حادثه کشتار شیعیان در نیجریه که منجر به کشته شدن بسیاری از شهروندان این کشور شد اگرچه بازتاب گسترده بین‌المللی را به‌همراه نداشت، اما حتی بازتاب این خبر در رسانه‌های منطقه‌ای نیز در حد انتشار اخبار و یا تحلیل‌های کوتاهی بود که به تمام ماجرا نپرداخته بودند، این در حالی است که وقوع این حادثه از جانب دولت نیجریه دارای ابعاد و اهداف پشت‌پرده و امنیتی می‌باشد که گذشت زمان این واقعیت‌ها را بهتر نشان خواهد داد. در حال حاضر آن گونه که دولت نیجریه گفته است رهبر شیعیان نیجریه به‌همراه خانواده‌اش در جای نامعلومی تحت محاصره نیروهای دولت می‌باشند و آمار دقیقی نیز از قربانیان این حادثه در دست نیست.
به نوشته تسنیم، پایگاه الوقت گفتگویی را با «اسماعیل شعیب» یکی از شاهدان عینی و از شاگردان نزدیک شیخ ابراهیم زکزاکی که نقش فعالی در جنبش اسلامی نیجریه دارد انجام داده و از او خواسته تا جزئیات بیشتری را از این حادثه و مسائل پشت‌پرده برای ما بازگو کند که در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
سؤال: آقای شعیب؛ ارتش نیجریه مسلمانان را به ایجاد راه‌بندان در آغاز حادثه متهم می‌کند، اما بازماندگان و خانواده‌های قربانی روایت کاملاً متفاوتی را از وقوع حادثه کشتار بازگو می‌کنند. آیا شما توضیحات ارتش را در ارتباط با این حادثه تأیید می‌کنید؟
شعیب: خیر، همان گونه که شما هم می‌دانید هرگاه نیروهای دولتی به جایی حمله می‌کنند، پس از آن بهانه تراشی‌ها و توجیه مسئله آغاز می‌شود. ایجاد راه‌بندان توسط شیعیان یک بهانه و دروغ بیشتر نبود. خیلی پیشتر از این و به‌طور کلی از گذشته نیروهای ارتش و دولتی در انتظار فرصت مناسب برای حمله به شیعیان بودند چرا که نگران گسترش نفوذ شیخ زکزاکی بودند و از این مسئله که نیجریه ایران دوم در قاره آفریقا شود به‌شدت می‌ترسند تا در هفته گذشته نیروهای ارتش به حسینیه حمله کردند. حتی وقتی نیروهای ارتشی وارد حسینیه شدند، در همان دقایق اول از آنها سؤال شد که چرا وارد شده‌اند؛ اما هیچ کس چیزی نگفت و بلافاصله تیراندازی‌ها از جانب ارتش در حسینیه شروع شد. بعد از حادثه ما از طریق اخبار شنیدیم که ارتش گفته است علت تیراندازی ایجاد راه‌بندان در عبور کاروان وزیر دفاع بوده است.
سؤال: تیراندازی و شروع حادثه از چه ساعتی بود؟
شعیب: تقریباً از ساعت دو بعد از ظهر بود که ارتش وارد حسینیه شد و از همان ابتدا نیز تیراندازی آغاز شد و تا شب ادامه داشت. ویدئوها و عکسهایی هم از آغاز حادثه موجود است. بعداز ساعت 10 نیروهای ارتش به‌سمت خانه شیخ زکزاکی که 10 کیلومتر با حسینیه فاصله دارد، رفتند و خانه وی را محاصره کردند و تا 20 ساعت تیراندازی‌ها ادامه داشت. خانه شیخ دو روز تحت محاصره قرار داشت و شیخ در تمام این مدت در خانه حضور داشت. در واقع ارتش هم حسینیه و هم خانه شیخ را به محاصره در آورده بود.
سؤال: با توجه به اینکه آمار ضد و نقیضی از قربانیان این حادثه وجود دارد و برخی تعداد شهدا را 500 نفر و برخی بسیار بیشتر عنوان کرده‌اند، آیا شما می‌توانید آمار دقیقی را از شهدای حادثه بیان کنید؟
شعیب: هیچ آمار دقیقی وجود ندارد و خود ارتش هم آمار دقیقی ندارد. چون منطقه طی دو روز محاصره بود و هرکس آنجا بوده یا کشته شده، یا فرار کرده و یا دستگیر شده است. بنابراین هیچ آمار دقیقی از تعداد شهدا یا دستگیر شدگان توسط ارتش وجود ندارد. بسیاری از اجساد شهدا جلوی خانه شیخ افتاده بود و بعضی‌ها می‌گویند به نظر می‌رسد حدود هزار نفر در جریان این تیراندازی‌ها طی این دو روز کشته شده‌اند، ولی این آمار هم دقیق نیست چون خیلی‌ها هم توسط ارتش دستگیر شده‌اند. افراد مطلع که در حاکمیت هستند، گفتند که وقوع این حادثه بی‌ارتباط با سفارت عربستان در ابوجا نمی‌باشد و ارتش نیجریه مستقیم از سفارت سعودی دستور حمله دریافت کرد و ما خودمان هم دیدیم که یکی از ماشین‌های ارتش که به حسینیه آمد به‌طور کامل تفنگداران غیرنیجریه‌ای سفیدپوست بودند که مستقیم مردم را هدف قرار می‌دادند و پیشتر افراد مطلع خبر داده بودند که گروهی از ارتش برای آموزش به تل‌آویو رفته بودند که با توجه به این مسئله به نظر می‌رسد که این تفنگداران سفیدپوست اسرائیلی بوده باشند.
سؤال: از وضعیت شیخ و خانواده ایشان چه خبری دارید؟
شعیب: از وضعیت شیخ هیچ کسی خبر ندارد. در ابتدا ارتش اعلام کرد که شیخ سالم دستگیر شده است. بعد از آن اعلام کرد که شیخ زخمی شده و عکسش را نیز ارتش منتشر کرد و در حال حاضر نیز فرماندهان نظامی می‌گویند که شیخ در بیمارستان تحت محافظت و بازداشت قرار دارد، اما ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم به صحبت‌های آنها اعتماد کنیم چون هربار خبرهای مختلفی را اعلام می‌کنند، با این شرایط ما حتی نمی‌توانیم بگوییم که شیخ زنده است یا خیر. تنها خبر ما مربوط به خانواده شیخ در رابطه با آزادی یکی از دختران شیخ به‌نام سهیلا می‌باشد که امروز صبح آزاد شد. البته محمد فرزند شیخ همچنین از قول خواهرش گفته است که سه برادر دیگرشان نیز به‌نام‌های حمید، علی حیدر و حمد در این حادثه کشته شده‌اند که با شهادت این سه تن، شیخ تا کنون شش فرزند خود را از دست داده است. همچنین گفته شده که همسر شیخ نیز در این حادثه از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفته است، اما خبر بیشتری از وی در دسترس نیست.
سؤال: پس از این حادثه همان گونه که خبرگزاری‌ها نیز اعلام کردند، ملک سلمان، پادشاه سعودی با رئیس جمهور نیجریه تماس تلفنی داشت. شما این حادثه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
شعیب: دلیل این مسئله روشن است. دولت نیجریه با دولت سعودی رابطه نزدیکی دارد. پیش از این ما باخبر شده‌ایم که برخی سربازان نیجریه‌ای برای آموزش‌های نظامی به سرزمین‌های فلسطین اشغالی اعزام شده بودند که البته این اعزام با واسطه مالی و تدارکات عربستان سعودی انجام گرفته بود و شیخ نیز از روز عید غدیر این خبر را اعلام کرده بود. پس از انتشار این خبر ما پیش‌بینی حمله به حسینیه را کرده بودیم و احتمال می‌دادیم این حملات در محرم اتفاق بیفتد. با این حال در محرم اتفاق خاصی نیفتاد تا اینکه در اربعین یک انفجار انتحاری به کشته شدن 30 نفر منجر گردید و پس از اربعین نیز حملات ارتش و حادثه اخیر به وقوع پیوست.
دولت فعلی نیجریه یک دولت تازه‌کار است که کمتر از شش ماه از عمرش می‌گذرد. ما انتظار نداشتیم دولت فعلی نیجریه دست به چنین واقعه هولناکی بزند اما الآن متوجه شده‌ایم که انجام این حادثه به‌واسطه ارتباط و تأمین مالی صورت گرفته است که عربستان سعودی به دولت فعلی نیجریه اعطا نموده است.
سؤال: طی چند روز گذشته اخباری مبنی بر کشف چند گور دسته‌جمعی در نیجریه منتشر گردید. آیا کشف این گورهای دسته‌جمعی پس از حادثه کشتار شیعیان صحت دارد؟
شعیب: بله، این موضوع کاملاً صحت دارد و برخی از این گورهای دسته‌جمعی با سیصد کشته و قربانی اخیراً کشف شده است. این گورهای دسته‌جمعی علاوه بر تعداد قربانیانی می‌باشد که مخالفان و دشمنان پس از کشته شدن اقدام به سوزاندن آنها کرده‌اند.
سؤال: واکنش دیگر گروه‌ها و سایر مردم در نیجریه نسبت به فجایع اخیر چگونه می‌باشد؟
شعیب: به‌طور کلی مردم نیجریه همراهی و همدردی بسیاری را با شیعیان پس از حوادث اخیر داشتند. میان مردم هموطنان مسیحی ما بیشترین ابراز همدردی را با ما داشتند و صوفیان نیجریه نیز با شیعیان همراهی کردند. در رسانه‌ها و تلویزیون‌ها هم مردم پیام‌های همدردی خود را با شیعیان اعلام می‌کردند.
سؤال: با توجه به عمق فاجعه آیا شما پیگیری‌های داخلی و بین المللی را نیز در دستور کار دارید؟
شعیب: با توجه به اینکه مجامع حقوقی بین المللی بیشتر تحت نفوذ لابی‌های غربی و صهیونیستی می‌باشد ما ترجیح می‌دهیم از طریق مجامع قضایی داخلی در نیجریه پیگیری حقوقی حادثه اخیر را داشته باشیم، چون خود شیخ نیز دارای مقبولیت و مشروعیت گسترده‌ای میان دستگاه‌های قضایی نیجریه می‌باشد و بسیاری از مقامات قضایی نیجریه احترام زیادی را برای شخصیت شیخ قائل هستند، لذا برای ما پیگیری حقوقی حادثه در مجامع قضایی نیجریه نسبت به مجامع و مؤسسات بین المللی ارجحیت دارد. حال ممکن است برخی فعالان نیجریه‌ای خود شخصاً اقدام به پیگیری حقوقی حادثه در مجامع بین المللی نمایند.
سؤال: اتهاماتی که در ارتباط با غیرقانونی بودن فعالیت شیعیان در نیجریه از جانب برخی مخالفان عنوان شده است تا چه‌اندازه می‌تواند قابل تأیید باشد؟
شعیب: برخی فرماندهان نظامی در نیجریه اخیراً گفته‌اند که فعالیت مسلمانان در حسینیه بقیةالله(عج) نیجریه غیرقانونی است، در حالی که این صحبت درستی نیست. شیعیان نیجریه در حال حاضر بیش از چهل سال است که به‌طور قانونی در حال فعالیت می‌باشند. خرید زمین و احداث حسینیه کاملاً قانونی بوده است چون غیرممکن است در آنجا شما بتوانید مثلاً در 1000 متر زمین به‌صورت غیرقانونی ساخت و ساز کنید. اصلاً این شعار خود شیخ است که همه فعالیت‌های ما باید قانونی و مشروع باشد. خود شیخ همیشه می‌گفت حتی خرید یک میوه باید از یک محل مشخص و با فاکتور باشد. رویه شیخ همیشه مسالمت آمیز و دفع خشونت بوده است. علت این که شیخ در حال حاضر این‌همه طرفدار دارد همین رویه مسالمت آمیز و آرام شیخ در نیجریه بوده است. اینکه در مدت کمتر از بیست سال شیعیان نیجریه به چندین میلیون می‌رسد چیزی جز سلوک رفتاری شیخ که متأثر از ائمه بزرگوار می‌باشد، نبوده است. در مواردی که درگیری میان مسلمانان و مسیحیان رخ داده است، آنجا که مسیحیان به‌حق بوده‌اند شیخ طرفداری از مسیحیان را کرده است و همین باعث شده علاوه بر اهل سنت بسیاری از مسیحیان نیز در نیجریه به تشیع گرایش پیدا کنند. در موارد بسیاری شیخ از بسیاری از خون‌ریزی‌ها جلوگیری کرده است، با وجودی که سال گذشته سه فرزند خود را در حمله ارتش نیجریه از دست داد اما اعلام کرد این شهدا در برابر شهدای کربلا کار بزرگی نیست. بنابراین رفتار شیخ عامل بزرگ جذب بسیاری از مردم در نیجریه به تشیع و نگرانی فزاینده گروه‌های وهابی و صهیونیستی از رشد شیعیان در نیجریه می‌باشد.