العالم - ایران
نشریه الشرق الاوسط در تحلیلی با اشاره این مطلب نوشت: عملیات چهارجانبه برای ایجاد تنش در شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) روز دوشنبه در وین آغاز شده که همچنان در حال کار با محوریت موضوع هستهای ایران است. سه طرف به صورت حضوری در این جلسات شرکت میکنند که عبارتند از: ایالات متحده، ایران و سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلستان که مستقیماً در این موضوع دخیل هستند. طرف چهارم «اسرائیل» با وجود مشارکت از راه دور، نقش مهمی در تصمیمات شورای حکام ایفا میکند.
منابع اروپایی در پاریس معتقدند که این دیدار با توجه به عدم قطعیت پیرامون سرنوشت مذاکرات جاری بین واشنگتن و تهران با میانجیگری عمان، از «اهمیت فوقالعادهای» برخوردار است. این مذاکرات به مرحلهای حساس رسیده است که میتواند خیلی سریع به پیشرفتی منجر شود که راه را برای توافق آمریکا و ایران هموار کند یا این که به بنبست برسد.
سناریوی دوم میتواند به اقدام نظامی «اسرائیل» یا اسرائیل-آمریکا منجر شود، البته دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، از «اسرائیل» خواسته است در حالی که مذاکرات در جریان است، از هرگونه اقدام نظامی خودداری کند.
قطعنامه اروپا علیه ایران
در حال حاضر تهران منتظر رونمایی از پیشنهاد جایگزین برای پیشنهاد ایالات متحده است چراکه آن را پیشنهادی «غیرقابل قبول» میداند و خارج از چارچوب مذاکرات، دلایلی را برای آن نیز ذکر میکند. پیشنهاد آمریکا به لغو تحریمها نمیپردازد و توانایی تهران برای غنیسازی اورانیوم در خاک خود، حتی در سطوح پایین و تحت نظارت بینالمللی را رد میکند، از این رو نشست وین در فضایی پرتنش برگزار میشود.
همه نگاهها به سه هیئت اروپایی دوخته شده است که انتظار میرود امروز (چهارشنبه) از پیشنویس قطعنامهای که با همکاری و حمایت آمریکا تهیه کردهاند، رونمایی کند. طبق اطلاعاتی که از طریق کانالهای متعدد از وین میرسد، آنچه اروپاییها در حال آمادهسازی آن هستند، یک «کیفرخواست کامل» علیه ایران است. این موضوع، برمبنای آخرین گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مورد «نقض» توافق ۲۰۱۵ توسط ایران است. در این گزارش به مواردی همچون افزایش غنیسازی اورانیوم به ۶۰ درصد و همچنین انباشت آن و این که ایران تقریباً ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم دارد، اشاره شده است. این گزارش همچنین می افزاید که ایران به درخواستهای آژانس برای حل معمای مربوط به آثار غنیسازی و آزمایشهای هستهای قدیمی در سه سایت پاسخ نداده است.
نقشآفرینی اروپا
مسلم است که اروپاییها میخواهند در مذاکرات ایران و آمریکا نقشی ایفا کنند. یک منبع رسمی فرانسوی خاطرنشان کرد که سه کشور اروپایی ۲۳ سال است که در موضوع هستهای دخیل هستند و سالها نقش میانجی بین دو طرف را ایفا کردهاند. این منبع اشاره کرد که مذاکرات وین که در دوره ریاست جمهوری بایدن انجام شد و سه دور مذاکره در رم با ایرانیها در ماه گذشته، تا کنون به نتیجه نرسیده است.
لذا هر دو طرف آمریکایی و ایرانی در مرحله فعلی به آنها نیاز دارند، طرف آمریکایی میخواهد با همکاری آنها (اروپا) در وین، قطعنامهای صادر کند که آنها را قادر سازد پرونده هستهای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ببرند تا مکانیسم «اسنپ بک» را فعال کنند و این به معنای اعمال مجدد شش بسته تحریم بینالمللی علیه تهران خواهد بود که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ متوقف شده است.
در مقابل، تهران که نسبت به این مساله هشدار داده است، به تمام ابزارهای موجود برای جلوگیری از آن متوسل شده، از جمله تهدید به اتخاذ اقدامات سختگیرانه علیه آژانس و بازرسان آن و حتی اخراج آنها. برخی زمزمزمه ها حتی از خروج از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای و تولید سلاحهای هستهای خبر می دهند.
مذاکرات بین پیشرفت و بنبست
منابع اروپایی مذکور میگویند که کارشناسان در زمینه امور ایران بر سر سه مطلب اتفاق نظر دارند:
۱) ایران نمیخواهد وارد جنگی شود که در آن طرف ضعیفتر باشد. بنابراین، علیرغم موانع، تمایل خود را برای ادامه مذاکرات ابراز کرده است. افشای موفقیت وزارت اطلاعات ایران در بدستآوردن اسناد محرمانه مربوط به برنامه هستهای «اسرائیل» که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز روز دوشنبه آن را تأیید کرد، در این برهه خاص، یکی از کارتهای «بازدارنده» در دست تهران است.
همچنین کاملاً مشخص است که ترامپ تا زمانی که مذاکرات ادامه دارد، خواهان جنگ نیست.
۲) طرف اروپایی با رویکرد آمریکا همسوتر شده است. بررسی بیانیههای صادر شده توسط پاریس، برلین و لندن این موضوع را تأیید میکند که اروپاییها نیز به نوبه خود خواهان جنگ با ایران نیستند، زیرا این جنگ «کاملاً متفاوت» از آنچه از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون اتفاق افتاده است، خواهد بود.
۳) اروپایی ها معتقدند که قطعنامه سختگیرانه شورای حکام و احتمال ارجاع موضوع به شورای امنیت میتواند یک «عامل فشار» جدی بر مذاکرهکننده ایرانی باشد و او را به سمت نرمتر کردن مواضع خود و پذیرش آنچه که سند آمریکایی پیشنهاد داده، (با اعمال برخی اصلاحات)، سوق دهد.
اما مشکل امروز آنها جدول زمانبندی است. یکشنبه آینده به عنوان تاریخ دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا تعیین شده، در حالی که جلسات شورای حکام روز جمعه برگزار و قطعنامهها به رأی گذاشته میشوند.
اروپاییها بیم آن دارند که پیشنویس قطعنامه آنها - حتی اگر درخواستی برای انتقال پرونده به شورای امنیت نداشته باشد - در صورت تصویب، پیامدهای منفی بر روند دور ششم داشته باشد و طرف ایرانی را به سمت سرسختی بیشتر سوق دهد و در نتیجه، امید کمرنگی را که به دور مذکور مذاکرات بسته شده بود، از بین ببرد.
هنوز مشخص نیست که آیا طرف ایرانی در تلاش است تا اوضاع را به گونهای مدیریت کند که همه احتمالات را باز بگذارد، به خصوص با توجه به اینکه اعتبار قطعنامه ۲۲۳۱، به همراه توافق ۲۰۱۵، اکتبر آینده منقضی میشود.
از این رو، اروپاییها مردد هستند که آیا اکنون اقدامی انجام دهند یا تا پایان ماه اوت صبر کنند تا از «تنها عامل بازدارنده» خود استفاده کنند، که میتواند آنها را برای کسب منافع شان به میز مذاکره با ایران بازگرداند زیرا به نظر نمیرسد طرف آمریکایی به اندازه کافی منافع اروپائیان را در نظر گرفته باشد.