسن به نام Dengvaxia برای افراد ۹ تا ۴۵ ساله که قبلا حداقل یک بار به این بیماری مبتلا شده‌اند، ضروری است. این واکسن در سه دوز در طول ۱۲ ماه تزریق می‌شود. کسانی که سابقه ابتلا به این بیماری را ندارند نباید از واکسن استفاده کنند. چون به نظر می‌رسد دریافت واکسن خطر ابتلا به تب دنگی شدید و بستری شدن در بیمارستان را افزایش می‌دهد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) تاکید می‌کند که واکسن به تنهایی برای جلوگیری از Dengue fever موثر نیست. پیشگیری از گزش پشه‌ها و کنترل جمعیت آن‌ها هنوز هم روش اصلی جلوگیری از این بیماری است؛ بنابراین برای محافظت از خود باید کارهای زیر را انجام دهید:

• حتما از تهویه مطبوع استفاده کنید.
• حتی داخل منزل هم از مواد دافع پشه استفاده کنید. غلظت DEET در این محصولات باید حداقل ۱۰ درصد باشد.
• هنگام خروج از منزل از پیراهن‌ آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش استفاده کنید.
• اطمینان حاصل کنید که پنجره‌ها و درها ایمن و بدون روزنه هستند.
• پرده‌ها را طوری قرار دهید که از ورود پشه‌ها به داخل منزل جلوگیری کنند.
• صابون‌ها و عطرهای بسیار معطر ممکن است پشه‌ها را به سمت خود جذب کنند. بنابراین بهتر است استفاده از آن‌ها را کاهش دهید.

آب راکد یکی از مهم‌ترین عواملی است که به تولید مثل پشه‌ها کمک می‌کند. برای جلوگیری از بروز این مشکل توصیه می‌شود:

• آب اضافی را از صفحات گلدان خارج کنید.
• سطل‌های آبیاری را برگردانید و آن‌ها را در زیر سقف نگهداری کنید تا آب نتواند در آن‌ها جمع شود.
• خاک گیاهان را طوری در گلدان بریزید که از تشکیل گودال‌ جلوگیری شود.
• آب گلدان‌ها را هر روز عوض کنید و داخل آن‌ها را بشویید.
• لاستیک‌های قدیمی یا قوطی‌ها ممکن است آب باران را در خود جمع ‌کنند. بنابراین بهتر است آن‌ها را در فضای باز قرار ندهید.
• ظروف آب حیوانات خانگی را به طور منظم عوض کنید.
• هنگام پیک‌نیک و برپایی چادر، منطقه‌ای را انتخاب کنید که از آب راکد دور باشد.