العالم - ایران / سیاسی
نمایندگان ویژه کشورهای همسایه افغانستان صبح امروز (یکشنبه ۲۳ آذرماه) به میزبانی وزارت امور خارجه ایران گرد هم آمدند تا مهمترین و تازهترین تحولات مرتبط با افغانستان و منطقه را مورد بحث و بررسی قرار دهند. در این اجلاس، نماینده نخست وزیر پاکستان، نمایندگان روسای جمهور روسیه و ازبکستان و نمایندگان وزارت امور خارجه چین، تاجیکستان، ترکمنستان حضور دارند. «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران در آغاز این نشست به بیان مهمترین دیدگاههای تهران درباره افغانستان و نیز تحولات منطقه جنوب آسیا پرداخت.
مشروح سخنرانی وزیر امور خارجه را در ادامه میخوانید:
عالیجنابان، نمایندگان محترم ویژه امور افغانستان، میهمانان عزیز خانمها و آقایان؛
در آغاز صمیمانه از حضور شما در این نشست قدردانی میکنم. مایه افتخار است که امروز در جمع شما نمایندگان کشورهایی حضور دارم که نه تنها همسایه افغانستان هستید بلکه شریکان سرنوشت منطقه محسوب میشوید. شرکت شما در این نشست گواه روشن اراده مشترک ما برای پیشبرد صلح، ثبات و رفاه در منطقه است. افغانستان صاحب سرزمین و مردمی شریف و ظرفیتهایی بیبدیل است که در طول تاریخ نقش پلی میان مناطق پیرامونی را ایفا کرده و ظرفیت عظیمی در حوزههای اقتصادی، انسانی، ترانزیتی و طبیعی در خود جای داده است.
جایگاه ژئوکونومیک افغانستان آن را در مرکز شبکههای ارتباطی آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا قرار میدهد از همین رو ثبات و توسعه افغانستان نه تنها یک ضرورت انسانی بلکه یک الزام راهبردی برای کل منطقه است.
تجربه چند دهه گذشته به روشنی نشان داده است که امنیت، توسعه و رفاه در افغانستان مستقیماً با منافع همه کشورهای همسایه گره خورده است؛ بنابراین گزافه نیست اگر مانند اقبال لاهوری شاعر فارسی زبان پاکستانی بگوییم آینده مشترک منطقه ما با آینده افغانستان پیوند خورده است.
این نشست با هدف رایزنی و گفتوگوی کشورهای منطقه در مورد یکی از مهم ترین موضوعات در منطقه و برای نخستین بار در این سطح برگزار میشود. توجه به اهمیت همگرایی و ارتقای شرایط کلی منطقه در مواجهه با چالش های موجود به طور طبیعی مورد توجه کشورهای شرکت کننده در این نشست قرار خواهد گرفت. استقرار ثبات و امنیت در منطقه، تلاش در مسیر ادغام افغانستان در فرآیندهای سیاسی اقتصادی منطقه، توجه به تعهد پذیری و مسئولیت جمعی و در نهایت اعتماد سازی در مناسبات بین کشورهای مختلف بر مبنای رفتار کشورها، از موضوعاتی است می تواند در شکل دهی به اجماع کلی در منطقه سازنده باشد.
ایران به عنوان همسایه دیرپای افغانستان و شریک نزدیک مردم این کشور، همواره بر ضرورت ادغام همه جانبه افغانستان در منطقه تاکید داشته است.
ما به این اصل پایبندیم که تحولات و چالشهای منطقهای تنها از مسیر گفتوگوی سازنده، مشارکت فعال تمامی کشورها، رعایت کامل اصول احترام متقابل و بهرهگیری از ساز و کارهای بومی و همکاریهای پایدار میان کشورهای منطقه قابل مدیریت و حل و فصل است.
در این چارچوب تقویت همگرایی منطقهای نه تنها به ارتقا امنیت و ثبات جمعی کمک میکند، بلکه بستری فراهم میآورد که هرگونه مداخله یا اثرگذاری خارجی، بیرون از اراده کشورهای محدود و کنترل شود.
تحولات چند سال اخیر در منطقه نشان داده رویکردهای بیرونی و نسخههای تحمیلی نه به ثبات میانجامد و نه توسعه پایدار را تضمین میکند. تجربه مداخله نظامی و حضور دو دههای ناتو در افغانستان در برابر ما قرار دارد.
تمرکز بیش از حد بر راهحلهای امنیت محور، نادیده گرفتن بافت اجتماعی و فرهنگی افغانستان، نادیده گرفتن نقش بازیگران منطقهای و همسایگان، وابستهسازی و فاسد ساختن ساختارهای سیاسی و اقتصادی افغانستان و در نهایت خروج شتابزده در سال ۲۰۲۱ نشانههای یک ناکامی و شکست بود.
درس مهم این تجربه روشن است هیچ نسخه فرامنطقهای نمیتواند مشکلات و بحرانهای منطقهای را حل کند و نسخههای وارداتی و تصمیمگیریهای فرامنطقهای منجر به ثبات در هیچ کشوری نمیشود. در نقطه مقابل، راهحلهای منطقه محور از قابلیت و ظرفیت بیشتری در دستیابی به توسعه و امنیت پایدار برخوردار میباشند.
در این راستا و بر مبنای این تجربه همسایگان طبیعیترین و قابل اعتمادترین راهحل میتوانند باشند. بر همین اساس جمهوری اسلامی ایران همواره بر محوریت همسایگان در هر ابتکار مرتبط با افغانستان تاکید کرده و معتقد است کشورهای همسایه که پیوندهای تاریخی، فرهنگی، انسانی و اقتصادی عمیقی با افغانستان دارند؛ نقشی بنیادین در تسهیل روندهای همکاری بر عهده داشته باشد.
لذا امروز بیش از هر زمان دیگر منطقه ما نیازمند چارچوب هماهنگ و پایدار همکاری پیرامون افغانستان است؛ چارچوبی که از رقابتهای مقطعی فاصله بگیرد و بر همگرایی منافع جمعی و امنیت مشترک تکیه کند. در این مسیر بر گفتوگو، احترام متقابل و همکاری عملی تاکید داریم و معتقدیم آینده منطقه ما در گرو انسجام خرد جمعی و نگاه مسئولانه بوده و همکاریهای منطقهای میتواند موتور محرک ثبات و رفاه در افغانستان باشد.
شبکه ترانزیتی و انرژی منطقه نه تنها به رشد و توسعه این کشور کمک میکند بلکه مسیر همگرایی منطقهای را نیز هموار میسازد. تقویت ارتباطات جادهای و ریلی، تسهیل تجارت، همکاریهای مرزی و توسعه کریدورهای ترانزیتی میتواند افغانستان را به حلقه حیاتی در پیوند آسیای مرکزی، غرب آسیا و جنوب آسیا تبدیل کند.
ایران آمادگی دارد همکاری های خود را با همه کشورهای همسایه افغانستان گسترش دهد؛ ما در حوزه حمل و نقل، تجارت، خدمات کنسولی و انرژی تجربیات قابل توجه اندوختهایم و معتقدیم که با همگرایی و هماهنگی میتوانیم یک چارچوب پایدار همکاری منطقهای پیرامون افغانستان ایجاد کنیم.
این همکاری نه تنها برای افغانستان بلکه برای کل منطقه سودمند خواهد بود البته باید توجه داشت در مرکز همه این تلاشها مردم افغانستان قرار دارند؛ مردمی که شایسته برخورداری از آینده مطمئن هستند. کشورهای حاضر در این نشست بیش از هر طرف دیگری مسئولیت اخلاقی، انسانی و منطقهای برای کمک به این مردم دارند و میتوانند در یک مسیر هماهنگ با مقامات این کشور نقش موثری ایفا کنند.
عالیجنابان ایجاد سازو کارهای منظم گفتوگو میان کشورهای همسایه افغانستان ضرورتی راهبردی است؛ این نشستها نه تنها از سوء تفاهمها جلوگیری میکند، بلکه امکان هماهنگی سیاستها و برنامههای اقتصادی، مرزی، انسانی و تقویت درک متقابل و نزدیکی دیدگاهها میان کشور منطقه را فراهم آورده و بستری مناسب برای کاهش تنشها و ارتقای همکاریهای سازنده میان همسایگان ایجاد میکند. چنین فضایی نه تنها امکان هم افزایی و هماهنگی در زمینههای مختلف را فراهم میکند بلکه به ایجاد یک رویکرد منطقهای منسجم و پایدار در مدیریت چالشها و بحرانهای مشترک نیز کمک میکند.
از این منظر؛ تقویت تعامل و همگرایی میان کشورهای منطقه به عنوان عاملی کلیدی در تحقق صلح پایدار و ثبات بلند مدت اهمیت ویژهای دارد و میتواند زمینه هماهنگی راهبردی و بهرهبرداری موثر از ظرفیتهای مشترک فراهم کند. منطقه ما در آستانه تحولات اقتصادی مهمی است؛ از گسترش کوریدورها تا شکلگیری محورهای جدید انرژی و تجارت. ما امروز در نقطه قرار داریم که میتواند آغاز مرحله جدید در همکاریهای منطقهای باشد.
آیندهای که در آن افغانستان به عنوان کشوری فعال و متصل به منطقه به ثبات و توسعه پایدار دست یابد و همه کشورهای از این ثبات بهرهمند شوند اما تحقق این نقش نیازمند تلاش مشترک کشورهای منطقه است. ارتقاء شرایط در افغانستان میتوانند آن را به حلقه اتصال آسیای مرکزی با آسیای جنوبی و غرب آسیا با آسیا پاسفیک تبدیل و بستری برای ترانزیت انرژی و تجارت فراهم کند. از تلاشهای برگزارکنندگان این نشست سپاسگزارم و امیدوارم که گفتوگوهای امروز ما بتواند زمینه ساز گامهای عملیتر، هم افزایی موثرتر و امیدآفرینی بیشتر برای آینده افغانستان و منطقه باشد. از توجه شما سپاسگزارم.
«اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه ۲۰ آذرماه ضمن اعلام خبر برگزاری این نشست، آن را محصول رایزنیهای صورتگرفته در سطوح مختلف با کشورهای همسایه و دیگر طرفهای منطقهای دانست و اظهار امیدواری کرد: این ابتکار بتواند نقشی موثر در جهت تقویت همگرایی و رفع تنشها ایفا کند.
وی با اشاره به رایزنیهای مستمر جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه، از جمله با پاکستان و افغانستان، در جهت تقویت صلح و ثبات در منطقه گفت: جمهوری اسلامی ایران اهمیت اساسی برای امنیت و ثبات در محیط همسایگی کشورمان قائل است و در همین راستا از هیچ کوششی برای کاهش تنش بین کشورهای منطقه و تقویت تفاهم میان آنها فروگذار نمیکند.